صندوق تامین مالی چیست؟ + انواع آن
صندوق‌های سرمایه‌گذاری به عنوان ابزارهایی برای تجمیع سرمایه‌های خرد و تبدیل آن‌ها به منابع مالی بزرگ‌تر، در بازارهای مالی نقش مهمی ایفا می‌کنند. این صندوق‌ها با هدف افزایش سرمایه سرمایه‌گذاران و تخصیص آن به بخش‌های مختلف اقتصادی مانند بازار سهام، املاک و مستغلات یا پروژه‌های خاص فعالیت می‌کنند. یکی از انواع این صندوق‌ها، صندوق تامین مالی است که منابع لازم برای پروژه‌های مختلف را فراهم می‌کند. در این مقاله به معرفی این صندوق و انواع آن پرداخته شده است.
آشنایی با صندوق تامین مالی
صندوق‌های تامین مالی یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی است که به منظور تامین منابع مالی پروژه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. فلسفه شکل‌گیری این نوع صندوق‌ها، به کارگیری سرمایه‌های خرد افرادی است که علاقه به سرمایه‌گذاری داشته، اما به دلیل عدم شناخت پروژه‌ها، امکان سرمایه‌گذاری مستقیم را ندارند. از طرفی دیگر، سرمایه اندک این افراد امکان مشارکت مستقل آنان را در پروژه‌ها بسیار محدود می‌کند. چرا که با چالش‌هایی مانند ضعف در قدرت چانه‌زنی و دشواری در دستیابی به نرخ سود مناسب مواجه خواهند بود. به این ترتیب، صندوق‌های تامین مالی با جمع‌آوری این سرمایه‌ها از تعداد زیادی سرمایه‌گذار، توانایی ورود به پروژه‌های بزرگ‌تر و انجام مذاکره با شرایط بهتر را فراهم می‌کنند. چرا که به واسطه حجم بالای منابع مالی، نه تنها از قدرت چانه‌زنی برخوردار است، بلکه توانایی مذاکره در خصوص نرخ سودها را نیز دارند. در نهایت سود بیشتری به سرمایه‌گذاران اختصاص پیدا می‌کند.
علاوه بر موارد گفته شده، صندوق تامین مالی به دلیل حجم بالای نقدینگی خود، می‌تواند از پروژه‌ها تضمین دریافت کند و در صورت بروز مشکل در بازپرداخت یا عدم انجام تعهدات، از این تضمین‌ها به عنوان اهرم فشاری برای محافظت از منافع خود و سرمایه‌گذاران استفاده کند. در طول مدت پروژه، صندوق‌های تامین مالی نه تنها نظارت دقیقی بر پیشرفت پروژه دارند، بلکه با گزارش‌دهی منظم به سرمایه‌گذاران، آنان را از وضعیت پروژه‌ها آگاه می‌کنند. این نظارت مستمر، سرمایه‌گذاران را از پیشرفت پروژه‌ها مطمئن کرده و نگرانی‌هایشان را کاهش میدهد. پس از اتمام دوره سرمایه‌گذاری، سود حاصل از پروژه‌ها بین سرمایه‌گذاران توزیع می‌شود. بر خلاف بسیاری از سرمایه‌گذاری‌های دیگر که نرخ سود مشخصی دارند، سود این صندوق‌ها بستگی به موفقیت یا شکست پروژه‌ها دارد و به این ترتیب، سرمایه‌گذاران ممکن است سودهای مختلفی دریافت کنند.
صندوق‌های تامین مالی در ایران شامل انواع مختلفی همچون صندوق‌های پروژه، صندوق‌های زمین و ساختمان و صندوق‌های جسورانه است. هرکدام از این انواع صندوق‌ها میزان ریسک و بازدهی متفاوتی دارند. لازم به ذکر است صندوق تامین مالی به عنوان یک ابزار مهم برای تامین مالی پروژه‌های بزرگ و به ویژه پروژه‌های ساختمانی و نوآورانه مورد استفاده قرار می‌گیرد و فرصتی برای سرمایه‌گذاران فراهم کرده تا از بازدهی مناسب بهره‌مند شوند. هر چند همواره با ریسک‌هایی نیز همراه هستند.
مقاله‌ی پیشنهادی: «تامین مالی جمعی چیست؟»
انواع صندوق‌های تامین مالی
در ادامه به انواع مختلف صندوق تامین مالی پرداخته خواهد شد.
صندوق پروژه
یکی از انواع صندوق‌های تامین مالی، صندوق پروژه است که در روند اجرای پروژه‌های مختلف نقش دارد. در صندوق پروژه، فقط بخش حقوق صاحبان سهام (Equity) است که با فروش واحدهای سرمایه‌گذاری، نقش تامین مالی را ایفا می‌کند. به عبارت دیگر، سرمایه‌گذاران با خرید این واحدها در مالکیت پروژه سهیم شده و از این طریق فرآیند تامین مالی انجام می‌شود.
