سرمایه گذاری در بورس چیست؟ صفر تا صد سرمایه گذاری در بورس

سرمایه گذاری در بورس، اغلب به عنوان روشی برای خرید و فروش سهام و سایر اوراق بهادار و کسب سود از این طریق شناخته می‌شود. چنین شناختی اگرچه صحیح است، اما کامل نیست! بورس، مجموعه‌ای متشکل از بازارها، ابزارها و روش‌های سرمایه گذاری است که امکان فعالیت در این بازار را برای همه‌ی اقشار جامعه فراهم می‌کند. از طرفی رونق بازار بورس، یکی از نشانه‌های پیشرفت اقتصادی است. بورس به عنوان بزرگترین بازار مالی ایران، وظیفه‌ی به جریان انداختن دارایی‌های راکد را بر عهده دارد. بنابراین سرمایه گذاری در بازار سهام، روشی برای تجمیع سرمایه‌های کوچک و راکد مردم و هدایت آن به سمت فعالیت‌های بزرگ اقتصادی نیز محسوب می‌شود.

انواع سرمایه گذاری در بورس

بازار بورس ایران به سه بخش «بورس اوراق بهادار»، «بورس کالا» و «بورس انرژی» تقسیم می‌شود. در هر بخش، چند بازار و روش مختلف برای سرمایه‌گذاری وجود دارد. معاملات سهام، صندوق طلا، خرید خودرو در بورس کالا و سایر روش‌های سرمایه گذاری در بورس، زیرمجموعه‌ی یکی از این بخش‌ها هستند. آشنایی با این بازارها، روش‌ها و انواع سرمایه گذاری، گام نخست فعالیت در بازار سرمایه است که در ادامه به توضیح هر یک پرداخته شده است.

بورس اوراق بهادار

بورس اوراق بهادار، بزرگترین بخش بازار سرمایه از نظر تعداد و حجم معاملات است. شرکت‌های سهامی عام، ناشرین اصلیِ اوراق در این بازار هستند. سهام این شرکت‌ها پس از اخذ پذیرش از سازمان بورس و اوراق بهادار، در بازار «بورس» یا «فرابورس» عرضه می‌شوند. همچنین سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار برای افراد حقیقی و حقوقی مجاز است.

سازمان بورس و اوراق بهادار، شرایط و قوانین خاصی برای پذیرش و کنترل فعالیت شرکت‌ها در بازار بورس دارد. به صورت کلی، قوانینِ پذیرش شرکت‌ها در بورس ثابت هستند. برای مثال شرکت‌های سهامی خاص اجازه ورود به بازار بورس ایران را ندارد. اما شرایطِ پذیرش در بخش‌های مختلف بازارهای بورس و فرابورس متفاوت است. در ادامه شرایط پذیرش در بازارهای بورس و فرابورس و تفاوت‌های آن‌ها به صورت مختصر بررسی شده است.

تفاوت سرمایه گذاری در بورس و فرابورس

روند معاملات بازار بورس و فرابورس، تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد. اما بازدهی شرکت‌ها و ریسک و سودی که برای سهامداران فراهم می‌کنند، موجب تفاوت سرمایه گذاری میان بورس و فرابورس می‌شود.

هر شرکت بورسی دارای یک نماد رسمی است که در بازار سهام به واسطه آن شناسایی و در تابلو بورس نمایش داده می‌شود. تابلو بورس دارای سه بخش «تابلو اصلیِ بازار اول»، «تابلو فرعیِ بازار اول» و «بازار دوم» است. نمادهای مدرج در این بخش‌ها از نظر مقدار سرمایه ثبت شده، سهام شناور، نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی، وضعیت سودآوری و… با یکدیگر متفاوت‌اند. برای مثال حداقل سهام شناور نمادهای تابلو اصلی و فرعی بازار اول، به ترتیب 20 و 15 درصد و برای بازار دوم حداقل 10 درصد تعیین شده است.

فرابورس دارای پنج بازار است. بسیاری از شرکت‌هایی که امکان دریافت پذیرش بورسی ندارند، می‌توانند در یکی از پنج بازار فرابورس پذیرفته شوند و سپس برای پذیرش بورسی اقدام کنند. در مقابل گاهی شرکت‌های بورسی به دلیل افت عملکرد، شرایط فعالیت در بورس را از دست می‌دهند و به فرابورس می‌پیوندند.

