بررسی دارایی جاری در شرکت‌های بورسی

ترازنامه یکی از ابزارهای مهم در حوزه حسابداری و مدیریت مالی است که به مدیران و سرمایه‌گذاران اطلاعات ارزشمندی در خصوص وضعیت مالی شرکت‌ها ارائه می‌دهد. یکی از بخش‌های مهم ترازنامه، دارایی‌های شرکت است که در دو دسته دارایی‌های جاری و دارایی‌های غیرجاری تقسیم می‌شود. در این مقاله، به بررسی دارایی جاری در ترازنامه می‌پردازیم و اهمیت آن را برای تحلیل وضعیت مالی شرکت مورد بررسی قرار می‌دهیم. دارایی‌های جاری نقش مهمی در تعیین قدرت تامین نقدینگی و پرداخت بدهی‌های جاری یک شرکت دارند، بر همین اساس درک دقیق این مفهوم اساسی برای مدیران مالی و سرمایه‌گذاران اهمیت بسیاری دارد.

دارایی جاری چیست؟

در سامانه اطلاع رسانی ناشران کدال دسترسی به ترازنامه تمامی شرکت‌های فعال در بورس در نسخه استاندارد امکان‌پذیر است. بر این اساس، افراد می‌توانند برای مشاهده جزییات صورت‌های مالی شرکت‌ها از جمله صورت ترازنامه به وب سایت کدال مراجعه کنند. ترازنامه اطلاعاتی در مورد دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام شرکت را در یک زمان خاص (پایان دوره مالی) نشان می‌دهند.

دارایی‌ها تمامی منابع و دارایی‌هایی هستند که شرکت در اختیار دارد و می‌تواند از آن‌ها بهره ببرد. این شامل دارایی‌های جاری مانند وجوه نقد، سرمایه‌گذاری‌ها، موجودی کالا و حساب‌های دریافتنی و دارایی‌های غیرجاری مانند ساختمان‌ها و تجهیزات است. بدهی‌ها تمامی حساب‌ها و اسنادی هستند که شرکت می‌بایست پرداخت کند. این شامل بدهی‌های جاری مانند اسناد و حساب‌های پرداختنی کوتاه‌مدت و بدهی‌های غیرجاری مانند تسهیلات و بدهی‌های بلندمدت است. سرمایه نیز نشان‌دهنده میزان سرمایه‌گذاری و حقوق صاحبان سهام در شرکت است. این متغیر شامل سرمایه ثبت شده، سود انباشته و سود یا زیان ناشی از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری و عملیات مالی شرکت می‌شود.

دارایی جاری به زبان ساده

دارایی‌های جاری یکی از بخش‌های مهم در ترازنامه یک شرکت است که نشان دهنده ارزش دارایی‌هایی است که شرکت‌ در طی یک دوره زمانی خاص (کمتر از یک سال مالی) به آنها دسترسی دارند و قابل تبدیل به وجه نقد هستند. دارایی جاری به عنوان یکی از دسته‌بندی‌های دارایی‌ها در ترازنامه واقع می‌شود و برای اندازه‌گیری قابلیت پرداخت‌های آینده شرکت استفاده می‌شود. 

طبقه‌بندی دارایی‌های جاری

• موجودی نقد: منظور از موجودی نقد، وجوه نقد و سپرده‌های بدون سررسید است.

• سرمایه‌‌گذاری‌های کوتاه‌مدت: منظور از سرمایه‌‌گذاری کوتاه‌مدت، سرمایه‌‌گذاری‌ است که تا تاریخ سررسید آن کمتر از یک سال باقی‌مانده باشد.

• حساب‌ها و اسناد دریافتی تجاری: منظور تمام مطالبات یک واحد تجاری است که انتظار می‌رود در یک سال آتی وصول شوند. این مطالبات در جریان فعالیت اصلی واحد تجاری مثلا فروش کالا ایجاد شده‌اند. برای مثال، اگر شرکتی کالایی را پیش خرید کرده باشد و زمان تحویل کالا طی یک سال آتی باشد، این مقدار از هزینه باید بخشی از دارایی جاری در نظر گرفته شود. در حالی که دارایی جاری تا حداکثر یک سال از تاریخ امروز قابل نقد شدن است. بنابراین مطالبات شرکت چه به شکل نقدی و چه به شکل غیرنقدی، بخشی از دارایی جاری شرکت به حساب می‌آیند.