در فرآیند تاسیس صندوق پروژه، اولین اقدام تهیه طرح توجیهی برای پروژه و تعیین ارکان مختلف صندوق است. پس از آن، باید مجوزهای لازم از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت شود. این صندوق‌ها پس از اقدام به فروش واحدهای خود و تامین مالی به شرکت سهامی عام تبدیل شده و واسطه‌ای بین سرمایه‌گذاران و پروژه پایان می‌یابد. پس از اتمام پروژه، تمامی دارایی‌ها و بدهی‌های صندوق به شرکت پروژه منتقل می‌شود. سپس، سرمایه‌گذاران بر اساس سهم خود در صندوق، سهام معادل آن را از شرکت پروژه دریافت خواهند کرد. پس از این مرحله، دارندگان سهام می‌توانند تصمیم بگیرند که سهام خود را نگه‌دارند یا آن را به فروش برسانند.
صندوق پروژه، نه تنها به عنوان یک ابزار تامین مالی برای پروژه‌ها عمل می‌کند، بلکه به طور عملی به رشد اقتصادی کشور نیز کمک می‌کند. به‌عنوان نمونه، صندوق پروژه آرمان برند مپنا در سال ۱۳۹۶ تاسیس شد و به عنوان نخستین شرکتی که از این روش برای تامین مالی پروژه‌های نیروگاهی استفاده کرده است، موفق به بهره‌برداری از نیروگاه‌های سیکل ترکیبی شد. هم اکنون نیز در سایت فیپیران «مپنا» تنها صندوق پروژه فعال است.
صندوق زمین و ساختمان
صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان یکی از نهادهای مالی هستند که در راستای تامین مالی پروژه‌های ساختمانی و تسریع در فرآیند ساخت مسکن تاسیس شدند. این صندوق‌ها با نظارت سازمان بورس به پروژه‌های ساختمانی کمک می‌کنند تا بدون وابستگی به منابع وام دولتی یا بانک‌ها، روند ساخت و ساز خود را سرعت ببخشند. صندوق‌های زمین و ساختمان به ویژه در توسعه و بهبود بخش مسکن نقش کلیدی دارند. چرا که این صندوق‌ها می‌توانند علاوه بر ایجاد فرصت‌های جدید برای سرمایه‌گذاری، صنایع مرتبط با مسکن مانند مصالح ساختمانی را نیز رونق بخشند.
نحوه عملکرد صندوق‌های زمین و ساختمان در مراحل مختلف به این صورت است که ابتدا طرح توجیهی پروژه تهیه و پس از آن مجوز تاسیس از سازمان بورس اخذ می‌شود. پس از این مراحل، واحدهای سرمایه‌گذاری به متقاضیان فروخته می‌شود. پایان پروژه، واحدهای ساختمانی به فروش می‌رسند و سود حاصل از فروش واحدها میان سرمایه‌گذاران به نسبت سرمایه‌گذاری آنان تقسیم می‌شود.
صندوق زمین و ساختمان با ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری در پروژه‌های ساختمانی، به ویژه برای کسانی که سرمایه‌های محدودی دارند، امکان مشارکت در این بازار را فراهم می‌آورند. هچنین باعث حفظ قدرت خرید سرمایه‌گذاران در برابر افزایش قیمت‌های زمین و ساختمان است. این صندوق‌ها با کمک به تامین مالی پروژه‌ها و پیش‌بینی عملکرد درست، این اطمینان را به سرمایه‌گذاران می‌دهند که قدرت خرید آن‌ها حتی در برابر تورم شدید نیز حفظ خواهد شد.
بازارگردانی که برای صندوق‌های زمین و ساختمان در نظر گرفته شده است، موظف به مدیریت حجم مشخصی از خرید و فروش واحدهای سرمایه‌گذاری است. این به معنی آن است که سرمایه‌گذاران می‌توانند با خیال راحت و در هر زمانی اقدام به خرید یا فروش واحدهای خود کنند. همچنین، تمامی اطلاعات مربوط به پیشرفت پروژه‌ها، وضعیت ساخت و زمان‌بندی‌های مربوطه از طریق وب‌سایت صندوق در دوره‌های معین به اطلاع عموم می‌رسد. این شفافیت در عملکرد صندوق‌ها برای سرمایه‌گذاران بسیار حائز اهمیت است، چرا که از هر گونه ابهام یا نگرانی جلوگیری می‌کند.
