بورس اوراق بهادار چیست؟

بورس اوراق بهادار همان‌طور که از نامش پیداست، مکانی برای خرید و فروش انواع اوراق بهادار است. این اوراق برگه‌های ارزشمندی هستند که میان سرمایه‌گذاران خرید و فروش می‌شوند. اوراق بهادار با نام یا بی نام و در تملک خریدار خواهد بود.

در زمان پیدایش این بازار تنها اوراق بهاداری چون سهام شرکت‌ها و اوراق قرضه خرید و فروش می‌شد، اما امروزه به واسطه تکنولوژی و فناوری نوین و جهت پوشش نیازهای سرمایه‌گذاران، تنوع سرمایه‌گذاری در این بازار بیش از گذشته است.

به طور کلی بورس اوراق بهادار دو وظیفه بسیار مهم دارد:

1. نقدینگی لازم را برای شرکت‌ها تامین می‌کند.
2. افراد جامعه را تشویق می‌کند که سرمایه خود را به جای پس‌انداز به بخش مولد هدایت کنند تا چرخ اقتصاد به حرکت درآید.

بنابراین بورس اوراق بهادار هم منفعت شرکت‌ها و هم سرمایه‌گذاران را تامین می‌کند.

تاریخچه بورس اوراق بهادار در دنیا

خاستگاه پیدایش بورس کشور بلژیک است. در قرن پانزدهم میلادی صرافان و بازرگانان در مقابل منزل فردی به نام واندر بورس به خرید و فروش کالاهای خود می‌پرداختند. پس از آن بورس مکانی برای خرید و فروش شد. اولین بورس رسمی اوراق بهادار در قرن 16 میلادی در آمستردام هلند تاسیس شد. بعدها در قرن 17 میلادی بورس‌های بزرگی همچون بورس نیویورک و… در خیابان وال استریت در منهتن آمریکا تاسیس شدند.

بورس‌های بزرگ دنیا

بورس نیویورک و نزدک (واقع در کشور آمریکا) بزرگترین بورس جهان از جهت ارزش بازار هستند. پس از آن‌ها بورس شانگهای چین سومین بورس بزرگ دنیا است.

تاریخچه بورس در ایران

بورس اوراق بهادار تهران در سال 1346 فعالیت خود را رسما آغاز کرد. اولین فعالیت رسمی آن معامله سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران بود. پس از آن سهام شرکت نفت پارس و اوراق دولتی نیز در آن پذیرفته شدند. در سال 1384 سازمان بورس اوراق بهادار، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، شورای عالی بورس و اوراق بهادار تاسیس شدند. همچنین در همان سال قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران به تصویب رسید. بنابراین از سال 1384 بورس اوراق بهادار زیرنظر سازمان بورس فعالیت خود را ادامه داده است.

مزایای عرضه سهام شرکت‌ها در بورس

پذیرش شرکت‌ها در هر یک از بازارهای بورس اوراق بهادار مزایای بسیاری برای آن‌ها خواهد داشت که در ذیل آورده شده است:

1. تامین مالی آسان
2. برخورداری از معافیت مالیاتی
3. سهولت در اخذ تسهیلات بانکی
4. تقویت برند و افزایش اعتبار شرکت‌ها در بازارهای داخلی و خارجی
5. به‌روزرسانی ارزش واقعی شرکت‌ها

مزایای سرمایه‌گذاری در بورس

سرمایه‌گذاری در بورس مزایای بسیاری دارد که در ادامه به آن اشاره شده است:

1. انتفاع سود
2. شفافیت بالا
3. نقدشوندگی
4. عدم محدودیت در سرمایه‌گذاری
5. خرید سهام شرکت‌های بزرگ و مشارکت در اداره آن (بسته به میزان سهام)
6. تنوع سرمایه‌گذاری به واسطه ابزارها و روش‌های مختلف
7. بهره‌مندی از معافیت مالیاتی
8. مناسب برای افراد با هر میزان از ریسک‌پذیری

اهمیت بورس در اقتصاد کلان

سرمایه‌گذاری در بورس هم برای شرکت‌های عرضه‌کننده و هم سرمایه‌گذاران مزایای بسیاری دارد، همچنین بورس در کلیات اقتصاد یک کشور نقش بسیار مهمی دارد. بورس محرکی برای ایجاد رشد و رونق اقتصادی است. شرکت‌های بسیاری برای توسعه و تامین مالی در بورس پذیرش و از مزایای آن بهره‌مند می‌شوند. این امر منجر به افزایش بهره‌وری شرکت‌ها و رشد تولیدات و خدمات کشور خواهد شد. از طرفی در کشورهایی که تورم در آن‌ها نرخ‌های بالایی دارد، سرمایه و نقدینگی مازاد و راکد در جامعه در صورتی که به بورس هدایت شود، منجر به مهار تورم خواهد شد. در معاملات بورس کالا نیز، خریدار و فروشنده بدون واسطه به هم وصل می‌شوند، بنابراین دست دلالان و واسطه‌ها کوتاه خواهد شد و قیمت‌ها واقعی‌تر و بساط رانت برچیده می‌شود.

به همین منظور همواره اولین نشانه‌های رونق یا رکود در هر کشوری، در بورس آن کشور متبلور خواهد شد.