جایگاه شرکت‌ها در تابلو بورس، با توجه به عملکردشان تعیین می‌شود و امکان تغییر آن به مرور زمان وجود دارد. بنابراین برای سنجش عملکرد شرکت‌ها، آشنایی با قوانین و شرایط اخذ پذیرش در بازارهای مختلف بورس و فرابورس ضرورت دارد. یادگیری این قوانین، یکی از بخش‌های مهم دوره‌های آموزش سرمایه گذاری در بورس ایران است.

بورس کالا

بورس کالا، بازاری برای معاملات کالاهای فیزیکی و اوراق بهادار مبتنی بر کالا، در بستری امن و یکپارچه است. برای سرمایه‌گذاری در این بازار، چهار بازار فیزیکی، فرعی، مشتقه و مالی وجود دارد. هر یک از بازارها دارای چندین زیرمجموعه و قوانین مخصوص به خود هستند و نوعی خاص از معاملات را پوشش می‌دهند.

سرمایه گذاری در بورس کالا اغلب مورد توجه صاحبان کسب‌وکار و صنایع بزرگ است. محصولات پتروشیمی، صنعتی و معدنی، فرآورده‌های نفتی و محصولات کشاورزی مانند پسته و زعفران در بورس کالا، با کد بورسی حقوقی معامله می‌شوند. معاملات شمش طلا و خودرو در بورس کالا با کد بورسی حقیقی نیز انجام می‌شوند.

بورس انرژی

بورس انرژی، نوعی بورس کالایی برای معاملات حامل‌های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر آنها است که به دو بازار فیزیکی و مشتقه تقسیم می‌شود. هر دو بازار دارای رینگ داخلی و خارجی هستند. معاملات بازار فیزیکی صرفا مخصوص افراد حقوقی است. اما در بعضی از بخش‌های بازار مشتقه، امکان معاملات توسط اشخاص حقیقی نیز وجود دارد.

اگرچه تعدد بازارها و روش‌های سرمایه گذاری در بازار سرمایه، مزیت این بازار محسوب می‌شود، اما عدم آشنایی با ویژگی‌های هر روش، موجب سردرگمی سرمایه‌گذاران خواهد شد. در ادامه روش‌های سرمایه گذاری در بازار سهام بررسی می‌شود.

روش‌های سرمایه گذاری در بورس

یکی از پیچیدگی‌های بازار سهام، تفکیک روش‌های سرمایه گذاری و  انتخاب بهترین روش با توجه به اولویت‌ها و شرایط افراد مختلف است. از سوی دیگر سود سرمایه گذاری در بازار سهام، به توانمندی افراد در شناسایی روش‌های مناسب و تقسیم دارایی بین آنها بستگی دارد. با یادگیری نحوه‌ی تفکیک روش‌های سرمایه گذاری، می‌توان از سود این بازار بهره‌مند شد. روش‌های سرمایه گذاری در بورس به دو گروه مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می‌شوند که در ادامه توضیح مختصری در خصوص هر یک ارائه شده است.

سرمایه گذاری مستقیم در بورس

سرمایه گذاری مستقیم و غیرمستقیم در بورس، به نحوه‌ی ارتباط سرمایه‌گذار و بازار بورس اشاره دارد. در روش مستقیم، تدوین استراتژی سرمایه گذاری و خرید و فروش سهام، برعهده‌ی فرد است. به عبارتی سرمایه‌گذار مستقیما وارد معاملات می‌شود. اما شناسایی و انتخاب سهام ارزنده می‌تواند از طریق یادگیری مهارت‌های بورسی یا بر اساس نتایج تحلیل سایر افراد انجام شود که در ادامه به هر یک از این روش‌ها اشاره شده است.

آموزش سرمایه گذاری در بورس

برای فعالیت مستقیم در بازار سرمایه، یادگیری مهارت‌های بورسی و روش‌های معامله‌گری ضرورت دارد. آموزش سرمایه‌گذاری در بورس، مشتمل بر دو بخش آموزش مفاهیم پایه مانند تابلوخوانی در سایت TSE و فیلترنویسی و آموزش پیشرفته شامل تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال است.

