افزایش سرمایه چیست؟ انواع روش های افزایش سرمایه
در اجرای پروژه‌ها و طرح‌های توسعه در شرکت‌ها، تامین سرمایه یک موضوع بسیار حیاتی و چالش‌برانگیز است. مالکان و مدیران شرکت‌ها به دنبال تامین منابع مالی مناسب و اقتصادی برای پشتیبانی از پروژه‌ها و تحقق اهداف خود هستند. در این راستا، در ایران تامین مالی از طریق روش‌های تسهیلات بانکی و اعتبار داخلی و خارجی رایج است و اهمیت زیادی دارد. اما در بسیاری از اقتصادهای جهان، روند تامین مالی تغییر کرده و شرکت‌ها به جای اتکا بر بانک‌ها، به بازار سرمایه روی آورده‌اند. این امر به دلیل اینکه بازارهای سرمایه در کشورهای توسعه‌یافته نقش مهمی در تامین منابع مالی دارند و به عنوان گزینه اصلی شرکت‌ها برای افزایش سرمایه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه این مطلب به انواع روش های افزایش سرمایه و جزییات هر یک پرداخته می‌شود.
مقاله پیشنهادی: سرمایه گذاری در بورس
اهداف افزایش سرمایه
افزایش سرمایه در شرکت‌ها معمولا به دو دلیل اصلی انجام می‌شود:
1. تامین منابع مالی جدید برای گسترش فعالیت‌های شرکت
این اقدام معمولا زمانی انجام می‌شود که شرکت نیاز به منابع مالی بیشتری دارد تا بتواند فعالیت‌های خود را گسترش دهد، پروژه‌های جدید را شروع کند یا به توسعه فعالیت‌های موجود بپردازد. افزایش سرمایه در این موارد به عنوان یک منبع تامین سرمایه جدید عمل می‌کند.
2. اصلاح ساختار مالی و سرمایه شرکت
در بعضی موارد، شرکت‌ها اقدام به افزایش سرمایه می‌کنند تا ساختار مالی و سرمایه خود را بهینه‌تر سازند و بتوانند تعادل بهتری بین بدهی و سهامداری ایجاد کنند. این اقدام ممکن است باعث کاهش بدهی نسبی شرکت شود و در نتیجه به افزایش پایداری مالی و رضایت سهامداران منجر شود.
مراحل افزایش سرمایه در شرکت‌های سهامی عام
در ادامه مراحل افزایش سرمایه شرکت‌ها از ابتدای پیشنهاد هیئت‌مدیره تا تصمیم‌گیری در مجمع عمومی فوق‌العاده آمده است.
پیشنهاد هیئت‌مدیره:
زمانی که هیئت‌مدیره تصمیم به افزایش سرمایه می‌گیرد، اطلاعیه‌ای با عنوان «پیشنهاد هیئت‌مدیره به مجمع عمومی فوق‌العاده در خصوص افزایش سرمایه» به همراه گزارش توجیهی روی سایت کدال قرار می‌گیرد. این گزارش توجیهی شامل توضیحاتی درباره هدف از اقدام و مکان مورد استفاده از سرمایه جدید است.
تایید حسابرس:
حسابرس شرکت که مورد تایید سازمان بورس و اوراق بهادار است، گزارش توجیهی افزایش سرمایه را تایید می‌کند. سپس اظهارنظر حسابرس و بازرس قانونی نسبت به گزارش توجیهی هیئت‌مدیره منتشر می‌شود.
صدور مجوز:
پس از تایید حسابرس، مجوز افزایش سرمایه باید توسط سازمان بورس اوراق بهادار صادر شود. این مجوز منتشر می‌شود و در آن مبلغ و محل آن به‌صورت دقیق ذکر می‌شود.
تصمیم‌گیری در مجمع عمومی فوق‌العاده:
با صدور مجوز افزایش سرمایه توسط سازمان بورس، اطلاعیه «آگهی دعوت به مجمع عمومی فوق‌العاده» منتشر می‌شود. در این اطلاعیه، سهامداران دعوت می‌شوند تا در مجمع عمومی فوق‌العاده حضور یابند و در خصوص انجام افزایش سرمایه و مکان آن تصمیم‌گیری کنند. تصمیمات این مجمع نیز در اطلاعیه «تصمیمات مجمع عمومی فوق‌العاده» به اطلاع سهامداران خواهد رسید.
