افزایش سرمایه چیست؟ انواع روشهای افزایش سرمایه
تامین سرمایه به عنوان یک موضوع چالش‌برانگیز در اجرای پروژه‌ها و طرح‌های توسعه در شرکتها محسوب میشود. مالکان و مدیران شرکتها به دنبال تامین منابع مالی مناسب و اقتصادی برای پشتیبانی از پروژه‌ها و تحقق اهداف خود هستند. در ایران تامین مالی از طریق روشهای تسهیلات بانکی و اعتبار داخلی و خارجی رایج است و اهمیت زیادی دارد. اما در بسیاری از اقتصادهای جهان، روند تامین مالی تغییر کرده و شرکتها به جای اتکا بر بانک‌ها، به بازار سرمایه روی آورده‌اند. این امر به دلیل اینکه بازارهای سرمایه در کشورهای توسعه‌یافته نقش مهمی در تامین منابع مالی دارند و به عنوان گزینه اصلی شرکتها برای افزایش سرمایه مورد استفاده قرار می‌گیرد، است. در ادامه این مطلب به انواع روشهای افزایش سرمایه و جزئیات هر یک پرداخته میشود.
- مقاله پیشنهادی: سرمایه گذاری در بورس
افزایش سرمایه چیست؟
افزایش سرمایه فرآیندی است که شرکتها برای تامین منابع مالی مورد نیاز خود انجام می‌دهند. این منابع مالی معمولا برای اجرای طرح توسعه، تقویت تولید، نوسازی تجهیزات یا اصلاح ساختار مالی شرکتها به کار می‌رود. به طور کلی، افزایش سرمایه از طریق انتشار سهام جدید یا اوراق بهادار انجام میشود. روشهای مختلفی برای افزایش سرمایه وجود دارد که هر یک از این روش‌ها به نوعی به شرکتها کمک می‌کند تا منابع مالی جدید جذب کنند و در عین حال، به سهامداران این فرصت را می‌دهد که از رشد شرکت بهره‌مند شوند. با این حال، انتخاب روش مناسب بستگی به اهداف مالی و نیازهای خاص شرکت دارد.
انواع روشهای افزایش سرمایه
چهار روش اصلی برای این اقدام شرکتها شامل افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سهام جایزه)، آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران، تجدید ارزیابی دارایی‌ها و صرف سهام وجود دارد که در ادامه به توضیح هر یک از این روش‌ها با مثال و جزییات کامل پرداخته شده است.
افزایش سرمایه از محل سود انباشته و سهام جایزه
افزایش سرمایه از محل سود انباشته، به شرکتها این امکان را می‌دهد که از سودهای پیشین خود استفاده کنند و بدون نیاز به جذب سرمایه جدید، سرمایه خود را افزایش دهند. در این روش، سود و اندوخته‌ای که در حساب شرکت ثبت شده، به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در روش سود انباشته، شرکتها عمدتا بخشی از سود خود را در یک حساب به نام «اندوخته» ذخیره میکنند. این اندوخته در واقعیت به معنای سودی است که تا زمان مقتضی به سرمایه شرکت افزوده نشده و به عنوان منبع پتانسیل برای آینده خدمت می‌کند.
زمانی که شرکت تصمیم می‌گیرد از این روش استفاده کند، ابتدا مقدار اندوخته را به حساب سرمایه انتقال می‌دهد. سپس، اوراق سهام جدید صادر می‌کند و این اوراق را نسبت به تعداد سهام‌های قبلی بین سهامداران توزیع می‌کند. مهم‌ترین ویژگی این روش این است که سهامداران برای دریافت اوراق سهام جدید، هزینه اضافی پرداخت نمی‌کنند. به عبارت دیگر، این سهام به سهامداران به عنوان «جایزه» تعلق می‌گیرد.
در بسیاری از موارد، شرکتها تمایل دارند که بخشی از سود خود را اندوخته کنند تا از آن به عنوان یک منبع مالی برای توسعه و رشد خود استفاده کنند. همچنین، سودهای غیرعملیاتی نیز ممکن است به جای تعدیل در سودها، در اندوخته لحاظ شوند.
افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی
استفاده از روش آورده نقدی یکی از متداول‌ترین روشهای مورد استفاده برای شرکت‌های بازار سرمایه است. این روش به شرکتها امکان می‌دهد تا منابع مالی مورد نیاز خود را از طریق سهامداران جذب کنند.
در روش افزایش سرمایه از آورده نقدی، شرکت سهام جدید یا همان حق تقدم با ارزش معین (۱۰۰ تومان برای هر سهم) را منتشر می‌کند. سهامداران که در مجمع عمومی فوق‌العاده به عنوان مالکان شرکت شناخته می‌شوند، حق اولویت در خرید حق تقدم را دارند. آن‌ها میتوانند حق تقدم‌های منتشرشده را به قیمت تعیین‌شده (۱۰۰ تومان) خریداری کنند.
حال سهامداران عمده که بخش زیادی از سود شرکت به آن‌ها تعلق می‌گیرد، به دلیل خارج نشدن نقدینگی شرکت، معمولا سودی دریافت نمی‌کنند. بنابراین این سهامداران دیگر نیاز به پرداخت 100 تومان به ازای هر برگ سهم را ندارند، زیرا آن‌ها از قبل این مبلغ را پرداخت کرده‌اند، به همین دلیل به این امر افزایش سرمایه از محل مطالبات حال‌شده می‌گویند.
در صورتی که سهامداران تمایلی به خرید حق تقدم نداشته باشند، شرکت می‌تواند پس از پایان مهلت معین (معمولا 30 یا 60 روز) حق تقدم‌های استفاده نشده را به سایر سهامداران عرضه کند. سایر سهامداران باید علاوه بر قیمت تعیین‌شده برای حق تقدم (تعیین‌شده در تابلوی خرید و فروش) مبلغ اضافی به اندازه ۱۰۰ تومان به ازای هر سهم بپردازند.
این در حالی است که تمامی حق تقدم به دیگر سهامداران انتقال یابد یا از آن‌ها خریداری نشود، شرکت پس از بسته شدن نماد حق تقدم، مبلغ فروش حق تقدم انتقال‌یافته را به تمامی سهامداران (به نسبت به تعداد سهامی که داشتند) واریز می‌کند. تبدیل حق تقدم به سهام عادی معمولا حدود 6 تا 8 ماه طول می‌کشد.
قیمت سهام پس از افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی مطابق فرمول زیر محاسبه میشود:
ضریب x عدد صحیح درصد افزایش سرمایه است. برای مثال اگر این درصد 50 در نظر گرفته شده باشد ضریب x برابر با 0.5 و اگر درصد افزایش سرمایه شرکت 100 درصد در نظر گرفته شده باشد ضریب x برابر با یک در نظر گرفته خواهد شد.
مثال: سهام شرکتی که 5,000 ریال معامله میشود افزایش سرمایه 50 درصدی را در دستور کار قرار داده است. ارزش اسمی هر سهم نیز 1,000 ریال است. پس از آن قیمت هر سهم با لحاظ ضریب x برابر با 0.5 برابر 2,333 ریال خواهد بود.
روش صرف سهام یا سلب حق تقدم
روش صرف سهام یا سلب حق تقدم یکی از روشهای تامین مالی است که در بازارهای توسعه‌یافته مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، شرکتها تصمیم می‌گیرند تا سرمایه جدیدی را از طریق فروش سهام جدید با ارزش معین به سهامداران جذب کنند.
در روش صرف سهام، باید مجوز سازمان بورس و رای مجمع فوق‌العاده تایید شود. سود قابل تقسیم و نحوه توزیع سهام به مبلغ مازاد بر قیمت اسمی هر سهم در این روش تعیین میشود. سهام جدید به قیمتی بیشتر از قیمت اسمی هر سهم عرضه و به فروش می‌رسد. تعریف افزایش سرمایه از محل صرف سهام معمولا تفاوت بین قیمت اسمی و قیمت فروش یک سهم است، که مبتنی بر قیمت آخرین معاملات شرکت قبل از توقف نماد برای برگزاری مجمع فوق‌العاده و اضافه کردن آن به قیمت اسمی ۱۰۰ تومان و تقسیم آن بر دو محاسبه میشود. این مبلغ به عنوان قیمت پذیره‌نویسی سهام جدید استفاده میشود.
