صندوق تامین مالی چیست؟ + انواع، مزایا و معایب آن

صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌ عنوان ابزارهایی برای تجمیع سرمایه‌های خرد و تبدیل آن‌ها به منابع مالی بزرگ‌تر، در بازارهای مالی نقش مهمی ایفا می‌کنند. این صندوق‌ها با هدف افزایش سرمایه سرمایه‌گذاران و تخصیص آن به بخش‌های مختلف اقتصادی مانند بازار سهام، املاک و مستغلات یا پروژه‌های خاص فعالیت می‌کنند. یکی از انواع این صندوق‌ها، صندوق‌ تامین مالی است که منابع لازم برای پروژه‌های مختلف را فراهم می‌کند. در این مقاله به معرفی این صندوق و انواع آن پرداخته شده است.

آشنایی با صندوق تامین مالی

صندوق‌های تامین مالی نوعی صندوق سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی هستند که برای تامین منابع پروژه‌های مختلف به‌کار می‌روند. این صندوق‌ها سرمایه‌های خرد افرادی را جذب می‌کنند که تمایل به سرمایه‌گذاری دارند اما شناخت کافی از پروژه‌ها یا سرمایه‌ی کافی برای ورود مستقیم ندارند. در نتیجه، با تجمیع این سرمایه‌ها امکان ورود به طرح‌های بزرگ‌تر، افزایش قدرت چانه‌زنی و دستیابی به نرخ سود بهتر فراهم می‌شود.

از دیگر ویژگی‌های صندوق تامین مالی، توانایی دریافت تضمین از پروژه‌ها است. در صورت بروز مشکل در بازپرداخت یا عدم انجام تعهدات، صندوق می‌تواند از این تضمین‌ها برای حفظ منافع سرمایه‌گذاران استفاده کند. علاوه بر این، نظارت مستمر بر اجرای پروژه و ارائه گزارش‌های منظم، شفافیت و اطمینان سرمایه‌گذاران را افزایش می‌دهد. سود نهایی نیز پس از پایان دوره سرمایه‌گذاری بین افراد تقسیم می‌شود که میزان آن به موفقیت یا عدم موفقیت پروژه وابسته است.

انواع مختلفی از صندوق‌های تامین مالی که در ایران فعالیت دارند، شامل صندوق‌های پروژه، صندوق‌های زمین و ساختمان و صندوق‌های جسورانه هستند. هر یک سطح متفاوتی از ریسک و بازدهی را در بر می‌گیرند. به‌طور کلی صندوق‌های تامین مالی ابزاری موثر برای مشارکت در پروژه‌های بزرگ، به‌ویژه طرح‌های ساختمانی و نوآورانه محسوب می‌شوند و فرصتی برای دستیابی به بازدهی مناسب، همراه با ریسک‌های خاص خود فراهم می‌کنند.

مقاله‌ی پیشنهادی: «تامین مالی جمعی چیست؟»

انواع صندوق‌های تامین مالی

در ادامه به انواع مختلف صندوق تامین مالی پرداخته خواهد شد.

صندوق پروژه

یکی از انواع صندوق‌های تامین مالی، صندوق پروژه است که در روند اجرای پروژه‌های مختلف نقش دارد. در صندوق پروژه، فقط بخش حقوق صاحبان سهام (Equity) است که با فروش واحدهای سرمایه‌گذاری، نقش تامین مالی را ایفا می‌کند. به عبارت دیگر، سرمایه‌گذاران با خرید این واحدها در مالکیت پروژه سهیم شده و از این طریق فرآیند تامین مالی انجام می‌شود.

در فرآیند تاسیس صندوق پروژه، اولین اقدام تهیه طرح توجیهی برای پروژه و تعیین ارکان مختلف صندوق است. پس از آن، باید مجوزهای لازم از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت شود. این صندوق‌ها پس از اقدام به فروش واحدهای خود و تامین مالی به شرکت سهامی عام تبدیل شده و واسطه‌ای بین سرمایه‌گذاران و پروژه پایان می‌یابد. پس از اتمام پروژه، تمامی دارایی‌ها و بدهی‌های صندوق به شرکت پروژه منتقل می‌شود. سپس، سرمایه‌گذاران بر اساس سهم خود در صندوق، سهام معادل آن را از شرکت پروژه دریافت خواهند کرد. پس از این مرحله، دارندگان سهام می‌توانند تصمیم بگیرند که سهام خود را نگه‌دارند یا آن را به فروش برسانند.

