حق تقدم خرید سهام چیست و چگونه آن را به سهام عادی تبدیل کنیم؟

شرکت‌ها برای اصلاح ساختار مالی، تامین مالی و… نسبت به افزایش سرمایه اقدام می‌کنند. افزایش سرمایه از محل‌های مختلفی مانند سود انباشته، تجدید ارزیابی دارایی‌ها، مطالبات حال شده و آورده نقدی سهامداران صورت می‌گیرد. در ادامه درباره افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران توضیح داده شده است. در این روش تعدادی حق تقدم متناسب با درصد افزایش سرمایه به سهامداران تعلق می‌گیرد. دارندگان حق تقدم می‌توانند در بازه زمانی مشخصی با پرداخت 100 تومان نسبت به خرید حق تقدم خود اقدام کنند. سهامداران با واریز این مبلغ به ازای هر سهم از حق تقدم خود استفاده کرده و در بازه زمانی 6 تا 9 ماه این حق تقدم‌ها به سهم تبدیل می‌شوند. در این مقاله علاوه بر توضیح حق تقدم به نحوه و مهلت استفاده از حق تقدم، حق تقدم استفاده نشده و تحلیل ریسک و سود آن پرداخته شده است. 

انیگما بزرگ‌ترین مرجع تحلیل بنیادی بورس ايران

شما می‌توانید با ثبت‌نام در سایت انیگما و خرید محصول بنیادی به بروزترین تحلیل بنیادی شرکت‌های تولیدی و سرمایه‌گذاری دسترسی داشته باشید.

حق تقدم خرید سهام چیست؟

شرکت‌ها در بورس، با هدف‌های مالی و اقتصادی سهام خود را عرضه می‌کنند. گاهی هیئت‌مدیره یک شرکت‌ در مجمع عمومی فوق‌العاده با هدف تأمین منابع موردنیاز طرح‌های توسعه‌ای یا اصلاح ساختار مالی، تصمیم به افزایش سرمایه می‌گیرد؛ سپس گزارش توجیهی افزایش سرمایه را به حسابرس، سازمان بورس و سایر سهامداران ارائه می‌کند و تمامی سهامداران را به مجمع عمومی فوق‌العاده جهت تصویب افزایش سرمایه دعوت می‌کند. در صورتی که رای اکثریت سهامداران در مجمع موافق باشد، افزایش سرمایه انجام می‌شود.

افزایش سرمایه شرکت‌ها از محل آورده‌ی نقدی و مطالبات حال شده سهامداران با انتشار حق تقدم، یکی از روش‌های اصلی افزایش سرمایه شرکت‌ها در بازار سرمایه است. شرکت‌ها برای افزایش سرمایه موظف‌اند تعداد سهام خود را افزایش دهند. برای حفظ درصد مالکیت سهامداران پس از افزایش سرمایه طبق ماده 166 قانون تجارت، سهامداران فعلی شرکت در خرید سهام جدید نسبت به سهامداران آتی اولویت دارند. به این حق که برای سهامداران شرکت‌ها درنظر گرفته شده است، «حق تقدم خرید سهام» گفته می‌شود.

به‌طور مثال اگر شرکتی سرمایه‌اش را 50درصد افزایش دهد تعداد سهام آن شرکت نیز به همین نسبت افزایش پیدا می‌کند. در این شرایط اگر پس از افزایش سرمایه شرکت تعداد سهام شما تغییر نکند، میزان مالکیت شما در شرکت نسبت به قبل، کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل، برای اینکه درصد مالکیت شما ثابت بماند، شرکت این حق را به شما می‌دهد که متناسب با درصد سهام خود، در خرید سهام جدید منتشرشده حق تقدم داشته باشید. در نتیجه شما به اندازه 50 درصد از تعداد سهامی که داشته‌اید، حق تقدم سهام خواهید داشت.

نحوه و مهلت استفاده از حق تقدم

پس از تصویب افزایش سرمایه شرکت در مجمع، فرم‌هایی برای سهامداران ارسال می‌شود که به آن «گواهی حق تقدم سهام» گفته می‌شود. در این فرم اطلاعات افزایش سرمایه شرکت بیان شده است تا افراد در صورت تمایل بتوانند از حق تقدم خود استفاده کنند. برای استفاده از این حق تقدم سهامداران باید بعد از واریز 100 تومان به ازای هر حق تقدم، رسید پرداخت وجه را به همراه فرم پر شده برای شرکت ارسال کنند. شماره‌حساب، مهلت و نحوه ارسال فرم در اطلاعیه‌ای از طرف شرکت منتشر می‌شود. همچنین شرکت موظف است اطلاعات موردنیاز را در سایت کدال https://www.codal.ir/ بارگذاری کند. بر اساس قانون تجارت حداقل مهلت استفاده از حق تقدم 60 روز است که این مهلت قابل تمدید است.

تبدیل حق تقدم به سهم

برای تبدیل حق تقدم به سهم باید پس از واریز مبلغ معادل ارزش اسمی سهام (که ۱۰۰۰ ریال به ازای هر حق تقدم است) به حساب شرکت در موعد مقرر، فرم گواهی حق تقدم توسط سهامداران  تکمیل و به همراه فیش واریزی برای شرکت ارسال شود. پس از ثبت افزایش سرمایه شرکت نزد سازمان بورس، حق تقدم‌های سهامداران به‌صورت اتوماتیک به سهام عادی تبدیل می‌شود. این روند معمولا بین 3 تا 6 ماه زمان می‌برد.

