سرمایه‌گذاری در طلای فیزیکی با صندوق طلا چه تفاوت‌هایی دارد؟
طلای فیزیکی و صندوق طلا هر دو به‌عنوان ابزار سرمایه‌گذاری شناخته می‌شوند، اما انتخاب میان آن‌ها به هدف و ترجیحات سرمایه‌گذار بستگی دارد. کسانی که تمایل دارند مالکیت مستقیم و ملموس بر دارایی خود داشته باشند و ریسک نگهداری و هزینه‌های جانبی مانند اجرت و بیمه را بپذیرند، معمولا سراغ خرید طلای فیزیکی می‌روند. در مقابل، افرادی که نقدشوندگی سریع، سهولت معامله، امنیت بالاتر و هزینه‌های کمتر برایشان اهمیت بیشتری دارد، سرمایه‌گذاری در صندوق طلا را ترجیح می‌دهند. در ادامه، این دو شیوه از جنبه‌های مختلفی با یکدیگر مقایسه می‌شوند.
انواع طلای فیزیکی و صندوق طلا
طلای فیزیکی و صندوق طلا هر کدام انواعی دارند که در ادامه به آن‌ها پرداخته خواهد شد.
انواع طلای فیزیکی
طلای فیزیکی یا همان طلا به صورت ملموس، دارای انواع و اشکالی است که هر کدام کاربرد، مزایا و محدودیت‌هایی دارند. در ایران و بازارهای بین‌المللی این گونه‌ها معمولا شامل موارد زیر هستند:
1. طلای آب‌شده
طلای آب‌شده به طلاهایی گفته می‌شود که از ذوب کردن قطعات طلا (ضایعات، جواهرات شکسته و غیرقابل استفاده) به دست می‌آیند و به شکل شمش یا مفتول عرضه می‌شوند. در این نوع طلا اجرت ساخت و هزینه بازسازی وجود ندارد و قیمت آن به نزدیک قیمت طلای خام است.
2. سکه طلا
یکی از پرطرفدارترین انواع سرمایه‌گذاری فیزیکی در ایران، سکه طلا است. سکه‌ها انواع مختلفی مثل «سکه تمام بهار آزادی»، «نیم‌سکه»، «ربع‌سکه» و «سکه گرمی» دارند. همچنین سکه‌هایی با وزن‌های مختلف (مثلا کمتر از یک سکه تمام) نیز در ایران ضرب می‌شوند که امکان سرمایه‌گذاری با مبالغ کمتر را فراهم می‌کنند.
3. طلای زینتی (جواهرات طلا)
طلای زینتی شامل زیورآلاتی است که در قالب گردنبند، انگشتر، دستبند و غیره ساخته می‌شوند. این نوع طلا علاوه بر ارزش ذاتی، جنبه زیبایی و زینتی هم دارد. اما در خرید و فروش آن، اجرت ساخت، هزینه سنگ‌ها، کسر وزن نگین‌ها و هزینه کارگر محاسبه می‌شود.
4. طلای قراضه / ضایعاتی
طلای قراضه شامل طلاهایی است که در حالت غیر زیورآلاتی هستند یا آسیب‌دیده‌اند. برای مثال قطعات شکسته، سکه‌های قدیمی آسیب دیده یا قطعات صنعتی طلا، مانند قطعات الکترونیکی، از این دست هستند. این طلا پس از ذوب شدن اغلب تبدیل به طلای آب‌شده می‌شود.
انواع طلای بورسی
در بازار سرمایه ایران، ابزارهای مالی متنوعی برای سرمایه‌گذاری در طلا وجود دارد. دو ابزار اصلی در این حوزه گواهی سپرده طلا و صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا هستند. این دو ابزار از نظر ساختار، نحوه خرید و فروش، و ویژگی‌های سرمایه‌گذاری تفاوت‌هایی دارند.
۱. گواهی سپرده طلا
گواهی سپرده طلا، اوراق بهاداری است که مالکیت مقدار مشخصی از طلا را نشان می‌دهد و امکان معامله آن از طریق بورس فراهم است. این گواهی‌ها به دو نوع تقسیم می‌شوند:
- گواهی سپرده شمش طلا: هر گواهی معادل ۰.۱ گرم از یک شمش طلای یک کیلوگرمی با عیار حداقل ۹۹۵ است. این شمش‌ها در انبارهای مورد تایید بورس کالا نگهداری می‌شوند و سرمایه‌گذاران می‌توانند با خرید این گواهی‌ها، مالکیت غیرمستقیم شمش طلا را داشته باشند.