فرمول محاسبه قیمت سهام بعد از استفاده از روش صرف سهام یا سلب حق تقدم مطابق تصویر زیر است:
صرف سهام و تعادل منافع میان تمام ذی‌نفعان
روش صرف سهام، زمانی ممکن است که تعادل منافع میان تمام ذی‌نفعان (اعم از سهامداران، مدیران، و سایر ذی‌نفعان) برقرار شود و فواید قابل توجهی برای این ذی‌نفعان به وجود آید. در این روش، مبلغ حاصل از فروش سهام به اندوخته‌ها یا منابع داخلی شرکت منتقل میشود. سپس شرکت می‌تواند با سرمایه‌گذاری این منابع در فعالیتهای سودآور خود، سود شرکت را افزایش دهد. به عبارت دیگر، تامین مالی از طریق افزایش سرمایه به روش صرف سهام به شرطی انجام میشود که این منابع معمولا برای حداقل دو سال در حساب شرکت نگه داشته شود و به عنوان یک منبع برای افزایش سودآوری شرکت به کار رود.
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها یک نوع خاص است که در ایران با توجه به تورم شدیدی که وجود دارد، ضروری است. شرکتها عموما هر چند سال سرمایه خود را از محل تجدید ارزیابی افزایش می‌دهند. این روش به ویژه توسط بانک‌ها و شرکت‌های بیمه در ایران استفاده میشود.
در این روش، شرکتها باید در یک بازه زمانی مشخص که طبق آیین‌نامه تعیین میشود، دارایی‌های خود را تجدید ارزیابی کنند. سپس با محاسبه مقدار جدید ارزش دارایی‌ها (مانند زمین و ساختمان) و اعمال این ارزش‌ها به سرمایه اسمی شرکت، مازاد حاصل از این تجدید ارزیابی را به عنوان سرمایه جدید به حساب خود اضافه کنند.
این روش به شرکتها امکان می‌دهد تا ارزش دارایی‌های خود را به روز کنند و از طریق تجدید ارزیابی، سرمایه جدید برای استفاده در فعالیتهای سودآور خود را تامین کنند. در این روش دارایی‌ها با رعایت مقررات قانونی و آیین‌نامه‌های مربوطه انجام میشود و می‌تواند به بهبود مالی و عملکرد شرکتها منجر شود.
فرمول محاسبه قیمت سهام بعد از افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها به این صورت است:
برای مثال، اگر قیمت سهام شرکت الف قبل از افزایش سرمایه 5,000 ریال باشد و شرکت به اندازه 50 درصد از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها اقدام به این عمل کند (x=0.5)، قیمت جدید سهام حدود 3,300 ریال خواهد بود.
اهداف افزایش سرمایه
افزایش سرمایه در شرکتها معمولا به دو دلیل اصلی انجام میشود:
تامین منابع مالی جدید برای گسترش فعالیتهای شرکت
این اقدام معمولا زمانی انجام میشود که شرکت نیاز به منابع مالی بیشتری دارد تا بتواند فعالیتهای خود را گسترش دهد، پروژه‌های جدید را شروع کند یا به توسعه فعالیتهای موجود بپردازد. در حقیقت اقدام انجام شده در این موارد به عنوان یک منبع تامین سرمایه جدید عمل می‌کند.
اصلاح ساختار مالی و سرمایه شرکت
در بعضی موارد، شرکتها این اقدام را به این دلیل انجام می‌دهند که ساختار مالی و سرمایه خود را بهینه‌تر کنند و بتوانند تعادل بهتری بین بدهی و سهامداری ایجاد کنند. این اقدام ممکن است باعث کاهش بدهی نسبی شرکت شود و در نتیجه به افزایش پایداری مالی و رضایت سهامداران کمک کند.
مراحل افزایش سرمایه در شرکت‌های سهامی عام
در ادامه مراحل افزایش سرمایه شرکتها از ابتدای پیشنهاد هیئت‌مدیره تا تصمیم‌گیری در مجمع عمومی فوق‌العاده توضیح داده شده است.
پیشنهاد هیئت‌مدیره
زمانی که هیئت‌مدیره تصمیم به افزایش سرمایه می‌گیرد، اطلاعیه‌ای با عنوان «پیشنهاد هیئت‌مدیره به مجمع عمومی فوق‌العاده در خصوص افزایش سرمایه» به همراه گزارش توجیهی روی سایت کدال قرار می‌گیرد. این گزارش توجیهی شامل توضیحاتی درباره هدف از اقدام و مکان مورد استفاده از سرمایه جدید است.
