سرمایه گذاری در بورس چیست؟ صفر تا صد سرمایه گذاری در بورس

سرمایه گذاری در بورس، یکی از روش‌های رایج سرمایه‌گذاری است که اغلب با خرید و فروش سهام و سایر اوراق بهادار و کسب سود از این طریق شناخته می‌شود. چنین شناختی اگرچه صحیح است، اما کامل نیست! بورس، مجموعه‌ای متشکل از بازارها، ابزارها و روش‌های سرمایه گذاری است که امکان فعالیت در این بازار را برای همه‌ی اقشار جامعه فراهم می‌کند. از طرفی رونق بازار بورس، یکی از نشانه‌های پیشرفت اقتصادی است. بورس به عنوان شناخته‌شده‌ترین بازار برای سرمایه‌گذاری، وظیفه‌ جذب و به جریان انداختن دارایی‌های راکد را بر عهده دارد. بنابراین روش سرمایه گذاری در بورس، روشی برای تجمیع سرمایه‌های کوچک و راکد مردم و هدایت آن به سمت فعالیت‌های بزرگ اقتصادی نیز محسوب می‌شود.

سرمایه گذاری در بازار بورس چیست

سرمایه گذاری در بورس را می‌توان منفعتی چند جانبه دانست و راه برخورداری از این منفعت، شناخت بازار و قرارگیری در جایگاه مناسب است. در واقع سود سرمایه گذار، وابسته به فعالیت سرمایه‌پذیر و فعالیت سرمایه‌پذیر، وابسته به تامین سرمایه است. از طرفی پیشرفت اقتصادی، به کیفیت ارتباط این دو بستگی دارد و بورس، بستر ارتباط سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران است. از طرفی نحوه سرمایه گذاری در بورس به نوع استراتژی سهامداران بستگی دارد.

انواع بازارهای سرمایه گذاری در بورس ایران

بورس ایران به 4 بازار «بورس اوراق بهادار»، «فرابورس ایران»، «بورس کالا» و «بورس انرژی» تقسیم می‌شود. در هر بخش، چند بازار و روش‌های مختلف برای سرمایه‌گذاری وجود دارد. انتخاب روش سرمایه گذاری در بورس به استراتژی و برنامه‌های فردی هر معامله‌گر بستگی دارد. به طور کلی معاملات سهام، انواع صندوق‌های کالایی همچون طلا، خرید خودرو و ملک در بورس کالا و… در این بازارها صورت می‌گیرد. آشنایی با این بازارها، روش‌ها و انواع سرمایه گذاری، گام نخست فعالیت در بازار سرمایه است که در ادامه به توضیح هر یک پرداخته شده است.

بورس اوراق بهادار

بورس اوراق بهادار به عنوان قدیمی‌ترین بورس، بزرگترین بخش بازار سرمایه از نظر تعداد و حجم معاملات است. شرکت‌های سهامی عام، ناشرین اصلیِ اوراق در این بازار هستند. هر شرکت بورسی دارای یک نماد رسمی است که در بازار سهام به واسطه آن شناسایی و در تابلو بورس نمایش داده می‌شود. تابلو بورس دارای سه بخش «تابلو اصلی بازار اول»، «تابلو فرعی بازار اول» و «بازار دوم» است. نمادهای مدرج در این بخش‌ها از نظر مقدار سرمایه ثبت شده، سهام شناور، نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی، وضعیت سودآوری و… با یکدیگر متفاوت‌اند. برای مثال حداقل سهام شناور نمادهای تابلو اصلی و فرعی بازار اول، به ترتیب ۲۰ و ۱۵ درصد و برای بازار دوم حداقل ۱۰ درصد تعیین شده است.

سازمان بورس و اوراق بهادار، شرایط و قوانین خاصی برای پذیرش و کنترل فعالیت شرکت‌ها در بورس دارد. به صورت کلی، قوانین پذیرش شرکت‌ها در بورس ثابت هستند. سهام این شرکت‌ها پس از اخذ پذیرش از سازمان بورس و اوراق بهادار، در هر یک از بازارهای «بورس» عرضه می‌شوند. همچنین سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار برای کلیه افراد حقیقی و حقوقی دارای کد بورسی مجاز است.