• پیش‌پرداخت‌ها: منظور از پیش‌پرداخت، پرداختی است که انتظار می‌رود در یک سال آتی تبدیل شود. به‌عنوان مثال وجهی که برای خرید مقداری کالا پرداخته‌ شده و انتظار می‌رود آن کالا در سال مالی آینده تحویل گرفته شود.

البته باید این نکته را در نظر گرفت که دارایی جاری شرکت نشان دهنده ارزش دارایی‌هایی است که به سرعت به وجه نقد تبدیل می‌شوند. اما برای سنجش سلامت مالی یک شرکت لازم است با دارایی‌های ثابت (دارایی‌هایی که برای مدت طولانی‌تری نگهداری می‌شوند) مقایسه شود. این مقایسه نشان می‌دهد که چه میزان از دارایی‌های شرکت به طور دائمی و چه میزان به صورت موقت به دسترس است.

نقش و اهمیت دارایی جاری در ترازنامه

دارایی‌های جاری نقش بسیار مهمی در ترازنامه شرکت‌ها ایفا می‌کنند و اهمیت زیادی در تعیین وضعیت مالی و عملکرد کسب‌وکار دارند. 

•  پوشش بدهی‌های جاری: دارایی‌های جاری نشان‌دهنده منابع نقدی و دارایی‌های قابل تبدیل به نقدی هستند که در جریان عملیات روزمره کسب‌وکار مورد استفاده قرار می‌گیرند. این دارایی‌ها به شرکت اجازه می‌دهند تا بدهی‌های جاری خود را پوشش دهد و از مواجهه با مشکلات نقدینگی جلوگیری کند.

• اندازه‌گیری نقدینگی: دارایی‌های جاری، به ویژه نقد و معادلات نقدینگی مانند سرمایه‌گذاری‌های نقدی، حساب‌های بانکی و دارایی‌های نقدی به شرکت امکان می‌دهند تا نقدینگی خود را اندازه‌گیری کند و از وضعیت آمادگی نقدینگی خود اطمینان حاصل کند.

• نشان دادن عملکرد مالی: وجود دارایی‌های جاری و نسبت مناسب آنها به بدهی‌های جاری، نقش مهمی در نشان دادن عملکرد مالی شرکت دارد. نسبت جاری نشان می‌دهد که شرکت برای پرداخت بدهی‌های جاری خود دارای منابع کافی نقدی و دارایی‌های قابل نقدی است یا خیر.

• پشتیبانی از استراتژی‌های رشد: دارایی‌های جاری به شرکت امکان می‌دهند که استراتژی‌های رشد و توسعه خود را پشتیبانی کند. این منابع نقدی به شرکت اجازه می‌دهند تا برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نوآورانه و گسترش فعالیت‌های جدید استفاده کند.

خالص دارایی جاری

خالص دارایی جاری یک مفهوم مهم در حسابداری است که نشان دهنده ارزش واقعی دارایی‌های جاری یک شرکت بعد از کسر بدهی‌های جاری آن است. به عبارتی دیگر، خالص دارایی جاری برابر است با مجموع دارایی‌های جاری منهای بدهی‌های جاری. این مفهوم نشان دهنده این است که چه مقدار از دارایی‌هایی که به سرعت به وجه نقد تبدیل می‌شوند، بدون در نظر گرفتن تعهدات جاری آن، کاملا متعلق به شرکت است. 

محاسبه خالص دارایی جاری به شرکت‌ها کمک می‌کند تا درک بهتری از وضعیت مالی خود داشته باشند. این مفهوم نشان می‌دهد شرکت برای پرداخت تعهدات جاری خود چه میزان به دارایی‌هایش وابسته است. از این رو، محاسبه خالص دارایی جاری در تحلیل و سنجش سلامت مالی شرکت‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار است.

بدهی جاری چیست؟

بدهی‌های جاری شامل بدهی‌هایی مانند بدهی‌های تجاری، بدهی‌های مالی و دیگر تعهداتی است که باید در یک دوره زمانی کوتاه (کمتر از یک سال) پرداخت شوند. این بدهی‌ها عموما به عنوان بخشی از دوره عملیاتی روزمره یک شرکت محسوب می‌شوند و در ترازنامه به عنوان بدهی‌های کوتاه‌مدت یا بدهی‌های جاری ثبت می‌شوند. بدهی‌های جاری برای تامین نیازهای روزمره مالی یک شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرند و شامل پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان، خرید مواد اولیه و تجهیزات، پرداخت حقوق و اجاره مطالبات و پرداخت مالیات می‌شود.