- گواهی سپرده سکه طلا: هر گواهی معادل یک‌هزارم از یک سکه طلای بهار آزادی است. این گواهی‌ها نیز در انبارهای معتبر بورس کالا نگهداری شده و خرید و فروش آن‌ها از طریق کارگزاری‌ها انجام می‌شود.
گواهی‌های سپرده طلا برای افرادی مناسب‌اند که می‌خواهند بدون نگهداری فیزیکی طلا، مالک این فلز گرانبها باشند و از نوسانات قیمت آن بهره‌مند شوند.
۲. صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا
صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا، ابزارهای مالی هستند که دارایی اصلی آن‌ها گواهی‌های سپرده شمش و سکه طلا است. به عبارت دیگر، این صندوق‌ها خود طلا را خریداری نمی‌کنند بلکه واحدهایشان بر اساس مالکیت غیرمستقیم گواهی‌های سپرده طلا ارزش‌گذاری می‌شود.
حداقل ۷۰ درصد از دارایی صندوق‌های طلا در گواهی سپرده شمش و سکه طلا سرمایه‌گذاری می‌شود و باقی‌مانده ممکن است در اوراق با درآمد ثابت یا سایر ابزارهای مالی قرار گیرد تا ریسک صندوق مدیریت شود. این صندوق‌ها برای افرادی مناسب‌اند که می‌خواهند بدون نیاز به خرید و نگهداری فیزیکی طلا، سرمایه‌گذاری کنند، امکان معامله راحت در بورس داشته باشند و از مدیریت حرفه‌ای صندوق بهره‌مند شوند. در بازار سرمایه ایران، چند صندوق طلا فعال هستند که دو نمونه شناخته‌شده آن‌ها به شرح زیر است:
- نام صندوق: صندوق کهربا
- نوع صندوق: ETF (صندوق قابل معامله در بورس)
- ترکیب دارایی: حداقل ۷۰ درصد دارایی‌های صندوق در گواهی سپرده سکه و شمش طلا سرمایه‌گذاری شده و مابقی ممکن است در اوراق با درآمد ثابت یا دیگر ابزارهای مالی قرار گیرد.
- ویژگی‌ها: امکان سرمایه‌گذاری با مبالغ کم، نقدشوندگی بالا، عدم نیاز به نگهداری فیزیکی طلا و معامله آسان واحدهای صندوق.
در ادامه اطلاعات صندوق عیار نوشته شده است.
- نام صندوق: صندوق عیار
- نوع صندوق: ETF (صندوق قابل معامله در بورس)
- ترکیب دارایی: حداقل ۷۰ درصد دارایی‌های صندوق در گواهی سپرده سکه و شمش طلا سرمایه‌گذاری شده و باقی‌مانده ممکن است در اوراق با درآمد ثابت یا دیگر ابزارهای مالی قرار گیرد.
- ویژگی‌ها: مدیریت حرفه‌ای دارایی‌ها، شفافیت عملکرد صندوق، امکان خرید و فروش آسان واحدهای صندوق، مناسب برای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در طلا.
مقایسه بازدهی طلای فیزیکی و صندوق طلا
بازدهی سرمایه‌گذاری در طلای فیزیکی و صندوق طلا با یکدیگر تفاوت‌هایی دارد. طلای فیزیکی به دلیل وجود اجرت ساخت، هزینه نگهداری و مالیات احتمالی، معمولا بازدهی کمی پایین‌تر نسبت به قیمت خالص طلای بازار دارد. در مقابل، صندوق‌های طلا با خرید گواهی سپرده کالایی شمش و سکه و مدیریت حرفه‌ای، بازدهی نزدیک به نرخ بازار طلا ارائه می‌دهند و هزینه‌های جانبی کمتری دارند. در جدول زیر، بازدهی این دو روش در بازه‌های زمانی مختلف به صورت دقیق تا تاریخ 1404/07/09 مقایسه شده است و امکان ارزیابی کارایی هر یک برای سرمایه‌گذاران فراهم شده است.
