آشنایی با صندوق سرمایه‌گذاری پروژه و نحوه عملکرد آن
صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سرمایه‌ی خرد و کلان سهامداران و به منظور کسب و افزایش سود، معامله می‌کنند. این صندوقها زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار تاسیس شده‌اند و فعالیت می‌کنند. یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری، صندوق سرمایه‌گذاری مشترک (Mutual Fund) بوده که نوعی از آن «صندوق تامین مالی» است. وظیفه‌ی این صندوق، تامین مالی پروژه‌هایی از جمله عمرانی، زمین و ساختمان و… است که خود به سه دسته‌ی صندوق پروژه، صندوق زمین و ساختمان و صندوق جسورانه تقسیم می‌شود. هدف از این مقاله ارائه مطالب مفیدی از جمله ویژگی‌ها و مزایا و معایب صندوق سرمایه‌گذاری پروژه، به علاقه‌مندان و فعالان این حوزه است.
صندوق سرمایه‌گذاری پروژه چیست؟
یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری تامین مالی، صندوق سرمایه‌گذاری پروژه است که با کسب مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کند. اساسنامه‌ی این صندوق به این صورت است که سرمایه‌ی خرد افراد را جمع کند و در تامین مالی ساخت و بهره‌برداری پروژه‌های تولیدی به کار بگیرد. به وضوح هدف صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژهای، کمک به رشد و توسعه‌ی شرکت‌های اجراکننده پروژه‌ها و افزایش سرمایه‌ی سرمایه‌گذاران در آن پروژه‌ها است. البته زمانی سرمایه‌گذاران می‌توانند سود خود را دریافت کنند که پروژه به بهره‌برداری رسیده باشد. هدف اصلی صندوق‌های پروژه حرکت دادن نقدینگی در جهت درست استفاده در پروژه‌ها است.
ویژگی‌های صندوق پروژه
صندوق‌های پروژه برای دوره‌ی زمانی محدود (تا اتمام پروژه) فعالیت می‌کنند. این صندوقها نیاز به ریسک‌پذیری بالاتری نسبت به صندوق‌های سهام یا اوراق بهادار دارند؛ گرچه این ریسک‌پذیری بالاتر منجر به بازدهی بالاتری نیز می‌شود. به وسیله‌ی صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه می‌توان تامین مالی سریع‌تر و آسان‌تری داشت. از دیگر ویژگی‌های خوب این صندوقها اطلاع‌رسانی دقیق و شفاف از روند پروژه برای سرمایه‌گذاران است. همچنین باید در نظر داشت که دارای نرخ سود و بازدهی مشخصی نیستند و این موارد کاملا بستگی به آن پروژه‌ی مشخص دارد.
مراحل شکل‌گیری صندوق‌های پروژه
برای شکل‌گیری صندوق‌های پروژه ابتدا باید ارکان و طرح مد نظر مشخص شود و سازمان بورس آن را تایید کند. بعد از اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار می‌بایست شرکت مجری پروژه که یک شرکت سهامی خاص است، به صورت رسمی ثبت شده باشد. در مرحله‌ی بعد صندوق سرمایه‌گذاری می‌تواند شروع به فعالیت کرده و فرآیند تامین مالی را از طریق فروش واحدهای سرمایه‌گذاری آغاز کند. لازم به ذکر است صندوق‌های سرمایه‌گذاری، پروژه‌ها را با دقت تحلیل و بررسی کرده و در آخر پروژه مورد نظر خود را از بین آن‌ها انتخاب می‌کنند. زمانی‌که پروژه به اتمام برسد شرکت مجری پروژه به شرکت سهامی عام تبدیل شده و در بورس یا به شکلی دیگر در خارج از بورس ارائه می‌شود و سهامداران با توجه به تعداد سهام خویش سود خود را از این سرمایه‌گذاری دریافت می‌کنند. در مرحله‌ی آخر صندوق سرمایه‌گذاری که یک واسطی بین شرکت پروژه و سرمایه‌گذاران بود حذف شده و دارندگان سهام در خصوص نگهداری یا فروش سهم خود تصمیم می‌گیرند.