صندوق پروژه، نه تنها به‌ عنوان یک ابزار تامین مالی برای پروژه‌ها عمل می‌کند، بلکه به‌ طور عملی به رشد اقتصادی کشور نیز کمک می‌کند. به‌عنوان نمونه، صندوق پروژه آرمان برند مپنا در سال ۱۳۹۶ تاسیس شد و به‌ عنوان نخستین شرکتی که از این روش برای تامین مالی پروژه‌های نیروگاهی استفاده کرده است، موفق به بهره‌برداری از نیروگاه‌های سیکل ترکیبی شد. هم اکنون نیز در سایت فیپیران «مپنا» تنها صندوق پروژه فعال است.

صندوق زمین و ساختمان

صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان با هدف تامین مالی پروژه‌های ساختمانی و تسریع روند ساخت مسکن ایجاد شده‌اند. این صندوق‌ها تحت نظارت سازمان بورس فعالیت می‌کنند و به سازندگان امکان می‌دهند بدون اتکا به وام‌های بانکی یا منابع دولتی، پروژه‌های خود را پیش ببرند. نقش آن‌ها تنها در بخش مسکن نیست، بلکه به رونق صنایع وابسته مانند تولید مصالح ساختمانی نیز کمک می‌کنند. فرآیند فعالیت این نوع صندوق‌ها شامل چند مرحله تدوین طرح توجیهی، دریافت مجوز تاسیس، عرضه واحدهای سرمایه‌گذاری، اجرای پروژه و در نهایت فروش واحدهای ساختمانی است. سود حاصل از فروش، متناسب با سرمایه هر فرد میان سرمایه‌گذاران تقسیم می‌شود.

صندوق‌های زمین و ساختمان فرصتی مناسب برای کسانی هستند که سرمایه‌های خرد دارند و می‌خواهند در بازار مسکن مشارکت کنند. از سوی دیگر، به دلیل همگامی ارزش دارایی‌ها با رشد قیمت زمین و ساختمان، قدرت خرید سرمایه‌گذاران نیز در برابر تورم حفظ می‌شود. بازارگردانی واحدها، امکان خرید و فروش آسان را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند. همچنین گزارش‌های دوره‌ای درباره وضعیت ساخت و پیشرفت پروژه از طریق وب‌سایت صندوق منتشر می‌شود. این شفافیت عملکردی، اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش داده و ریسک ناشی از ابهام را کاهش می‌دهد. در ادامه اسامی صندوق‌های تامین مالی از نوع زمین و ساختمان نوشته شده‌اند:

صندوق جسورانه

صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه (Venture Capital) با هدف تامین منابع مالی برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای نوپا و شرکت‌های کوچک با پتانسیل رشد تاسیس شد. این نوع سرمایه‌گذاری به ویژه برای کسب‌وکارهایی که دسترسی محدودی به منابع مالی دارند، مفید خواهد بود. این نوع صندوق‌ها به‌ طور خاص در قالب هلدینگ‌هایی تشکیل می‌شوند که شرکت‌های دانش‌بنیان زیرمجموعه آن‌ها است. در واقع صندوق‌های جسورانه به ازای دریافت درصدی از سهام این شرکت‌ها، نقش حمایتی خود را ایفا می‌کنند. صندوق‌های جسورانه به رشد اقتصادی، کارآفرینی و اشتغال‌زایی نیز کمک می‌کنند. همچنین این صندوق‌ها در عین حال که ریسک بالایی دارند، به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که بدون درگیر شدن در پیچیدگی‌های سرمایه‌گذاری‌، از بازدهی بالای آن نیز بهره‌مند شوند.