| دارایی | یک ماهه | سه ماهه | یکساله | پنج ساله |
|---|---|---|---|---|
| صندوق عیار | 27.63 درصد | 42.90 درصد | 158.43 درصد | 1046.73 درصد |
| صندوق کهربا | 26.13 درصد | 42.32 درصد | 152.31 درصد | 959.62 درصد |
| طلای 18 عیار | 23.98 درصد | 44.97 درصد | 165.11 درصد | 928.89 درصد |
| سکه امامی | 22.97 درصد | 38.54 درصد | 135.91 درصد | 985.06 درصد |
| نیم‌سکه | 20.43 درصد | 36.53 درصد | 128.73 درصد | 1004.50 درصد |
| ربع‌سکه | 17.67 درصد | 34.22 درصد | 99.44 درصد | 917.29 درصد |
تفاوت ریسک در طلای فیزیکی و صندوق طلا
سرمایه‌گذاری در طلا، چه به‌صورت فیزیکی و چه از طریق صندوق‌های طلا، با ریسک‌هایی همراه است که در ادامه به مقایسه آن‌ها پرداخته شده است:
| معیار | طلای فیزیکی | صندوق طلا |
|---|---|---|
| ماهیت و نگهداری | سرمایه‌گذار باید خود مسئول نگهداری طلا باشد. این امر شامل تامین امنیت، بیمه و ذخیره‌سازی در مکانی امن می‌شود. در صورت عدم رعایت این موارد، خطراتی مانند سرقت، گم‌شدن یا آسیب‌دیدگی طلا وجود دارد. | نیازی به نگهداری فیزیکی طلا توسط سرمایه‌گذار نیست. مدیریت دارایی‌ها توسط صندوق انجام می‌شود و سرمایه‌گذار تنها واحدهای صندوق را در اختیار دارد. این امر ریسک‌های مرتبط با نگهداری فیزیکی را کاهش می‌دهد. |
| خطر تقلب و اصالت | خرید طلای تقلبی یا با عیار پایین‌تر از آنچه ادعا می‌شود، یکی از ریسک‌های عمده است. عدم شناسایی دقیق فروشنده معتبر یا خرید طلاهای با عیار پایین‌تر از آنچه ادعا می‌شود، می‌تواند سرمایه‌گذار را با زیان‌های جدی مواجه کند. | صندوق‌ها تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند و دارایی‌های آن‌ها در گواهی‌های سپرده کالایی معتبر نگهداری می‌شود. این امر احتمال تقلب را به حداقل می‌رساند. |
| نقدشوندگی و فروش | برای فروش طلا، سرمایه‌گذار باید به بازار مراجعه کند و ممکن است با مشکلاتی مانند تفاوت قیمت خرید و فروش، هزینه‌های اضافی و زمان‌بر بودن فرآیند مواجه شود. | واحدهای صندوق طلا در بورس قابل خرید و فروش هستند و سرمایه‌گذار می‌تواند در هر زمان با مراجعه به سامانه‌های آنلاین، واحدهای خود را به فروش رسانده و وجه آن را دریافت کند. |
| هزینه‌های اضافی | خرید و فروش طلا با هزینه‌هایی مانند اجرت ساخت، مالیات و کارمزد همراه است که می‌تواند بر بازدهی سرمایه‌گذاری تاثیر بگذارد. | خرید صندوق‌های طلا معمولا بدون مالیات و هزینه‌های اضافی است. تنها کارمزدهای معاملاتی بورس بر آن اعمال می‌شود که معمولا کمتر از هزینه‌های مرتبط با طلای فیزیکی است. |
سرمایه‌گذاری در طلای فیزیکی برای افرادی مناسب است که تمایل دارند مالکیت واقعی طلا را در اختیار داشته باشند و توانایی تامین هزینه‌های نگهداری و امنیت آن را دارند. در مقابل، صندوق طلا گزینه‌ای ایده‌آل برای کسانی است که به دنبال سرمایه‌گذاری ساده، با هزینه کمتر و بدون دغدغه نگهداری فیزیکی طلا هستند.
جمع‌بندی
سرمایه‌گذاری در طلا به دو شکل اصلی طلای فیزیکی و صندوق طلا انجام می‌شود. انتخاب بین طلای فیزیکی و صندوق طلا بستگی به سبک سرمایه‌گذاری، سطح تحمل ریسک و اهداف مالی سرمایه‌گذار دارد. افرادی که امنیت و سهولت را ترجیح می‌دهند، صندوق طلا انتخاب بهتری خواهد بود و کسانی که مالکیت مستقیم و ملموس طلا برایشان اهمیت دارد، طلای فیزیکی گزینه مناسب‌تری است.