گاهی ممکن است سهامدار از شرکت مطالباتی داشته باشد، مثلاً سود سهام خود را دریافت نکرده باشد و این پول در حساب شرکت مانده باشد؛ در این صورت سهامدار می‌تواند مبلغ اسمی حق تقدم‌ها را از محل این مطالبات پرداخت کند. در این صورت در فرم افزایش سرمایه، مطالبات سهامدار مشخص شده است و سهامدار هنگام پر کردن فرم، می‌تواند موافقت کند که مبلغ حق تقدم‌هایش از محل مطالباتش از شرکت برداشت شود. در صورتی که مطالبات سهامدار کفایت کند، دیگر لازم نیست مبلغی به حساب شرکت واریز کند.

نحوه فروش حق تقدم

ممکن است برخی از سهامداران تمایلی به استفاده از حق تقدم خود نداشته باشند. به همین دلیل در بازار سرمایه «نماد حق تقدم» تعریف شده است. این نماد که به‌صورت نماد بورسی+ح است (مانند شبریزح برای نماد شبریز)، برای شرکت‌هایی که افزایش سرمایه داشته‌اند، تعریف می‌شود تا سهامداران بتوانند از طریق آن نماد، حق‌های خود را به فروش برسانند. سهامداران می‌توانند حق تقدم خود را مانند سهام عادی از طریق کارگزاری و یا سیستم معاملاتی آنلاین بفروشند. حق تقدم سهام در بازه زمانی60 روزه در بازار قابل معامله هستند.

معمولاً قیمت حق تقدم به اندازه قیمت اسمی هر سهم (1000 ریال) از قیمت عادی سهم کمتر است که این اختلاف می‌تواند به دلایل متعددی کمتر یا بیشتر نیز باشد.

حق تقدم استفاده‌نشده چیست؟

گاهی ممکن است سهامداران در مهلت مقرر شده سهامداران دارای حق تقدم، مبلغ اسمی را برای شرکت واریز نکرده باشند و این مهلت به پایان برسد؛ در این حالت به این حق تقدم‌ها اصطلاحاً «حق تقدم استفاده نشده» گفته می‌شود. شرکت این حق تقدم‌ها را از طریق آگهی و به روش حراج به فروش می‌رساند. سپس شرکت‌ها پول حاصل از فروش این حق‌نقدم‌ها را پس از کسر هزینه‌های مربوطه در بازه زمانی معمولاً یک‌ماهه به‌حساب سهامداران واریز می‌کند. باید توجه داشت که مالکان حق‌تقدم در قیمت فروش دارایی خود نقشی ندارند، ولی عموما شرکت‌ها سعی می‌کنند که در تعیین قیمت فروش این حق‌‌تقدم‌ها منصفانه عمل کنند. قیمت حق تقدم‌های استفاده نشده معمولاً متناسب با قیمت سهم در روز حراج است؛ اما گاهی ممکن است از این مبلغ کمتر یا بیشتر باشد.

افرادی که حق تقدم‌های استفاده نشده را خریداری می‌کنند باید بدانند که تا تبدیل حق تقدم‌های خریداری شده به سهم برای هر معامله‌ای باید صبر کنند و امکان فروش برای آن‌ها وجود ندارد. همچنین مبلغ 100 تومان همان روز توسط کارگزاری برای شرکت واریز می‌شود.

دامنه نوسان حق تقدم

دامنه نوسان برای خریدوفروش نماد حق تقدم شرکت‌های بورسی، دو برابر سهام عادی (%10 ±) است، یعنی یک نماد حق تقدم در طول روز می‌تواند 10 درصد حول قیمت پایانی روز گذشته نوسان داشته باشد. پس افراد باید بدانند که خریدوفروش نماد حق تقدم دارای ریسک بیشتری نسبت به خریدوفروش سهام عادی است، چراکه در این حالت در طول روز در بیشترین حالت می‌تواند حدود 20درصد نوسان داشته باشد. در صورتی که این دامنه نوسان برای سهام عادی نزدیک به  10درصد است.

آیا باید از حق تقدم استفاده کرد؟

گاهی ممکن است بین قیمت سهام و حق تقدم آن اختلاف قابل‌توجهی وجود داشته باشد. مثلاً قیمت سهم 1000 تومان و قیمت حق تقدم آن 700 تومان باشد. در این حالت قیمت سهم خریداری شده با پرداخت 100 تومان، حق تقدم 800 تومان می‌شود، درحالی‌که قیمت روز آن سهم 1000 تومان است.

در بازه‌های زمانی رکودی یا نزولی بازار که امید چندانی به رشدهای شارپ در کوتاه‌مدت نیست، استفاده از این اختلاف‌ قیمت‌های جذاب می‌تواند در میان‌مدت و بلندمدت در کنار ریسک کم سود مناسبی را برای سهامداران به همراه داشته باشد. البته صرف توجه به اختلاف قیمت دیدگاه کاملی نیست و در مواردی ممکن است که قیمت سهم بیش از حد رشد کرده باشد و با اصلاح آن، این فاصله کاهش یابد. همچنین فرایند پذیره‌نویسی عرضه حق تقدم زمان‌بر است. اگر این احتمال رخ دهد که جهت قیمت در بازار تغییر کند و از صعودی به نزولی تبدیل شود زیان سنگینی را به سهامداران خود تحمیل خواهد کرد؛ بنابراین توجه به پارامترهای بنیادی سهم‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.