بررسی مفاهیم ریسک و بازده در سرمایه‌گذاری
رابطه بین ریسک و بازده در بازارهای مالی اساسا به نحوه عملکرد سرمایه‌گذاری‌ها و نتایجی که ممکن است بدست آورند، اشاره دارد. در واقع، سرمایه‌گذاران در تلاش‌اند تا با مدیریت بهینه ریسک، بازدهی مطلوبی را از سرمایه‌گذاری‌های خود بدست آورند. اما همواره این تلاش با چالش‌هایی مانند پیچیدگی بازار، تغییرات ناگهانی و پیش‌بینی ناپذیری مواجه است. بررسی عمیق رابطه بین این دو عامل از جهات متعدد، از نظر نظری و عملی، می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا الگوها و راهکارهای بهتری برای مدیریت و بهینه‌سازی سرمایه‌گذاری‌ها در مقابل ریسک‌های مختلف پیدا کنند. این مقاله به بررسی عمیق این رابطه پرداخته و تاثیرات متقابل ریسک و بازده را در محیط پویای بازارهای مالی مورد بررسی قرار داده است.
تعریف مفهوم ریسک و بازده سرمایه گذاری
ریسک و بازده، دو معیار برای تخمین نتیجه سرمایه‌گذاری هستند. بسیاری از معیارهایی که برای انتخاب بازار و روش سرمایه‌گذاری وجود دارد، در دل این دو معیار می‌گنجد. بنابراین درک مفهوم و ارتباط بین ریسک و بازده، یکی از مهم‌ترین اصول هر سرمایه گذاری به ویژه سرمایه گذاری در بورس است.
از طرفی مقدار کسب بازدهی در سرمایه‌گذاری بورسی، عمدتا ارتباط مستقیمی با ریسک‌های آن دارد. بنابراین در بیشترین مواقع انتظار برای کسب بازدهی بیشتر از معمول، ریسک سرمایه گذاری در بورس را افزایش می‌دهد. علیرغم اینکه بازدهی بیانگر میزان راندمان است، اما بازدهی در میان مردم به صورت مثبت و منفی شناخته می‌شود، یعنی با کسب سود، بازدهی مثبت و با زیان بازدهی منفی خواهد بود.
بررسی مفهوم ریسک
ریسک و بازده سرمایه گذاری در کنار یکدیگر معنا پیدا می‌کنند. مفهوم ریسک در بازارهای مالی به مخاطرات و احتمالاتی اشاره دارد که می‌توانند بر بازدهی سرمایه‌گذاری‌ها تاثیر بگذارند. ریسک مالی معمولا به دو بخش اصلی ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک تقسیم می‌شود، مفهوم ریسک سیستماتیک به احتمال وقوع یک رویداد نامطلوب و خسارت‌زا در بازارهای مالی اشاره دارد. به عبارت دیگر، این نوع ریسک نشان می‌دهد که چقدر احتمال وقوع یک رویداد نامطلوب مثل کاهش قیمت سهام یا ارزش دارایی‌های دیگر، افزایش می‌یابد. از سوی دیگر، ریسک غیرسیستماتیک به میزان خطری که با وقوع یک رویداد نامطلوب همراه است، اشاره دارد. این نوع ریسک نشان می‌دهد که در صورت وقوع یک حادثه، چه میزان خسارت مالی یا زیان برای سرمایه‌گذاران وجود دارد.
همانطور که گفته شد، ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک دو دسته اصلی از ریسک‌های مالی هستند که در زمینه سرمایه‌گذاری و مدیریت ریسک به کار می‌روند. ریسک غیرسیستماتیک (Unsystematic Risk) به عوامل مختص به هر شرکت یا صنعت خاص مانند مانند مشکلات مالی، مدیریتی، عملکرد عملیاتی اشاره دارد که می‌تواند با تنوع سرمایه‌گذاری کاهش یابد. ریسک سیستماتیک (Systematic Risk) که به عنوان ریسک بازاری نیز شناخته می‌شود، به عواملی اشاره دارد که تاثیرگذاری یکنواخت بر همه دارایی‌ها و بازارها دارند. این نوع ریسک مرتبط با تغییرات ناخواسته در بازار است که تمام سرمایه‌گذاری‌ها از جمله تغییرات در اقتصاد کلان، سیاست‌های مالی و پولی، تورم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این ریسک قابل کنترل نیست و سرمایه‌گذاران نمی‌توانند از آن فرار کنند.