فرابورس ایران

فرابورس ایران دارای 7 بازار؛ اول، دوم، نوآفرین، پایه، توافقی و مشتقات است. از طرفی در فرابورس به تازگی ابزارها و روش‌های نوینی برای سرمایه گذاری در بورس ایجاد شده است.  بسیاری از شرکت‌هایی که امکان دریافت پذیرش بورسی ندارند، می‌توانند در یکی از 7 بازار فرابورس پذیرفته شوند و سپس با ارتقای خود برای پذیرش بورسی اقدام کنند. در مقابل گاهی شرکت‌های بورسی به دلیل افت عملکرد، شرایط فعالیت در بورس را از دست می‌دهند و به فرابورس می‌پیوندند.

جایگاه شرکت‌ها در بازارهای بورس و فرابورس، با توجه به عملکردشان تعیین می‌شود و امکان تغییر آن به مرور زمان وجود دارد. بنابراین برای سنجش عملکرد شرکت‌ها، آشنایی با قوانین و شرایط اخذ پذیرش در بازارهای مختلف بورس و فرابورس ضرورت دارد. یادگیری این قوانین، یکی از بخش‌های مهم دوره‌های آموزش سرمایه گذاری در بورس ایران است.

تفاوت سرمایه گذاری در بورس و فرابورس

برای آموزش سرمایه گذاری در بورس باید دانست که نحوه سرمایه گذاری در بورس و فرابورس و روند معاملات در هر یک از بازارهای آن‌ها برای سهامداران، تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد. تنها تنوع سرمایه‌گذاری در بازارهای فرابورس بیشتر از بورس است. از طرفی برخی فاکتورهای سخت‌گیرانه برای پذیرش شرکت‌ها در بازارهای بورس وجود دارد که در فرابورس تعدیل می‌شود، اما در عمل برای نحوه سرمایه گذاری در بورس سهامداران چندان تفاوتی ایجاد نمی‌کند و فرآیند خرید و فروش سهام و برخی اوراق و ابزارها به یک شکل است. از جهت میزان بازدهی شرکت‌ها نیز، اگرچه شرکت‌های بورسی براساس معیارهای سازمان بورس برتری دارند، اما این بدان معنا نیست که همواره بهترین بازدهی را رقم می‌زنند. ممکن است نمادی در بازار پایه فرابورس در برخی دوره‌های زمانی عملکرد به مراتب بهتری داشته باشد.

بورس کالا

بورس کالا، بازاری برای معاملات کالاهای فیزیکی و اوراق بهادار مبتنی بر کالا، در بستری امن و یکپارچه است. برای سرمایه‌گذاری در بورس کالا، چهار بازار فیزیکی، فرعی، مشتقه و مالی وجود دارد. بازار املاک و مستغلات به تازگی در این بورس راه‌اندازی شده است. نحوه سرمایه گذاری در بورس کالا به این‌صورت است که هر یک از بازارها دارای چندین زیرمجموعه و قوانین مخصوص به خود هستند و نوعی خاص از معاملات را پوشش می‌دهند.

سرمایه گذاری در بورس کالا اغلب مورد توجه صاحبان کسب‌وکار و صنایع بزرگ است. محصولات پتروشیمی، صنعتی و معدنی، فرآورده‌های نفتی و محصولات کشاورزی مانند پسته و زعفران در بورس کالا، با کد بورسی حقوقی معامله می‌شوند. معاملات شمش طلا و خودرو در بورس کالا با کد بورسی حقیقی نیز انجام می‌شوند.

بورس انرژی

بورس انرژی، نوعی بورس کالایی برای معاملات حامل‌های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر آنها است که به دو بازار فیزیکی و مشتقه تقسیم می‌شود. هر دو بازار دارای رینگ داخلی و خارجی هستند. معاملات بازار فیزیکی صرفا مخصوص افراد حقوقی است. اما در بعضی از بخش‌های بازار مشتقه، امکان معاملات توسط اشخاص حقیقی نیز وجود دارد.