بدهی جاری چیست؟

بدهی‌های جاری شامل بدهی‌هایی مانند بدهی‌های تجاری، بدهی‌های مالی و دیگر تعهداتی است که باید در یک دوره زمانی کوتاه (کمتر از یک سال) پرداخت شوند. این بدهی‌ها عموما به عنوان بخشی از دوره عملیاتی روزمره یک شرکت محسوب می‌شوند و در ترازنامه به عنوان بدهی‌های کوتاه‌مدت یا بدهی‌های جاری ثبت می‌شوند. بدهی‌های جاری برای تامین نیازهای روزمره مالی یک شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرند و شامل پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان، خرید مواد اولیه و تجهیزات، پرداخت حقوق و اجاره مطالبات و پرداخت مالیات می‌شود.

انواع بدهی جاری 

• حساب‌ها و اسناد پرداختنی: بدهی‌هایی است که شرکت باید به اشخاص یا سازمان‌های دیگر پرداخت کند، مانند حساب‌های پرداختنی به تامین‌کنندگان، پرداختنی‌های پرسنل، پرداختنی‌های مالیاتی و سایر پرداختنی‌های کوتاه‌مدت.

• پیش‌ دریافت‌ها: اگر قبل از اینکه کالا و خدماتی به مشتریان ارائه شود وجه آن دریافت شده باشد، این مبلغ به عنوان پیش دریافت شناسایی می شود. در واقع، پیش دریافت‌ها به عنوان تعهدات واحد تجاری در نظر گرفته می‌شوند.

• ذخیره مالیات: ذخیره مالیات در حسابداری به معنای پس‌انداز برای پرداخت مالیات آتی است. این عمل با هدف محاسبه و انتقال هزینه مالیاتی آینده به دوره حسابداری جاری صورت می‌گیرد. به طوری که شرکت بتواند در زمان مورد نیاز مبالغ مالیاتی را پرداخت کند و از مشکلات نقدینگی جلوگیری کند. ایجاد ذخیره مالیات معمولا با استفاده از اطلاعات مالی فعلی شرکت و محاسبه مالیات بر اساس قوانین مالیاتی مربوطه صورت می‌گیرد. درواقع، این مبلغ برابر با تخمینی از مالیاتی است که شرکت باید بر اساس درآمدها، هزینه‌ها و سایر عوامل مالیاتی خود در آینده پرداخت کند.  

•  سود سهام پیشنهادی و پرداختنی: سود سهام پرداختنی جزئی از بدهی‌های جاری شرکت است و با تصویب سود توسط مجمع عمومی یک بدهی ایجاد می‌شود. به عبارتی، سود قابل تقسیم در حساب تقسیم سود می‌رود و سپس به سود سهام پرداختنی تبدیل می‌شود. تا زمان پرداخت این سود، مبالغ آن به عنوان بدهی دسته‌بندی و گزارش می‌شوند. این متغیر پس از پرداخت، از حساب سود سهام پرداختنی خارج می‌شود و به همین ترتیب از وجوه نقد نیز کاسته می‌شود. 

• وام‌ها و تسهیلات مالی: این تسهیلات از طریق بانک‌ها و موسسات مالی به شرکت ارائه می‌شود. این نوع بدهی ممکن است شامل وام‌های بانکی، وام‌های تجاری، وام‌های اجاره و سایر تسهیلات مالی باشد.

• بدهی‌های مرتبط با عملیات مالی: این بدهی‌ها در فرآیند عملیات مالی و تجاری شرکت به وجود می‌آید. متغیر مذکور شامل بدهی‌های مرتبط با عملیات اجاره، بدهی‌های مرتبط با عملیات مالی بلندمدت و بدهی‌های مرتبط با معاملات مالی دیگر.می‌شود.

بدهی جاری می‌تواند نشان دهنده نقدینگی و توانایی یک شرکت برای پرداخت بدهی‌های خود در آینده باشد. مدیران مالی معمولا به دقت نسبت به مدیریت بدهی‌های جاری شرکت خود توجه می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که شرکت به موقع و به طور موثر بتواند تعهدات خود را پرداخت کند و از مشکلات نقدینگی جلوگیری کند.

گردش دارایی جاری

گردش دارایی جاری به میزان و سرعت تبدیل دارایی‌های جاری به وجه نقد یا معادل نقدی اشاره دارد. این مفهوم به عنوان یک نقشه راهبردی مالی برای شرکت‌ها و سازمان‌ها استفاده می‌شود تا اطمینان حاصل کنند که دارایی‌های جاری آنها به اندازه کافی قابل تبدیل به وجه نقد هستند و می‌توانند بدهی‌ها و نیازهای مالی فوری را پرداخت کنند.