4 بورس اصلی ایران

در حال حاضر شرکت‌های پذیرش شده در بورس ایران در 4 بورس یا بازار شامل بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، بورس کالا و بورس انرژی زیر نظر سازمان بورس فعالیت می‌کنند.

• بورس اوراق بهادار تهران: این بازار متشکل از دو تابلوی اصلی و فرعی است. شرکت‌ها برای فعالیت در این بورس باید شرایط پذیرش را داشته باشند. در این بازار، سهام و حق تقدم سهام معامله می‌شود. در حال حاضر بیش از 350 نماد در این بازار پذیرش شده‌اند و معامله می‌شوند.
• فرابورس ایران: قوانین پذیرش در فرابورس ساده‌تر از بورس است، از این رو برخی شرکت‌ها که شرایط حضور در بورس اوراق بهادار تهران را ندارند، در فرابورس ایران پذیرش شده‌اند. در این بورس نیز سهام و حق تقدم سهام، اوراقی از قبیل اخزا (اسناد خزانه)، اوراق تسهیلات مسکن و واحدهای انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری معامله می‌شود. فرابورس دارای 6 بازار؛ بازار اول، دوم، سوم، پایه، نوآفرین و مشتقات است. در حال حاضر 180 نماد در بازار فرابورس پذیرش و معامله می‌شوند.
• بورس انرژی: این بورس در سال ۱۳۹۱ برای معاملات حامل‌های انرژی همچون نفت، گاز و… تاسیس شد. بورس انرژی شامل بازارهای مشتقه، فیزیکی، برق، فرعی و سایر اوراق بهادار قابل معامله است.
• بورس کالا: این بورس مکانی برای معاملات کالاهایی همچون محصولات پتروشیمی، انواع فلزات، فرآورده‌های نفتی، خودرو و… است. بورس کالا شامل بازارهایی چون بازار فیزیکی، بازار فرعی، بازار مشتقه و بازار مالی است.

بسترهای معاملاتی در بورس ایران

تا پیش از سال 1389، معامله‌گران بورسی جهت خرید و فروش سهام به صورت حضوری به تالار بورس مراجعه می‌کردند. با پیشرفت در فناوری‌های نوین، معاملات بر خط (Online Trading) برای سهولت در معاملات به کمک سهامداران آمد و از آن پس تالار فیزیکی به خاطره‌ها پیوست. معاملات بر خط اما در دنیا از سال 1995 میلادی رواج پیدا کرد. اولین معاملات بر خط در ایلات متحده آمریکا راه‌اندازی شد و پس از آن در سایر کشورها نیز به کار گرفته شد.

بنابراین با پیشرفت در معاملات بر خط، سهامداران می‌توانستند در بستر اینترنت به صورت آنلاین از طریق سامانه‌های معاملاتی کارگزاری‌ها به خرید و فروش اوراق بهادار بپردازند. کارگزاران به عنوان واسطه میان خریدار و فروشنده عمل و بابت هر معامله کارمزد دریافت می‌کنند.

نقش سامانه tsetmc در بورس

سامانه tsetmc که مخفف عبارت (Tehran Securities Exchange Technology Management Co) است، متعلق به شرکت مدیریت فناوری بورس تهران و زیر نظر سازمان بورس فعالیت دارد. این سامانه کلیه اطلاعات لازم در خصوص معاملات بورس اوراق بهادار را به نمایش می‌گذارد و مهم‌ترین و اصلی‌ترین تابلوی معاملاتی بورس است. این سامانه تغییرات قیمتی نماگرها و نمادها، میزان ورود و خروج پول، ارزش و حجم معاملات و… را به سهامداران و معامله‌گران نشان می‌دهد.

زمان معاملات بورس

معاملات بورس ایران از روز شنبه تا چهارشنبه هر هفته انجام می‌شود. زمان معاملات بازارهای بورس و فرابورس از ساعت 9 صبح تا 12:30 ظهر است. همچنین معاملات بورس کالا ممکن است در برخی روزهای هفته و در ساعات مشخصی صورت گیرد که از طریق سامانه بورس کالا زمان معاملات بازارهای آن را می‌توان مشاهده کرد.

مراحل سرمایه‌گذاری در بورس

برای سرمایه‌گذاری در بورس ایران باید مراحل ذیل را طی کرد:

1. ثبت نام در سامانه سجام و دریافت کد بورسی
2. انتخاب و ثبت‌نام در یک از کارگزار‌های معتبر
3. دریافت اطلاعات اولیه برای ورود به سامانه معاملاتی کارگزار منتخب
4. خرید و فروش

سرمایه‌گذاری در بورس مناسب چه افرادی است؟

تمامی افراد جامعه می‌توانند در بورس سرمایه‌گذاری کنند. البته لازمه سرمایه‌گذاری در هر بازار و موفقیت در آن، کسب مهارت و دانش سرمایه‌گذاری در آن است.

موفقیت در سرمایه‌گذاری بورسی و کسب بازدهی مطلوب از آن در دوحالت امکان‌پذیر است:

1. افراد تجربه و دانش لازم برای سرمایه‌گذاری را داشته باشند.
2. افراد بدون تجربه و دانش از مشاوره و خدمات اشخاص باتجربه و معتبر یا شرکت‌ها، نهادهای مالی و… استفاده کنند.

لازم به توضیح است امروزه خدماتی در بورس ایران ارائه می‌شود که نیازهای تمامی افراد جامعه با هر میزان ریسک‌پذیری را مرتفع می‌کند.