• برای آشنایی با تحلیل بنیادی که یکی از بهترین روش‌های تحلیل بورس است، مطالعه مقاله تحلیل بنیادی چیست پیشنهاد می‌شود.

سهام پیشنهادی

یکی دیگر از روش‌های سرمایه گذاری مستقیم در بازار بورس، خرید و فروش سهام بر اساس نتایج تحلیل دیگران است. در این روش تحلیل بنیادی شرکت‌های بورسی و شناسایی سهام ارزنده توسط کارشناسان و تحلیلگران حرفه‌ای انجام می‌شود. سرمایه‌گذار نتایج تحلیل را دریافت و بر اساس آن در بازار بورس سرمایه‌گذاری می‌کند.

سرمایه گذاری غیر مستقیم در بورس

در روش غیر مستقیم، تحلیل بازار، انتخاب سهام و معاملات توسط کارشناسان بورسی انجام می‌شود. تدوین استراتژی می‌تواند بر عهده‌ی سرمایه‌گذار یا کارشناسان بورس یا هر دو باشد. در روش غیرمستقیم، سرمایه‌گذار و معامله‌گر دو فرد مجزا هستند. سرمایه‌گذار وارد معاملات نمی‌شود، بلکه دارایی خود را در اختیار معامله‌گر می‌گذارد و در ازای پرداخت کارمزد، از سود سرمایه‌گذاری در بورس منتفع می‌شود. سبدگردانی اختصاصی و صندوق‌های سرمایه گذاری، روش‌های سرمایه گذاری غیرمستقیم در بورس هستند.که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است.

صندوق سرمایه گذاری در بورس

خرید واحد صندوق سرمایه گذاری بورسی، زیرمجموعه‌ی روش غیرمستقیم است. صندوق‌ها تنوع بسیار بالایی دارند. ساز و کار اصلیِ صندوق‌ها مشترک، اما اهداف و عملکردشان متفاوت است. مبنای اصلی تمام صندوق‌ها، تجمیع سرمایه‌ی افراد و سرمایه گذاری در دارایی‌هایی چون سهام شرکت‌های بورسی، طلا، سپرده‌های بانکی و… است. در نهایت افراد با توجه به مبلغ سرمایه گذاری، از سود صندوق منتفع می‌شوند.

برای سرمایه گذاری از طریق صندوق‌ها، باید به نوع صندوق، استراتژی و سوابق عملکرد آن توجه کرد. صندوق‌های درآمد ثابت، صندوق‌های مختلط، صندوق‌های سهامی و صندوق طلا، به عنوان محبوب‌ترین صندوق‌های بورسی شناخته می‌شوند.

 سبدگردانی اختصاصی

سبدگردانی اختصاصی، یکی دیگر از روش‌های سرمایه گذاری غیر مستقیم در بورس و عمدتا مخصوص مبالغ بالا است. در این روش، سرمایه‌گذار دارایی خود را در اختیار واسطی به نام شرکت سبدگردان قرار می‌دهد. کارشناسان سبدگردانی با توجه به مقدار سرمایه، میزان ریسک‌پذیری و سایر اولویت‌های فرد، تشکیل سبد سهام و مدیریت آن را بر عهده می‌گیرند. هزینه سبدگردانی، شامل کارمزد ثابت و بخشی از سود حاصل از سرمایه‌گذاری می‌شود.

برای آشنایی بیشتر با سبدگردانی و نحوه شناخت بهترین سبدگردان، مطالعه مقاله سبدگردانی چیست پیشنهاد می‌شود.

سبد پیشنهادی انیگما، روشی معادل سبدگردانی اختصاصی بورس است. در این روش، تحلیل بنیادی شرکت‌های بورسی، تحلیل ریسک، شناسایی سهام ارزنده و مدیریت زمان خرید و فروش هر سهم، برعهده‌ی کارشناسان انیگما است. نتیجه‌‌ی این تحلیل در قالب پرتفوی سهام آماده در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. سرمایه گذاری در بازار سهام بر اساس سبد پیشنهادی انیگما، مقرون به صرفه‌تر از سبدگردانی اختصاصی است. در این روش سرمایه‌گذار تنها هزینه سبد را پرداخت می‌کند و شرکت انیگما در سود حاصل از سرمایه گذاری، سهمی ندارد.