ارکان صندوق سرمایه‌گذاری پروژه
ارکان صندوق پروژه نیز مانند تمامی صندوق‌های سرمایه‌گذاری شامل موارد زیر می‌شود:
- مجمع صندوق سرمایه‌گذاری پروژه
- هیئت‌مدیره
- مدیر صندوق
- متعهد پذیره‌نویسی
- بازارگردان
- ناظر فنی
- متولی
- حسابرس
اطلاع از نحوه عملکرد صندوق
تمامی صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه، سایت رسمی دارند که داخل آن اطلاعاتی از جمله طرح پروژه، تصمیمات گرفته شده توسط هیئت‌مدیره، برنامه‌های افزایش سرمایه و نتایج مربوط به آن، همچنین متن اساسنامه و امیدنامه صندوق و گزارش عملکرد و پیشرفت پروژه و در آخر صورت‌های مالی را برای سرمایه‌گذاران منتشر می‌کنند. در اساسنامه و امیدنامه صندوق درصد شراکت هر یک از اعضا، ترکیب دارایی‌ها، میزان کارمزدها و ارکان صندوق و وظیفه هر کدام را مشخص می‌کنند.
مزایا و معایب صندوق سرمایه‌گذاری پروژه
مزایای این صندوقها به شرح زیر است:
- تامین مالی پروژه‌های مختلف
- مدیریت توسط متخصصان حرفه‌ای بازار سرمایه
- حفظ شدن سرمایه در برابر تورم جامعه
- بازدهی خوب و نسبتا بالای صندوق سرمایه‌گذاری پروژه
- تخصیص دادن دقیق منابع به همان پروژه خاص
- اطلاع‌رسانی مستمر به سرمایه‌گذاران و باخبر شدن آنان از سود واقعی خود
- دارای سیستمی دقیق و نظام‌مند به دلیل نظارت‌های سازمان بورس
- سرعت بالای ساختار و افزایش سرمایه
- معافیت مالیاتی
- تشکیل شبکه ارتباطی گسترده با سایر سرمایه‌گذاران و ایجاد فرصت‌های تازه در آینده
- معتبر شدن پروژه‌ها به دلیل وجود صندوق سرمایه‌گذاری پروژه
همچنین معایب صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه به شرح زیر است:
- تعلق گرفتن مالیات در زمان ابطال پروژه و هنگام انتقال دارایی‌های شرکت به صندوق سرمایه‌گذاری پروژه
- افزایش نرخ بهای تمام شده تامین مالی به دلیل وجود مالیات
- طولانی بودن پروسه‌ی اخذ مجوز از سازمان بورس
- نیاز به ریسک‌پذیری بالا به دلیل نامشخص بودن میزان موفقیت صندوقها در برابر شرایط اقتصادی
- نقدشوندگی پایین (درمقایسه با سایر ابزارهای سرمایه‌گذاری) به علت طولانی بودن پروسه تکمیل پروژه‌ها
- پرداخت هزینه‌ای مختص بررسی طرح‌ها و نظارت بر پروژه
- پیچیدگی انتخاب پروژه‌ها در این صندوق برای سرمایه‌گذاران
اطلاعات مورد نیاز در خصوص پروژه‌ها
صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه برای انتخاب شرکت و پروژه نیازمند تعدادی اطلاعات هستند که شامل موارد زیر می‌شود:
- اطلاعات مالی که شامل مواردی از جمله طرح تفصیلی پروژه، صورت‌های مالی، مشخص شدن میزان ریسک‌پذیری پروژه و همچنین اطلاعات مالی تاریخی می‌شود.
- اطلاعات فنی که شامل مطالعات امکان‌سنجی فنی، مشخصات فنی محصولات یا خدمات، زمان‌بندی اجرای پروژه و گزارش‌های پیشرفت است.
- اطلاعات کسب و کار که شامل مواردی از جمله توصیف بازار هدف و استراتژی‌های پروژه، اطلاعات در خصوص تیم مدیریت و اطلاعات در خصوص مجوزها و قراردادها و گزارش بازار می‌شود.
جمع‌بندی
صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه مناسب افرادی است که مایل به شرکت و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بزرگ هستند. چرا که معمولا این صندوقها در پروژهای سنگینی مثل پتروشیمی، گاز، نفت و حتی پروژه‌های ریلی فعالیت می‌کنند. البته تعداد این صندوقها در ایران زیاد نبوده چرا که چندان مرسوم نیستند. در حال حاضر فقط یک صندوق پروژهای فعال به نام «صندوق سرمایه‌گذاری پروژه آرمان پرند مپنا» وجود دارد که متعلق به شرکت مشاور سرمایه‌گذاری آرمان آتی با 39 شرکت زیر مجموعه در زمینه توسعه و ساخت نیروگاه است. امید است در آینده تعداد این صندوق‌های سرمایه‌گذاری افزایش یافته و سرمایه‌گذاران توانایی انتخاب و تصمیم بین صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه داشته باشند.