در ادامه اسامی صندوق‌های تامین مالی از نوع زمین و ساختمان نوشته شده‌اند:
صندوق جسورانه
صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه (Venture Capital) با هدف تامین منابع مالی برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای نوپا و شرکت‌های کوچک با پتانسیل رشد تاسیس شد. این نوع سرمایه‌گذاری به ویژه برای کسب‌وکارهایی که دسترسی محدودی به منابع مالی دارند، مفید خواهد بود. این نوع صندوق‌ها به طور خاص در قالب هلدینگ‌هایی تشکیل می‌شوند که شرکت‌های دانش‌بنیان زیرمجموعه آن‌ها است. در واقع صندوق‌های جسورانه به ازای دریافت درصدی از سهام این شرکت‌ها، نقش حمایتی خود را ایفا می‌کنند. صندوق‌های جسورانه به رشد اقتصادی، کارآفرینی و اشتغال‌زایی نیز کمک می‌کنند. همچنین این صندوق‌ها در عین حال که ریسک بالایی دارند، به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که بدون درگیر شدن در پیچیدگی‌های سرمایه‌گذاری، از بازدهی بالای آن نیز بهره‌مند شوند.
لازم به ذکر است ترکیب دارایی‌های صندوق‌های جسورانه باید به این صورت باشد که بیش از نیمی از آن به حمایت از کسب‌وکارهای نوپا و باقی آن به اوراق با درآمد ثابت و سپرده‌های بانکی اختصاص داشته باشد. این ترکیب به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری کمک می‌کند. صندوق‌های جسورانه در کنار کمک به تاسیس و رشد استارت‌آپ‌ها، به سرمایه‌گذاران نیز این امکان را می‌دهند که با پذیرش ریسک‌های بالا، از پتانسیل‌های رشد قابل توجه این کسب‌وکارها بهره‌مند شوند.
در ادامه نام برخی از صندوق‌های جسورانه پذیرفته شده در بورس از سایت فیپیران به آدرس www.fipiran.ir استخراج شده است.
مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در صندوق تامین مالی
در ادامه برخی از مزایای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های تامین مالی نوشته شده است:
1. کمک به رشد اقتصادی از طریق تامین مالی پروژه‌ها: صندوق‌های تامین مالی با تامین منابع مالی پروژه‌های نوآورانه و استارت‌آپ‌ها، به توسعه کارآفرینی کمک می‌کنند. در نتیجه، سرمایه‌گذاری در چنین صندوق‌هایی می‌تواند به شکوفایی اقتصادی کشور و ایجاد اشتغال منجر شود.
2. پتانسیل بازدهی بالا: یکی از ویژگی‌های برجسته صندوق‌های تامین مالی، پتانسیل بازدهی بالای آن‌ها است. با توجه به اینکه این صندوق‌ها معمولا در پروژه‌هایی با پتانسیل رشد بالا سرمایه‌گذاری می‌کنند، امکان کسب بازدهی بالا برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌شود.
3. تنوع‌بخشی پرتفوی سرمایه‌گذاری: صندوق‌های مورد بحث یکی از گزینه‌های مناسب برای متنوع‌سازی سبد سرمایه‌گذاری به شمار می‌آیند. افزودن چنین دارایی‌هایی به پرتفوی، به افزایش انعطاف‌پذیری در برابر نوسانات بازار کمک می‌کند.
علاوه بر مزایای گفته شده سرمایه‌گذاری در صندوق‌های تامین مالی معایب و محدودیت‌هایی نیز دارند که شامل موارد زیر می‌شوند:
1. ریسک بالای سرمایه‌گذاری: سرمایه‌گذاری در صندوق‌های تامین مالی با ریسک زیادی همراه است. به ویژه اینکه این صندوق‌ها معمولا در پروژه‌هایی سرمایه‌گذاری می‌کنند که هنوز به مرحله اجرایی نرسیده‌اند یا سابقه موفقیت مشخصی ندارند. به همین دلیل، امکان شکست پروژه و از دست دادن سرمایه وجود دارد.
2. نامشخص بودن میزان سود صندوق: یکی دیگر از معایب سرمایه‌گذاری در صندوق‌های تامین مالی این است که میزان سود این صندوق‌ها قابل پیش‌بینی نیست. ممکن است سرمایه‌گذاران با سود یا زیان غیرمنتظره‌ای روبه‌رو شوند که در نتیجه عدم شفافیت در پیش‌بینی نتایج پروژه‌ها است.
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی صندوق‌های سرمایه‌گذاری تامین مالی و انواع آن‌ها پرداخته شد. سود صندوق تامین مالی در یک سال گذشته نشان میدهد که اگر سرمایه‌گذاران به جای این نوع صندوق در بازارهای طلا یا سهام سرمایه‌گذاری می‌کردند، به مراتب سود بیشتری نسبت به نرخ تورم کسب می‌کردند. این نکته به وضوح نشان‌دهنده ریسک بالای این صندوق‌ها و چالش‌هایی است که سرمایه‌گذاران باید هنگام تصمیم‌گیری برای ورود به این بازار به آن توجه کنند.