استراتژی سرمایه گذاری در بورس

در بخش قبل (سرمایه گذاری مستقیم و غیرمستقیم)، به موضوع «تدوین استراتژی» اشاره شد. اما تدوین استراتژی سرمایه گذاری به چه معناست؟ استراتژی سرمایه گذاری یعنی نحوه‌ی مدیریت ریسک و بازده، که از طریق تقسیم دارایی بین بازارها و روش‌های مختلف سرمایه گذاری در هر بازه‌ی زمانی انجام می‌شود. همه‌ی سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی بورس، شرکت‌های سبدگردان و صندوق‌های سرمایه گذاری، دارایی خود را طبق استراتژی خاصی مدیریت می‌کنند.

پارامترهای مهم برای تدوین استراتژی سرمایه گذاری در بورس به روش مستقیم، به شرح زیر است.

• تعیین زمانبندی سرمایه گذاری (بلندمدت، میان‌مدت، کوتاه‌مدت)
• تعیین نحوه‌ی تخصیص سرمایه (شامل شناسایی سهام ارزنده، تشخیص زمان مناسب خرید و فروش و درصد تخصیص دارایی به هر سهم)

کیفیت استراتژی، به چهار مورد زیر بستگی دارد:

1. شناخت بازارها و روش‌های مختلف سرمایه گذاری در بازار سهام
2. تحلیل ریسک و بازده روش‌های سرمایه گذاری
3. اهداف سرمایه گذاری و شناسایی روش‌های منطبق بر آن
4. یادگیری اصول سرمایه گذاری در بازار سهام

ریسک‌های سرمایه گذاری در بورس

بازار بورس، با توجه به ویژگی‌هایی چون نقدشوندگی بالا، امکان سرمایه گذاری با مبالغ کم، تنوع در روش‌های سرمایه گذاری و بازدهی بالا، محبوب‌ترین روش سرمایه گذاری در ایران، خصوصا طی یک دهه اخیر بوده است. از طرفی بازدهی و ریسک، ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارند و با افزایش بازدهی، ریسک سرمایه گذاری نیز افزایش می‌یابد و بازار بورس نیز از این قاعده مستثنی نیست.

ریسک‌های سرمایه گذاری در بازار سهام به دو گروه کلی تقسیم می‌شود:

• ریسک‌های سیستماتیک (ریسک‌های وابسته به تصمیمات دولت، شرایط اقتصادی و سیاسی)
• ریسک‌های غیرسیستماتیک (ریسک‌های مربوط به تصمیمات شرکت‌های بورسی و سرمایه گذاران)

سخن آخر        

سرمایه‌گذاری یعنی تخصیص پول به فعالیتی خاص، که با هدف حفظ ارزش دارایی و کسب سود در آینده انجام می‌شود. اما دیدگاه افراد نسبت به چگونگی انجام این فعالیت، متفاوت است. برخی افراد، تبدیل دارایی نقد به کالاهایی با ارزش ذاتی بالا، مانند طلا و زمین و… را بهترین روش سرمایه گذاری می‌دانند. افراد ریسک‌پذیر، تخصیص دارایی نقد به فعالیت‌های اقتصادی، مانند خرید سهام شرکت‌ها، کارآفرینی و… را ترجیح می‌دهند و عده‌ای تقسیم دارایی بین هر دو روش را انتخاب می‌کنند.

بورس، تنها بازاری است که از هر سه دیدگاه بالا پشتیبانی می‌کند. تنوع روش‌های سرمایه گذاری در بورس ایران، در کنار ویژگی‌هایی چون نقدشوندگی بالا، امکان سرمایه گذاری با مبالغ کم، شفافیت اطلاعاتی، نظارت مستقیم دولت و تامین امنیت کاربران، بورس را به پررونق‌ترین بازار داخلی تبدیل کرده است.