لازم به ذکر است ترکیب دارایی‌های صندوق‌های جسورانه باید به این صورت باشد که بیش از نیمی از آن به حمایت از کسب‌وکارهای نوپا و باقی آن به اوراق با درآمد ثابت و سپرده‌های بانکی اختصاص داشته باشد. این ترکیب به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری کمک می‌کند. صندوق‌های جسورانه در کنار کمک به تاسیس و رشد استارت‌آپ‌ها، به سرمایه‌گذاران نیز این امکان را می‌دهند که با پذیرش ریسک‌های بالا، از پتانسیل‌های رشد قابل‌ توجه این کسب‌وکارها بهره‌مند شوند.

در ادامه نام برخی از صندوق‌های جسورانه پذیرفته شده در بورس از سایت فیپیران به آدرس www.fipiran.ir استخراج شده است.

مزایا سرمایه‌گذاری در صندوق تامین مالی

در ادامه برخی از مزایای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های تامین مالی نوشته شده است:

1. کمک به رشد اقتصادی از طریق تامین مالی پروژه‌ها: صندوق‌های تامین مالی با تامین منابع مالی پروژه‌های نوآورانه و استارت‌آپ‌ها، به توسعه کارآفرینی کمک می‌کنند. در نتیجه، سرمایه‌گذاری در چنین صندوق‌هایی می‌تواند به شکوفایی اقتصادی کشور و ایجاد اشتغال منجر شود.

2. پتانسیل بازدهی بالا: یکی از ویژگی‌های برجسته صندوق‌های تامین مالی، پتانسیل بازدهی بالای آن‌ها است. با توجه به اینکه این صندوق‌ها معمولا در پروژه‌هایی با پتانسیل رشد بالا سرمایه‌گذاری می‌کنند، امکان کسب بازدهی بالا برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌شود.

3. تنوع‌بخشی پرتفوی سرمایه‌گذاری: صندوق‌های مورد بحث یکی از گزینه‌های مناسب برای متنوع‌سازی سبد سرمایه‌گذاری به شمار می‌آیند. افزودن چنین دارایی‌هایی به پرتفوی، به افزایش انعطاف‌پذیری در برابر نوسانات بازار کمک می‌کند.

معایب صندوق‌های تامین مالی

علاوه بر مزایای گفته شده سرمایه‌گذاری در صندوق‌های تامین مالی معایب و محدودیت‌هایی نیز دارند که شامل موارد زیر می‌شوند:

1. ریسک بالای سرمایه‌گذاری: سرمایه‌گذاری در صندوق‌های تامین مالی با ریسک زیادی همراه است. به‌ ویژه اینکه این صندوق‌ها معمولا در پروژه‌هایی سرمایه‌گذاری می‌کنند که هنوز به مرحله اجرایی نرسیده‌اند یا سابقه موفقیت مشخصی ندارند. به همین دلیل، امکان شکست پروژه و از دست دادن سرمایه وجود دارد.

2. نامشخص بودن میزان سود صندوق: یکی دیگر از معایب سرمایه‌گذاری در صندوق‌های تامین مالی این است که میزان سود این صندوق‌ها قابل پیش‌بینی نیست. ممکن است سرمایه‌گذاران با سود یا زیان غیرمنتظره‌ای روبه‌رو شوند که در نتیجه عدم شفافیت در پیش‌بینی نتایج پروژه‌ها است.

جمع‌بندی

در این مقاله به بررسی صندوق‌های سرمایه‌گذاری تامین مالی و انواع آن‌ها پرداخته شد. سود صندوق‌ تامین مالی در یک سال گذشته نشان می‌دهد که اگر سرمایه‌گذاران به‌ جای این نوع صندوق‌ در بازارهای طلا یا سهام سرمایه‌گذاری می‌کردند، به مراتب سود بیشتری نسبت به نرخ تورم کسب می‌کردند. این نکته به وضوح نشان‌دهنده ریسک بالای این صندوق‌ها و چالش‌هایی است که سرمایه‌گذاران باید هنگام تصمیم‌گیری برای ورود به این بازار به آن توجه کنند.