انواع ریسک‌های سرمایه‌گذاری
1. ریسک بازار (Market Risk): این نوع ریسک مربوط به تغییرات قیمت‌ها در بازارهای مالی است که ممکن است به دلیل عواملی مانند تغییرات نرخ بهره، قیمت‌های سهام، نرخ ارز و سایر دارایی‌های مالی رخ دهد.
2. ریسک اعتباری (Credit Risk): این ریسک به مخاطرات مربوط به عدم توانایی یک شخص حقیقی یا حقوقی (مثلا یک شرکت یا دولت) در پرداخت بدهی‌های خود می‌پردازد که ممکن است به دلیل ورشکستگی یا عدم توانایی مالی باشد.
3. ریسک عملیاتی (Operational Risk): در بررسی ریسک و بازده، این نوع ریسک مربوط به خطرات ناشی از فرآیندها، سیستم‌ها، نیروی انسانی، فناوری و موارد دیگر در سازمان است که ممکن است به خسارت مالی و از دست دادن فرصت‌ها منجر شود.
4. ریسک نرخ بهره (Interest Rate Risk): این ریسک به تغییرات نرخ بهره و تاثیرات آن بر ارزش دارایی‌های مالی، مخصوصا دارایی‌های با درآمد ثابت مانند اوراق قرضه و بدهی‌های قرضه اشاره دارد.
5. ریسک نرخ ارز (Currency Risk): این نوع ریسک به تاثیرات تغییرات نرخ ارز بر ارزش دارایی‌ها، بدهی‌ها و درآمد‌های خارج از کشور اشاره دارد، به ویژه برای سرمایه‌گذاری‌هایی که در بازارهای خارجی فعالیت می‌کنند.
برای آشنایی بیشتر برای کنترل ریسک‌های موجود مطالعه مقاله مدیریت ریسک پیشنهاد می‌شود.
منظور از بازده سرمایه‌گذاری چیست؟
ضمن بررسی ریسک و بازده سرمایه گذاری، مفهوم بازده سرمایه گذاری به میزان سود و عایدی اشاره دارد که سرمایه‌گذار از سرمایه‌گذاری خود دریافت می‌کند. این مفهوم به طور خاص به ارزش‌گذاری تغییرات در ارزش سرمایه و درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری در دارایی‌ها مانند سهام، اوراق بهادار و سایر دارایی‌ها را توصیف می‌کند. این بازده می‌تواند شامل دو عنصر اصلی باشد:
درآمد مستقیم (Income Return): شامل همه درآمدهایی است که سرمایه‌گذار به صورت مستقیم از سرمایه‌گذاری خود دریافت می‌کند. سودها، بهره‌ها، تقسیم سودهای سهام، اجاره‌ها و دیگر منابع درآمدی مستقیم در این بخش قرار می‌گیرند.
ارزش‌افزوده (Capital Appreciation): به افزایش ارزش سرمایه‌گذاری اشاره دارد که ممکن است به دو صورت افزایش قیمت دارایی‌ها مانند سهام یا املاک و افزایش ارزش ناشی از سایر فرآیندهای سرمایه‌گذاری مانند رشد درآمد اتفاق بیفتد.
نحوه محاسبه بازده سرمایه‌گذاری
ساده‌ترین شکل محاسبه ریسک و بازده سرمایه‌گذاری به صورت درصدی از میانگین موجودی سرمایه‌گذاری در یک دوره زمانی است. به عنوان مثال، اگر یک سرمایه‌گذار در طول یک سال سود 10% را به دست آورد، بازده سرمایه‌گذاری او برابر با 10% است. اما به طور کلی بازده سرمایه‌گذاری به صورت درصدی بر حسب میزان سود یا عایدی دریافتی از سرمایه‌گذاری محاسبه می‌شود. برای محاسبه بازده سرمایه‌گذاری، از فرمول زیر استفاده می‌شود:
100 * مقدار سرمایه‌گذاری اولیه / سود یا عایدی حاصل از سرمایه‌گذاری = بازده سرمایه‌گذاری
برای مثال در بررسی ریسک و بازده یک سرمایه‌گذاری، فرض کنید که شما یک سرمایه‌گذار هستید و ۱۰۰۰ دلار را در یک سهم خاص سرمایه‌گذاری کرده‌اید. در طول سال، ارزش سهم به اندازه ۱۱۰۰ دلار افزایش پیدا کرده است و همچنین 50 دلار به عنوان تقسیم سود به شما پرداخت شده است.