اگرچه تعدد بازارها و روش‌ سرمایه گذاری در بورس، مزیت این بازار محسوب می‌شود، اما عدم آشنایی با آن موجب سردرگمی سرمایه‌گذاران خواهد شد.

روش سرمایه گذاری در بورس

یکی از پیچیدگی‌های بازار سهام، تفکیک روش‌های سرمایه گذاری و انتخاب بهترین روش با توجه به اولویت‌ها و شرایط افراد مختلف است. از سوی دیگر سود سرمایه گذاری در بازار سهام، به توانمندی افراد در شناسایی روش‌های مناسب و تقسیم دارایی بین آنها بستگی دارد. با یادگیری نحوه‌ سرمایه گذاری در بورس از طریق یادگیری روش‌های مختلف، می‌توان از سود این بازار بهره‌مند شد. روش‌ های سرمایه گذاری در بورس به دو روش مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می‌شوند. سرمایه گذاری مستقیم و غیرمستقیم در بورس، به نحوه‌ی ارتباط سرمایه‌گذار با بورس اشاره دارد. که در ادامه توضیح مختصری در خصوص هر یک ارائه شده است.

سرمایه گذاری مستقیم در بورس

در روش مستقیم، تدوین استراتژی سرمایه گذاری و خرید و فروش سهام، برعهده‌ی فرد است. به عبارتی سرمایه‌گذار مستقیما وارد معاملات می‌شود. اما شناسایی و انتخاب سهام ارزنده می‌تواند از طریق یادگیری مهارت‌های بورسی یا بر اساس نتایج تحلیل سایر افراد انجام شود که در ادامه به هر یک از این روش‌ها اشاره شده است.

برای آموزش سرمایه گذاری در بورس یادگیری مهارت‌های بورسی و روش‌های معامله‌گری ضرورت دارد. آموزش سرمایه‌گذاری در بورس، مشتمل بر دو بخش آموزش مفاهیم پایه مانند تابلوخوانی در سایت TSE و فیلترنویسی و آموزش پیشرفته شامل تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال است.

آموزش تحلیل بنیادی (فاندامنتال): در این روش سرمایه گذاری در بورس، برای ارزیابی عملکرد شرکت‌های بورسی و شناسایی سهام ارزنده، از تحلیل بنیادی استفاده می‌شود. تحلیل بنیادی روشی آینده‌نگر است و سود سرمایه گذاری بلند مدت در بورس، به دقت نتایج تحلیل بنیادی بستگی دارد. تحلیل بنیادی مهم‌ترین بخش آموزش سرمایه گذاری در بورس محسوب می‌شود.

آموزش تحلیل تکنیکال: برای پیش‌بینی وضعیت سهام در آینده نزدیک، پیدا کردن بهترین زمان برای خرید یا فروش سهم و نوسانگیری در بورس، از تحلیل تکنیکال استفاده می‌شود. تحلیل تکنیکال روشی گذشته‌نگر است و آینده هر سهم را با توجه به سوابق قیمتی و حجم معاملات آن در گذشته، پیش‌بینی می‌کند. نتایج تحلیل تکنیکال برای سرمایه گذاری کوتاه‌مدت استفاده می‌شود.

فیلترنویسی بورس: این روش برای غربالگری سهام و شناسایی سهامی با ویژگی خاص است. برای مثال سهامی که اکنون در صف خرید هستند یا سهامی که حجم معاملات آنها از حجم مبنا بیشتر است. فیلترنویسی بورس در کنار سایر روش‌های تحلیلی کاربرد دارد.