این مفهوم شامل مواردی مانند موجودی نقدی، سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت (مانند سپرده‌های بانکی) و دیگر دارایی‌های جاری است که به سرعت به وجه نقد تبدیل می‌شوند. گردش دارایی جاری نشان دهنده قابلیت یک شرکت برای مدیریت نقدینگی و پرداخت بدهی‌ها و نیازهای مالی جاری است. به عبارت دیگر، اگر گردش دارایی جاری کافی نباشد، شرکت ممکن است با مشکلات نقدینگی مواجه شود و نتواند به موقع بدهی‌ها را پرداخت کند.

نسبت جاری چیست؟

نسبت دارایی جاری به بدهی جاری، که به عنوان نسبت جاری یا نسبت سرمایه در گردش شناخته می‌شود، یک معیار مالی کلیدی است. این نسبت برای ارزیابی قابلیت یک شرکت برای پرداخت بدهی‌های کوتاه‌مدت یا بدهی‌های جاری خود با استفاده از دارایی‌های جاری‌اش مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نسبت نشان می‌دهد که آیا یک شرکت دارایی کافی برای پوشش بدهی‌های جاری خود را دارد یا خیر. فرمول محاسبه نسبت جاری به شکل زیر است:

(بدهی‌های جاری / دارایی‌های جاری)  = نسبت جاری

• نسبت جاری بالاتر از 1 به طور کلی نشان دهنده آن است که شرکت دارای دارایی جاری کافی برای پوشش بدهی‌های جاری خود است، به این معنا که می‌تواند به تعهدات کوتاه‌مدت خود بپردازد. با این حال، یک نسبت بسیار بالاتر از 1 ممکن است نشان دهنده آن باشد که شرکت به طور موثری از دارایی‌های خود استفاده نمی‌کند (مثلا موجودی بیش از حد یا سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت زیاد).
• در مقابل، نسبت جاری کمتر از 1 نشان می‌دهد که شرکت ممکن است در پرداخت بدهی‌های جاری خود با چالش مواجه شود. زیرا دارایی‌ کافی برای پوشش بدهی‌های جاری ندارد و این می‌تواند نشانگر مشکلات نقدینگی باشد.
• نسبت بدهی برابر با یک (=1) به این معنی است که بدهی و دارایی شرکت یکسان است. این نشان می دهد که شرکت دارای اهرم بالایی است.

نسبت آنی در حسابداری

برخلاف نسبت جاری که رابطه میان دارایی های جاری با بدهی های جاری نشان می‌دهند، نسبت آنی فقط شامل دارایی‌های بسیار نقدشونده یا معادل‌های نقدی به عنوان دارایی‌های جاری می‌شود.

بدهی‌های جاری / (دارایی‌های جاری – موجودی – هزینه‌های پیش پرداخت)  = نسبت آنی

این نسبت نشان می‌دهد که شرکت تا چه حد قادر است بدهی‌های جاری خود را بدون نیاز به فروش موجودی‌هایش پوشش دهد و به عنوان یک شاخص قوی برای سنجش نقدینگی شرکت به کار می‌رود. نسبت آنی بالاتر نشان‌دهنده نقدینگی بیشتر و توانایی بالاتر شرکت برای مواجهه با بدهی‌های نزدیک است. این نسبت به خصوص در صنایعی که دوره‌های نقدشوندگی طولانی دارند یا کسب و کارهایی که با نوسانات فصلی مواجه‌اند، اهمیت بیشتری دارد.

خالص بدهی جاری به زبان ساده

خالص بدهی به میزان بدهی کل یک شرکت منهای دارایی‌های نقدی و معادل‌های نقدی آن اشاره دارد. این شاخص برای ارزیابی اینکه یک شرکت چه مقدار بدهی خالص پس از استفاده از دارایی‌های نقدی و معادل‌های نقدی خود دارد، استفاده می‌شود.  اگر این مقدار منفی باشد، نشان می‌دهد که شرکت دارایی‌های جاری بیشتری نسبت به بدهی‌های جاری دارد و این می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت نقدینگی خوب باشد. در مقابل، اگر این مقدار مثبت باشد، نشان می‌دهد که بدهی‌های جاری بیشتر از دارایی‌های جاری است. این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده فشار نقدینگی و احتمال نیاز به تامین مالی اضافی باشد.