1. محاسبه مقدار سرمایه‌گذاری اولیه:
مقدار سرمایه‌گذاری اولیه = 1000 دلار
2. محاسبه سود یا عایدی حاصل از سرمایه‌گذاری:
سود یا عایدی = افزایش ارزش سرمایه‌گذاری + تقسیم سود
150 دلار = (1000 دلار – 1100 دلار) + 50 دلار
3. محاسبه بازده سرمایه‌گذاری:
15% = 100 * 1000 / 150 = بازده سرمایه‌گذاری
بنابراین، بازده سرمایه‌گذاری در این مثال، 15% است. این نشان می‌دهد که با سرمایه‌گذاری 1000 دلار، سرمایه‌گذار در طول یک سال بازدهی 15% به دست آورده است.
منظور از توازن میان ریسک و بازده در سرمایه‌گذاری چیست؟
توازن میان ریسک و بازده در سرمایه‌گذاری به معنای یافتن نقطه بهینه‌ای است که سرمایه‌گذاران بین دو متغیر اساسی، یعنی ریسک و بازده، تصمیم‌گیری می‌کنند. سرمایه‌گذاران تلاش می‌کنند تا توازن مناسبی بین ریسک و بازده برقرار کنند. برای مثال، سرمایه‌گذاران ممکن است به دنبال تنوع در پرتفولیو سرمایه‌گذاری خود باشند تا ریسک غیرسیستماتیک را کاهش دهند و در نتیجه، ریسک کلی پرتفولیو را کنترل کنند در حالی که بازده را حفظ می‌کنند.
عوامل موثر در تعیین توازن ریسک و بازده:
– هدف سرمایه‌گذاری: مهم‌ترین عامل در تعیین توازن است. سرمایه‌گذار باید اهداف مالی خود را به دقت مشخص کند که آیا هدفش افزایش سرمایه، درآمد ثابت، یا حفظ سرمایه است.
– سطح تحمل ریسک: هر سرمایه‌گذار دارای سطح مختلفی از تحمل ریسک است. برخی از افراد ممکن است به دنبال سرمایه‌گذاری‌های با ریسک کمتر و بازده پایین‌تر باشند، در حالی که دیگران ممکن است برای کسب بازده بیشتر، تحمل ریسک بیشتری داشته باشند.
– زمان‌بندی سرمایه‌گذاری: زمان‌بندی و فرآیند بازگشت سرمایه نیز بر تعیین توازن تاثیرگذار است. سرمایه‌گذاران باید به دقت مدت زمان سرمایه‌گذاری خود را بررسی کنند و مطمئن شوند که توازن بین ریسک و بازده در طولانی‌مدت حفظ می‌شود.
به طور کلی توازن میان ریسک و بازده در سرمایه‌گذاری نیازمند درک دقیق از هدف‌های سرمایه‌گذاری، تحمل ریسک و زمان‌بندی مناسب است. سرمایه‌گذاران با انتخاب استراتژی‌های مناسب می‌توانند در مسیر رسیدن به اهداف مالی خود، بهترین نتایج را بدست آورند.
جمع‌بندی
در این مقاله، ارتباط بین ریسک و بازده سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی بررسی شد. این ارتباط بر تصمیمات سرمایه‌گذاری و عملکرد پرتفولیو تاثیر زیادی می‌گذارد. همانطور که بیان شد، ریسک و بازده به صورت مستقیم با یکدیگر ارتباط دارند، به این معنی که سرمایه‌گذاران برای کسب بازده بالاتر معمولا باید ریسک بیشتری را بپذیرند. ریسک‌های مالی می‌توانند به دو دسته سیستماتیک و غیرسیستماتیک تقسیم شوند، که هر کدام تاثیر متفاوتی بر بازده سرمایه‌گذاری دارند. مدیریت بهینه این ریسک‌ها از طریق تنوع‌بخشی در پرتفولیو، تحلیل دقیق و استراتژی‌های مدیریتی مناسب می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا به نسبت ریسک‌پذیری خود، بهترین بازده را کسب کنند. در نهایت، انتخاب میزان مناسب ریسک و تعادل آن با بازده مورد انتظار، یکی از مهم‌ترین تصمیماتی است که سرمایه‌گذاران در مسیر رسیدن به اهداف مالی خود باید بپذیرند. در انتها برای آشنایی بیشتر با ریسک‌هایی بازار سرمایه، مطالعه مقاله ریسک سرمایه گذاری در بورس پیشنهاد می‌شود.