روش های افزایش سرمایه
چهار روش اصلی برای افزایش سرمایه به شرح زیر وجود دارد:
از محل سود انباشته (سهام جایزه): در این روش از سودی که در گذشته انباشته و در حساب شرکت ثبت شده است، به حساب سرمایه شرکت افزوده می‌شود. سپس این مبلغ از حساب سود انباشته به حساب سرمایه منتقل می‌شود.
از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران: این روش به معنای جذب سرمایه از سهامداران و دریافت وجوه نقدی جدید یا تسویه مطالبات معوقه سهامداران است. شرکت می‌تواند بدین وسیله با جلب سرمایه از سهامداران، به توسعه و رشد خود بپردازد.
از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها: در این روش، شرکت ممکن است ارزش دارایی‌ها و منابع شرکت را مجدد ارزیابی کرده و از ارزش جدید محاسبه شده، برای افزایش سرمایه استفاده کند.
صرف سهام: این روش به معنای صدور سهام جدید به عنوان ابزار تامین سرمایه است. شرکت می‌تواند سهام جدید را به عنوان تعویض برای سرمایه نقدی یا دارایی‌های دیگر ارائه دهد. در ادامه به توضیح هر یک از روش های افزایش سرمایه با مثال و جزییات کامل پرداخته شده است.
افزایش سرمایه از محل سود انباشته و سهام جایزه
افزایش سرمایه از محل سود انباشته، به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که از سودهای پیشین خود استفاده کنند و بدون نیاز به جذب سرمایه جدید، سرمایه را افزایش دهند. در این روش، سود و اندوخته‌ای که در حساب شرکت ثبت شده، به عنوان منبع اصلی برای افزایش سرمایه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در روش سود انباشته، شرکت‌ها عمدتا بخشی از سود خود را در یک حساب به نام «اندوخته» ذخیره می‌کنند. این اندوخته در واقعیت به معنای سودی است که تا زمان مقتضی به سرمایه شرکت افزوده نشده و به عنوان منبع پتانسیل برای افزایش سرمایه در آینده خدمت می‌کند.
زمانی که شرکت تصمیم به افزایش سرمایه از این روش می‌گیرد، ابتدا مقدار اندوخته را به حساب سرمایه انتقال می‌دهد. سپس، اوراق سهام جدید صادر می‌کند و این اوراق را نسبت به تعداد سهام‌های قبلی بین سهامداران توزیع می‌کند. مهم‌ترین ویژگی این روش این است که سهامداران برای دریافت اوراق سهام جدید، هزینه اضافی پرداخت نمی‌کنند. به عبارت دیگر، این سهام به سهامداران به عنوان «جایزه» تعلق می‌گیرد.
در بسیاری از موارد، شرکت‌ها تمایل دارند که بخشی از سود خود را اندوخته کنند تا از آن به عنوان یک منبع مالی برای توسعه و رشد خود استفاده کنند. همچنین، سودهای غیرعملیاتی نیز ممکن است به جای تعدیل در سودها، در اندوخته لحاظ شوند.
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی یکی از متداول‌ترین روش‌های مورد استفاده برای شرکت‌ها بازار سرمایه است. این روش به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا منابع مالی مورد نیاز خود را از طریق سهامداران جذب کنند.
در روش آورده نقدی، شرکت سهام جدید یا همان حق تقدم با ارزش معین (۱۰۰ تومان برای هر سهم) را منتشر می‌کند. سهامداران که در مجمع عمومی فوق‌العاده به عنوان مالکان شرکت شناخته می‌شوند، حق اولویت در خرید حق تقدم را دارند. آن‌ها می‌توانند حق تقدم‌های منتشر شده را به قیمت تعیین شده (۱۰۰ تومان) خریداری کنند.
در صورتی که سهامداران تمایلی به خرید حق تقدم نداشته باشند، شرکت می‌تواند پس از پایان مهلت معین (معمولا ۳۰ یا ۶۰ روز) حق تقدم‌های استفاده نشده را به سایر سهامداران عرضه کند. سایر سهامداران باید علاوه بر قیمت تعیین شده برای حق تقدم (تعیین شده در تابلوی خرید و فروش) مبلغ اضافی به اندازه ۱۰۰ تومان به ازای هر سهم بپردازند.
در صورتی که تمامی حق تقدم به دیگر سهامداران انتقال یابد یا از آن‌ها خریداری نشود، شرکت پس از بسته شدن نماد حق تقدم، مبلغ فروش حق تقدم انتقال‌یافته را به تمامی سهامداران (به نسبت به تعداد سهامی که داشتند) واریز می‌کند. تبدیل حق تقدم به سهام عادی معمولا حدود ۶ تا ۸ ماه طول می‌کشد.