تایید حسابرس
حسابرس شرکت که مورد تایید سازمان بورس و اوراق بهادار است، گزارش توجیهی را تایید می‌کند. سپس اظهارنظر حسابرس و بازرس قانونی نسبت به گزارش توجیهی هیئت‌مدیره منتشر میشود.
صدور مجوز
پس از تایید حسابرس، مجوز افزایش سرمایه باید توسط سازمان بورس اوراق بهادار صادر شود. این مجوز منتشر میشود و در آن مبلغ و محل آن به صورت دقیق ذکر میشود.
تصمیم‌گیری در مجمع عمومی فوق‌العاده
با صدور این مجوز توسط سازمان بورس، اطلاعیه «آگهی دعوت به مجمع عمومی فوق‌العاده» منتشر میشود. در این اطلاعیه، سهامداران دعوت می‌شوند تا در مجمع عمومی فوق‌العاده حضور یابند و در خصوص انجام و محل انجام آن تصمیم‌گیری کنند. تصمیمات این مجمع نیز در اطلاعیه «تصمیمات مجمع عمومی فوق‌العاده» به اطلاع سهامداران خواهد رسید.
فرمول کلی محاسبه قیمت و تعداد سهام پس از افزایش سرمایه
قیمت تئوریک یک سهم پس از بازگشایی با قیمت اولیه متفاوت است و بر اساس فرمول زیر محاسبه میشود:
میزان افزایش سرمایه +1/ قیمت پایانی هر سهم پیش از افزایش سرمایه = قیمت جدید هر سهم
همچنین میزان افزایش سرمایه از محل‌های مختلف از طریق فرمول زیر قابل محاسبه است:
100/درصد افزایش سرمایه = میزان افزایش سرمایه
لازم به ذکر است که فرآیند عرضه و تقاضا پس از بازگشایی سهم، باعث مغایرت قیمت واقعی با قیمت تئوریک خواهد شد. علاوه بر آن تعداد سهام پس از آن بیشتر شده و قیمت نیز کاهش می‌یابد. زیرا با توجه به افزایش تعداد سهام، قیمت به تعداد سهام بیشتری تقسیم میشود. اما ارزش دارایی سهام تغییر نمی‌کند.
مزایا و معایب افزایش سرمایه از محل‌های مختلف
افزایش سرمایه شرکتها می‌تواند دارای مزایا و معایبی باشد که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره شده است:
مزایای افزایش سرمایه
- تاثیر بر قیمت سهام شرکتها (کاهش قیمت سهام شرکت)
- ایجاد جذابیت بیشتر برای خرید سهام شرکت توسط معامله‌گران
- بی‌نیازی از پرداخت وجوه توسط سهامداران (در صورت استفاده از روشهای سود انباشته و تجدید ارزیابی)
- بهبود نسبت بدهی به دارایی شرکت
- به‌روز شدن دارایی‌های شرکت و اصلاح صورت‌های مالی
معایب افزایش سرمایه
- کاهش مبلغ سود شرکت در کوتاه‌مدت (در صورت استفاده از روش سود انباشته)
- احتمال ایجاد زیان انباشته در بلند مدت (در صورت استفاده از روش تجدید ارزیابی دارایی شرکتها)
- وارد نشدن سرمایه جدید و نقدینگی به شرکت (در صورت استفاده از روش سود انباشته و تجدید ارزیابی)
- تاثیر منفی بر سود خالص (EPS)
تاثیر افزایش سرمایه بر قیمت سهام
افزایش سرمایه معمولا باعث افزایش تعداد سهام شرکت میشود که این موضوع می‌تواند در کوتاه‌مدت منجر به کاهش قیمت هر سهم شود. این کاهش قیمت به دلیل افزایش تعداد سهام در گردش است، اما باید توجه داشت که این کاهش قیمت لزوما به معنی کاهش ثروت سهامداران نیست. در حقیقت، با افزایش تعداد سهام، ثروت سهامدار تغییر چندانی نمی‌کند؛ چرا که اگر چه قیمت هر سهم کاهش می‌یابد، تعداد سهام در دست سهامدار افزایش می‌یابد و در مجموع، ثروت سهامدار تغییر نمی‌کند.