سهام پیشنهادی: یکی دیگر از روش‌های سرمایه گذاری مستقیم در بورس، خرید و فروش سهام بر اساس نتایج تحلیل دیگران است. در این روش سرمایه گذاری در بورس، تحلیل بنیادی شرکت‌های بورسی و شناسایی سهام ارزنده توسط کارشناسان و تحلیلگران حرفه‌ای انجام می‌شود. سرمایه‌گذار نتایج تحلیل را دریافت و بر اساس آن در بورس سرمایه‌گذاری می‌کند.

برای آموزش سرمایه گذاری در بورس بر اساس نتایج تحلیل دیگران، باید به چند نکته توجه کرد:

• سیگنال بورسی بر پایه نتایج تحلیل بنیادی ارائه شود.
• مستندات تحلیل، همراه با سیگنال در اختیار سرمایه گذار قرار بگیرد.
• سیگنال بورسی باید سهامی را برای خرید و سهامی را برای فروش معرفی کند. ارائه‌ی پیشنهاد خرید به تنهایی کافی نیست!
• سیگنال بورسی باید از مرجع معتبر تحلیل بنیادی تهیه شود.

سرمایه گذاری غیر مستقیم در بورس

در روش غیر مستقیم، تحلیل بازار، انتخاب سهام و معاملات توسط کارشناسان بورسی انجام می‌شود. تدوین استراتژی می‌تواند بر عهده‌ی سرمایه‌گذار یا کارشناسان بورس یا هر دو باشد. در این روش سرمایه گذاری در بورس، سرمایه‌گذار و معامله‌گر دو فرد مجزا هستند. سرمایه‌گذار وارد معاملات نمی‌شود، بلکه دارایی خود را در اختیار معامله‌گر می‌گذارد و در ازای پرداخت کارمزد، از سود سرمایه‌گذاری در بورس منتفع می‌شود. سبدگردانی اختصاصی و صندوق‌های سرمایه گذاری، روش‌های سرمایه گذاری غیرمستقیم در بورس هستند.که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است.

صندوق سرمایه گذاری در بورس

سرمایه‌گذاری در صندوق سرمایه گذاری یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است. صندوق‌ها تنوع بسیار بالایی دارند. ساز و کار اصلیِ صندوق‌ها مشترک، اما اهداف و عملکردشان متفاوت است. مبنای اصلی تمام صندوق‌ها، تجمیع سرمایه افراد و سرمایه گذاری در دارایی‌هایی چون سهام شرکت‌های بورسی، طلا، سپرده‌های بانکی و… است. در نهایت افراد با توجه به مبلغ سرمایه گذاری، از سود صندوق منتفع می‌شوند.

برای سرمایه گذاری در بورس از طریق صندوق‌ها، باید به نوع صندوق، استراتژی و سوابق عملکرد آن توجه کرد. صندوق‌های درآمد ثابت، صندوق‌های مختلط، صندوق‌های سهامی و صندوق طلا، به عنوان محبوب‌ترین صندوق‌های بورسی شناخته می‌شوند.

نحوه سرمایه‌گذاری و چینش دارایی‌ها در صندوق‌ها با یکدیگر تفاوت دارد. برای مثال صندوق‌های درآمد ثابت بین 5 تا 10 درصد، صندوق‌های مختلط بین 40 تا 60 درصد و صندوق‌های سهامی بخش عمده دارایی خود را در سهام شرکت‌های بورسی سرمایه گذاری می‌کنند. به همین ترتیب با افزایش سرمایه گذاری در بورس، سود و ریسک سرمایه گذاری هم بیشتر می‌شود.

صندوق طلا، به عنوان یکی از محبوب‌ترین صندوق‌های سرمایه گذاری در بازار بورس شناخته می‌شود. تمرکز این صندوق بر دارایی‌های طلامحور است و سود و ریسک آن به نوسان قیمت ارز و طلا در بازارهای داخلی و جهانی بستگی دارد.