روش صرف سهام یا سلب حق تقدم
افزایش سرمایه به روش صرف سهام یا با سلب حق تقدم یکی از روش‌های تامین مالی است که در بازارهای توسعه‌یافته مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، شرکت‌ها تصمیم می‌گیرند تا سرمایه جدیدی را از طریق فروش سهام جدید با ارزش معین به سهامداران، جذب کنند.
در روش صرف سهام، باید مجوز سازمان بورس و رای مجمع فوق‌العاده تایید شود. سود قابل تقسیم و نحوه توزیع سهام به مبلغ مازاد بر قیمت اسمی هر سهم در این روش تعیین می‌شود. سهام جدید به قیمتی بیشتر از قیمت اسمی هر سهم عرضه و به فروش می‌رسد. تعریف افزایش سرمایه از محل صرف سهام معمولا تفاوت بین قیمت اسمی و قیمت فروش یک سهم است، که مبتنی بر قیمت آخرین معاملات شرکت قبل از توقف نماد برای برگزاری مجمع فوق‌العاده و اضافه کردن آن به قیمت اسمی ۱۰۰ تومان و تقسیم آن بر دو محاسبه می‌شود. این مبلغ به عنوان قیمت پذیره‌نویسی سهام جدید استفاده می‌شود.
صرف سهام و تعادل منافع میان تمام ذی‌نفعان
افزایش سرمایه با صرف سهام، زمانی ممکن است که تعادل منافع میان تمام ذی‌نفعان (اعم از سهامداران، مدیران، و سایر ذی‌نفعان) برقرار شود و فواید قابل توجهی برای این ذی‌نفعان به وجود آید. در این روش، مبلغ حاصل از فروش سهام به اندوخته‌ها یا منابع داخلی شرکت منتقل می‌شود. سپس شرکت می‌تواند با سرمایه‌گذاری این منابع در فعالیت‌های سودآور خود، سود شرکت را افزایش دهد. به عبارت دیگر، تامین مالی از طریق افزایش سرمایه به روش صرف سهام به شرطی انجام می‌شود. این منابع معمولا برای حداقل دو سال در حساب شرکت نگه داشته شود و به عنوان یک منبع برای افزایش سودآوری شرکت به کار رود.
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها یک نوع خاص است که در ایران با توجه به تورم شدیدی که وجود دارد، ضروری است. شرکت‌ها عموما هر چند سال سرمایه خود را از محل تجدید ارزیابی افزایش می‌دهند. این روش به ویژه توسط بانک‌ها و شرکت‌های بیمه در ایران استفاده می‌شود.
در این روش، شرکت‌ها باید در یک بازه زمانی مشخص که طبق آیین‌نامه تعیین می‌شود، دارایی‌های خود را تجدید ارزیابی کنند. سپس با محاسبه مقدار جدید ارزش دارایی‌ها (مانند زمین و ساختمان) و اعمال این ارزش‌ها به سرمایه اسمی شرکت، مازاد حاصل از این تجدید ارزیابی را به عنوان سرمایه جدید به حساب خود اضافه کنند.
این روش به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا ارزش دارایی‌های خود را به روز کنند و از طریق تجدید ارزیابی، سرمایه جدید برای استفاده در فعالیت‌های سودآور خود را تامین کنند. در این روش دارایی‌ها با رعایت مقررات قانونی و آیین‌نامه‌های مربوطه انجام می‌شود و می‌تواند به بهبود مالی و عملکرد شرکت‌ها منجر شود.
نحوه دسترسی به اطلاعات
شرکت‌ها عموما پیش از انجام افزایش سرمایه، ابتدا، مدارک و مستندات مرتبط با این عملیات را در سامانه کدال (codal.ir) ارسال می‌کنند. همچنین تمامی مراحل نیز به صورت شفاف و طبق قوانین و مقررات انجام شده و در این سامانه اطلاع‌رسانی می‌شود. همچنین چند روز پیش از بسته شدن نماد و برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده که مربوط به افزایش سرمایه است، آگهی برگزاری مجمع روی این وب‌سایت منتشر می‌شود. پیش از انتشار آگهی، ابتدا پیشنهاد هیئت‌مدیره مطرح می‌شود، سپس حسابرس نظر خود را اعلام می‌کند و بعد سازمان بورس نظر نهایی را اعلام می‌کند. زمانی که همگی موافق باشند، تاریخ مجمع فوق‌العاده اعلام می‌شود. در مجمع سهامداران باید به افزایش سرمایه رای داده شود و اگر رای تصویب شد، بسته به توافقات، اعمال خواهد شد.