به عبارت دیگر، این کاهش قیمت سهام، به دلیل تقسیم ثروت شرکت بر تعداد بیشتر سهام است و ثروت سهامداران به همان میزان باقی می‌ماند. از طرف دیگر، اگر منابع حاصل از افزایش سرمایه به درستی برای پروژه‌های توسعه‌ای یا نوسازی ماشین‌آلات استفاده شود، می‌تواند موجب رشد سودآوری شرکت و افزایش قیمت سهام در بلندمدت شود.
بهترین نوع افزایش سرمایه
لازم به ذکر است که ساختار شرکتها با یک دیگر متفاوت است و شرکتها برای اهداف مختلفی اقدام به افزایش سرمایه میکنند. اما میتوان به این نکته اشاره کرد که در بین 4 روش که در بخش‌های قبل بیان شد، روش‌هایی که منجر به ورود پول به شرکت شوند، یعنی روش آورده نقدی و صرف سهام مناسب‌ترین روش‌ها هستند. زیرا با ورود منابع مالی جدید به شرکت شرایط مناسب‌تری برای توسعه فعالیتهای شرکت میتوان رقم زد.
جدیدترین مجامع افزایش سرمایه
شرکتها عموما پیش از انجام افزایش سرمایه، ابتدا، مدارک و مستندات مرتبط با این عملیات را به سامانه کدال (codal.ir) ارسال میکنند. همچنین تمامی مراحل نیز به صورت شفاف و طبق قوانین و مقررات انجام‌شده در این سامانه اطلاع‌رسانی میشود و چند روز پیش از بسته شدن نماد و برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده، آگهی برگزاری مجمع روی این وب‌سایت منتشر میشود. پیش از انتشار آگهی، ابتدا پیشنهاد هیئت‌مدیره مطرح میشود، سپس حسابرس نظر خود را اعلام می‌کند و بعد سازمان بورس نظر نهایی را اعلام می‌کند. زمانی که همگی موافق باشند، تاریخ مجمع فوق‌العاده اعلام میشود. در مجمع سهامداران باید به افزایش سرمایه رای داده شود و اگر رای تصویب شد، بسته به توافقات، اعمال خواهد شد.
جمع‌بندی
به طور کلی میتوان گفت که افزایش سرمایه یکی از ابزارهای کلیدی برای تامین منابع مالی و توسعه شرکتها در بورس است. این فرآیند می‌تواند از طریق روشهای مختلفی مانند استفاده از سود انباشته، آورده نقدی، تجدید ارزیابی دارایی‌ها و صرف سهام انجام شود. هر یک از این روش‌ها به نوعی به تقویت وضعیت مالی و رشد شرکت کمک میکنند، اما انتخاب روش مناسب بستگی به نیازهای خاص شرکت و اهداف مالی آن دارد. برای سرمایه‌گذاران، افزایش سرمایه می‌تواند فرصتی برای به دست آوردن سهام بیشتر و بهره‌مندی از رشد قیمت‌ها باشد، اما باید با دقت و آگاهی کامل وارد این فرآیند شوند.
سوالات متداول
افزایش سرمایه یکی از روشهای تامین مالی شرکتها محسوب میشود که با استفاده از این روش، شرکتها میتوانند تولید محصولات یا فعالیتهای خود را توسعه دهند.
این اقدام از طریق ۴ روش مختلف ازجمله سود انباشته، مطالبات حال‌شده و آورنده نقدی، تجدید ارزیابی و صرف سهام انجام می‌شوند.
با مراجعه به سایت کدال میتوان از لیست تمام شرکتهایی که تصمیم به افزایش سرمایه دارند، مطلع شد.
پس از تکمیل شدن فرآیند و اضافه شدن سهام جایزه به پرتفوی سپرده‌گذاری، میتوان سهام جایزه را فروخت.
هر اتفاقی که در رابطه با افزایش سرمایه یک شرکت در مجمع آن شرکت تصویب شود، تنها شامل حال افرادی میشود که در زمان برگزاری مجمع شرکت، سهامدار آن شرکت بوده‌اند.