سبدگردانی اختصاصی

سبدگردانی اختصاصی، یکی دیگر از روش‌های سرمایه گذاری غیر مستقیم در بورس و عمدتا مخصوص مبالغ بالا است. در این روش، سرمایه‌گذار دارایی خود را در اختیار واسطی به نام شرکت سبدگردان قرار می‌دهد. کارشناسان سبدگردانی با توجه به مقدار سرمایه، میزان ریسک‌پذیری و سایر اولویت‌های فرد، تشکیل سبد سهام و مدیریت آن را بر عهده می‌گیرند. هزینه سبدگردانی، شامل کارمزد ثابت و بخشی از سود حاصل از سرمایه‌گذاری می‌شود.

برای آشنایی بیشتر با سبدگردانی و نحوه شناخت بهترین سبدگردان، مطالعه مقاله سبدگردانی چیست پیشنهاد می‌شود.

سبد پیشنهادی انیگما، روشی معادل سبدگردانی اختصاصی بورس است. در این روش، تحلیل بنیادی شرکت‌های بورسی، تحلیل ریسک، شناسایی سهام ارزنده و مدیریت زمان خرید و فروش هر سهم، برعهده‌ی کارشناسان انیگما است. نتیجه‌‌ی این تحلیل در قالب پرتفوی سهام آماده در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. سرمایه گذاری در بازار سهام بر اساس سبد پیشنهادی انیگما، مقرون به صرفه‌تر از سبدگردانی اختصاصی است. در این روش سرمایه‌گذار تنها هزینه سبد را پرداخت می‌کند و شرکت انیگما در سود حاصل از سرمایه گذاری، سهمی ندارد.

استراتژی سرمایه گذاری در بورس

در بخش قبل (سرمایه گذاری مستقیم و غیرمستقیم)، به موضوع «تدوین استراتژی» اشاره شد. اما تدوین استراتژی سرمایه گذاری به چه معناست؟ استراتژی سرمایه گذاری در بازار بورس یعنی نحوه‌ی مدیریت ریسک و بازده، که از طریق تقسیم دارایی بین بازارها و روش‌های مختلف سرمایه گذاری در هر بازه زمانی انجام می‌شود. تمامی سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی بورس، شرکت‌های سبدگردان و صندوق‌های سرمایه گذاری، دارایی خود را طبق استراتژی خاصی مدیریت می‌کنند.

پارامترهای مهم برای تدوین استراتژی سرمایه گذاری در بورس به روش مستقیم، به شرح زیر است.

• تعیین زمانبندی سرمایه گذاری (بلندمدت، میان‌مدت، کوتاه‌مدت)
• تعیین نحوه‌ی تخصیص سرمایه (شامل شناسایی سهام ارزنده، تشخیص زمان مناسب خرید و فروش و درصد تخصیص دارایی به هر سهم)

کیفیت استراتژی، به چهار مورد زیر بستگی دارد:

1. شناخت بازارها و روش‌های مختلف سرمایه گذاری در بورس
2. تحلیل ریسک و بازده روش‌های سرمایه گذاری
3. اهداف سرمایه گذاری و شناسایی روش‌های منطبق بر آن
4. آموزش سرمایه گذاری در بورس

ریسک سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار

بورس، با توجه به ویژگی‌هایی چون نقدشوندگی بالا، امکان سرمایه گذاری با مبالغ کم، تنوع در روش‌های سرمایه گذاری و بازدهی بالا، محبوب‌ترین روش سرمایه گذاری در ایران، خصوصا طی یک دهه اخیر بوده است. از طرفی بازدهی و ریسک، ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارند و با افزایش بازدهی، ریسک سرمایه گذاری نیز افزایش می‌یابد و بورس نیز از این قاعده مستثنی نیست.

ریسک‌های سرمایه گذاری در بورس به دو گروه کلی تقسیم می‌شود:

• ریسک‌های سیستماتیک (ریسک‌های وابسته به تصمیمات دولت، شرایط اقتصادی و سیاسی)
• ریسک‌های غیرسیستماتیک (ریسک‌های مربوط به تصمیمات شرکت‌های بورسی و سرمایه گذاران)

بهترین سهام برای سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار تهران

به صورت کلی سهامی با ارزش ذاتی بالا، که در حال حاضر با قیمتی کمتر از ارزش واقعی خود به فروش می‌رسند، بهترین سهام برای سرمایه گذاری در بازار بورس هستند. اما استراتژی تشکیل سبد سهام برای هر فرد متفاوت است. انتخاب سهام بر اساس اهداف سرمایه گذاری، مقدار دارایی، ریسک‌پذیری، بازده مورد انتظار و بازه‌ی زمانی مدنظر، متفاوت است.

