ارزش دلاری بورس چیست؟ تحلیل ارزش دلاری بازار سرمایه ایران
ارزش دلاری بورس تهران یکی از معیارهای اصلی برای ارزیابی قدرت و ارزش بازار سرمایه ایران به شمار میآید. این شاخص نشاندهنده آن است که ارزش واقعی بازار سرمایه در برابر تغییرات نرخ ارز چه میزان است و امکان مقایسه آن با بازارهای مالی بینالمللی را فراهم میآورد. ارزش دلاری کل بازار سرمایه از تقسیم ارزش کل بازار (که به ریال محاسبه شده است) بر نرخ دلار آزاد به دست میآید. این معیار، تجمیعی از ارزش بازارهای نقدی بورس، بازار اول و دوم فرابورس و بازار پایه را در بر میگیرد.
در این مقاله به تعریف ارزش دلاری بورس، بررسی نوسانات، نمودار ارزش دلاری بورس ایران و تحلیل آن در سالهای اخیر پرداخته شده است.
نحوه محاسبه ارزش دلاری بورس
ارزش دلاری بورس زمانی محاسبه میشود که ارزش کل بازار سهام (مجموع ارزش بازار همه شرکتهای بورسی) به دلار تبدیل شود. برای این کار ابتدا ارزش بازار هر شرکت از طریق حاصلضرب قیمت سهم در تعداد سهام منتشرشده محاسبه و سپس مجموع ارزش بازار شرکتها به دست میآید. در مرحله بعد، این عدد که به ریال است بر نرخ روز دلار تقسیم میشود تا ارزش بورس به واحد دلار محاسبه شود. این روش امکان مقایسه واقعی ارزش بازار در دورههای زمانی مختلف و همچنین مقایسه آن با بازارهای جهانی را فراهم میکند، زیرا اثر تورم و نوسان نرخ ارز را حذف میکند.
نوسانات ارزش دلاری بورس
بررسی سقفها و کفهای تاریخی ارزش دلاری بورس، نمایی دقیق از رشد یا کاهش قدرت بازار در طول زمان ارائه میدهد. در تصویر زیر ارزش دلاری بورس از سال ۱۳۹۱ تاکنون قابل مشاهده است. لازم به ذکر است که نمودار ارزش دلاری بورس تهران در بخش خلاصه بازار سامانه انیگما قابل مشاهده است.
همچنین تصویر زیر چارت ارزش دلاری بورس را از سال 1397 تا 1403 با تفکیک ماهانه نشان میدهد. در ادامه به تحلیل این نوسانات پرداخته میشود.
سقف قیمت: نقطه اوج ارزش دلاری بورس ایران مربوط به مردادماه سال 1399 است. در این زمان، ارزش دلاری بازار به رقمی نزدیک به 395.8 میلیارد دلار رسید. عوامل اصلی دستیابی به این رکورد، رشد شدید شاخص کل، هجوم نقدینگی به بازار و ثبات نسبی نرخ ارز بود.
کف قیمت: شهریورماه 1397 ارزش دلاری بورس برابر با 52.3 میلیارد دلار بوده که کمترین حد در هفت سال اخیر بوده است.
در سال جاری بیشترین ارزش دلاری بورس مربوط به اردیبهشت ماه به ارزش 144.3 میلیارد دلار بوده و همچنین کف آن نیز در اسفندماه 1403 به مبلغ 108.6 میلیارد دلار بوده است.
دلایل افت ارزش دلاری بورس و عوامل موثر بر تغییرات
از دیدگاه نظری، ارزش دلاری بازار سرمایه یک شاخص ثابت نیست و بهطور طبیعی تحت تاثیر تغییرات ساختاری بازار و شرایط اقتصاد کلان نوسان میکند. عواملی مانند پذیرش شرکتهای جدید، عرضههای اولیه، اجرای طرحهای توسعه و افزایش سرمایهها میتوانند ارزش بازار را در بلندمدت افزایش دهند. در مقابل، خروج شرکتها از بورس، کاهش سرمایه، و فرسودگی یا کاهش داراییها که معمولا از طریق استهلاک در صورتهای مالی دیده میشود و میتواند بر سودآوری اثر بگذارد، به کاهش ارزش دلاری بازار منجر خواهد شد. در صورت تداوم روند پذیرش شرکتها و توسعه فعالیت بنگاهها، ارزش دلاری واقعی بازار پتانسیل یک روند صعودی را دارد؛ هرچند تحقق آن وابسته به شرایط اقتصادی، نرخ ارز و سطح اعتماد سرمایهگذاران است.
پس از مرداد ۱۳۹۹، چند عامل عمده در افت ارزش دلاری بورس نقش داشتهاند:
- افزایش نرخ ارز در حالی ادامه یافت که قیمت سهام رشد متناسب و همتراز با آن را تجربه نکرد.
- شاخص کل پس از این دوره وارد فاز اصلاح و ریزش شد.
- عوامل سیاسی، اقتصادی و مشکلاتی نظیر تحریمها و نااطمینانیهای کلان، فشار مضاعفی بر بازار وارد کردند.
مجموع این شرایط باعث شد ارزش دلاری بورس نسبت به اوج تاریخی خود (حدود ۶۰ درصد) کاهش یابد. کاهشی که نشاندهنده اثرگذاری همزمان عوامل اقتصاد کلان و سیاستگذاریهای نامطلوب بر بازار سرمایه است.
ارزندگی بازار سرمایه از منظر ارزش دلاری
برای تعیین ارزندگی بازار سرمایه در شرایط فعلی، از روش مدلسازی تغییرات ارزش دلاری با استفاده از تقریب خطی (خط روند) استفاده میشود.
سناریوی اول (دادههای تاریخی از اوایل دهه ۸۰): با حذف دادههای پرت، خط تعادلی ارزش دلاری بازار استخراج میشود. طبق این سناریو، بازار در حال حاضر در ناحیه ارزندگی (ارزان بودن) قرار دارد و برای رسیدن به خط تعادل، نیازمند رشد دلاری حدود ۱۳۰ درصد طی یک سال آینده است.
سناریوی دوم (سالهای پس از تحریم): اثر تحریمها بر اقتصاد و بازار سرمایه موجب شده شیب خط رشد ارزش دلاری در این سناریو بهمراتب کمتر از سناریوی اول باشد، که نشاندهنده کاهش نرخ رشد اقتصادی است. با این حال، بازار در این سناریو نیز در محدوده ارزندگی قرار گرفته و برای رسیدن به نقطه تعادل، رشد دلاری حدود ۸۴ درصد برآورد میشود.
به طور کلی، بر اساس معیار ارزش دلاری، وضعیت بازار سهام در هر دو سناریو از پتانسیل رشد برخوردار است. افزون بر این، نسبت P/E گذشتهنگر بازار سرمایه در تاریخ ۱۴۰۴/۰۹/۱۶ برابر با ۸.۶۶ است.
جمعبندی
ارزش دلاری بورس معیاری برای سنجش مجموع ارزش بازار سهام به دلار است. یعنی ارزش کل سهام شرکتها بر مبنای نرخ دلار محاسبه میشود. این معیار کمک میکند تا ارزش واقعی بازار (فارغ از تغییرات ریال) دیده شود و مقایسه با دورههای گذشته یا بازارهای جهانی ممکن شود. طبق گزارشهای رسمی در سال جاری، میانگین ارزش دلاری کل بازار سرمایه ایران در حدود 127.25 میلیارد دلار برآورد شده است.