برای مثال نوسان‌گیری در بورس بر اساس میزان عرضه و تقاضا انجام می‌شود. در این روش ارزش ذاتی سهم و عملکرد شرکت ناشر چندان مطرح نیست. بنابراین سهمی که در کوتاه‌مدت بین 5 تا 10 درصد رشد قیمت داشته باشد، برای نوسان‌گیری مناسب است. اما از نظر تحلیلگران بنیادی، شناسایی بهترین سهام برای سرمایه گذاری در بورس، مستلزم بررسی تمام موارد کلی و جزئی مربوط به سهم‌ها، شرکت‌ها، صنایع بورسی، رخدادهای داخلی و خارجی است.

بهترین صنعت برای سرمایه گذاری در بازار بورس

شرکت‌های بورسی با توجه به نوع فعالیت، خدمات و محصولات به 67 گروه مختلف تقسیم می‌شوند. همه‌ شرکت‌ها هنگام اخذ پذیرش، در یکی از گروه‌های صنعت قرار می‌گیرند و در حال حاضر 44 صنعت فعال در بورس ایران وجود دارد. شناسایی صنایع و نمادهای فعال در هر صنعت، یکی از پارامترهای مهم برای نحوه سرمایه گذاری در بورس بادیدگاه بلندمدت است.

اما چطور می‌توان بهترین صنعت برای سرمایه گذاری در بازار بورس را شناسایی کرد؟ این امر مستلزم بررسی ویژگی‌های هر صنعت، عملکرد شرکت‌های بورسی فعال در آن، درک ارتباط صنایع با یکدیگر و عوامل تاثیرگذار بر صنایع مختلف است، برای انتخاب بهترین سهام موارد ذیل مد نظر قرار می‌گیرد:

• نحوه قیمت‌گذاری در صنایع مختلف (قیمت‌گذذاری دستوری یا آزاد)
• تعداد شرکت‌های فعال در هر صنعت (قیمت‌گذاری رقابتی یا انحصاری)
• میزان تاثیرپذیری از نرخ ارز (واردات مواد اولیه شرکت‌ها و صادرات محصولات)
• رخدادهای داخلی و بین‌المللی (تحریم‌ها- جنگ‌ها- معاهده‌ی بین کشورها- وضع یا تغییر قوانین و…)

سخن آخر        

سرمایه‌گذاری یعنی تخصیص پول به فعالیتی خاص، که با هدف حفظ ارزش دارایی و کسب سود در آینده انجام می‌شود. اما دیدگاه افراد نسبت به چگونگی انجام این فعالیت، متفاوت است. برخی افراد، تبدیل دارایی نقد به کالاهایی با ارزش ذاتی بالا، مانند طلا و زمین و… را بهترین روش سرمایه گذاری می‌دانند. افراد ریسک‌پذیر، تخصیص دارایی نقد به فعالیت‌های اقتصادی، مانند خرید سهام شرکت‌ها، کارآفرینی و… را ترجیح می‌دهند و عده‌ای تقسیم دارایی بین هر دو روش را انتخاب می‌کنند.

بورس، تنها بازاری است که از هر سه دیدگاه بالا پشتیبانی می‌کند. تنوع روش‌های سرمایه گذاری در بورس ایران، در کنار ویژگی‌هایی چون نقدشوندگی بالا، امکان سرمایه گذاری با مبالغ کم، شفافیت اطلاعاتی، نظارت مستقیم دولت و تامین امنیت کاربران، بورس را به پررونق‌ترین بازار داخلی تبدیل کرده است.