نهاد مالی چیست؟ + معرفی انواع آن
نهادهای مالی جزو ارکان‌های اصلی و تاثیرگذار اقتصاد یک کشور محسوب می‌شود. در حقیقت نقش نهادهای مالی جمع‌آوری و تخصیص منابع مالی در بازار پول و سرمایه است. همچنین ممکن است یک نهاد مالی، ارائه‌دهنده خدماتی مانند پردازش اطلاعات مالی باشد. در این مقاله ماهیت نهادهای مالی، نقش آن‌ها در اقتصاد کشور و انواع و وظایف هرکدام به تفکیک توضیح داده شده است. معرفی مهم‌ترین نهادهای مالی در بازار سرمایه از دیگر موارد بررسی شده هستند.
نهاد مالی چیست؟
نهاد مالی سازمان یا موسسه‌ای است که نقش بسیار مهمی در بازار پول و سرمایه ایفا می‌کند. این نقش می‌تواند واسطهگری از منابع مازاد مالی به کمبود منابع باشد. در واقع در این حالت یک نهاد مالی سرمایه افراد یا نهادهای دیگر را جمع‌آوری کرده و در قسمت‌های مختلف جامعه مانند پروژه‌ها و کسب‌و‌کارها توزیع می‌کنند. همچنین می‌تواند نقش مدیریت مالی، ایجاد خلق ثروت و… داشته باشد. به همین منظور نهادهای مالی نقش بسیار مهم و کلیدی برای اقتصاد هر کشوری دارند. این نهاد وظایف گوناگونی دارد که در ادامه به آن‌ها پرداخته خواهد شد.
آشنایی با وظایف نهاد مالی
هدف و وظیفه‌ی نهاد مالی برای جمع‌آوری و توزیع سرمایه افراد یا موسسات حفظ ارزش یا افزایش آن است. همچنین نهادهای مالی وظایف دیگری نیز دارند که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود:
واسطهگری پول: واسطهگری نهاد مالی می‌تواند از منظر زمانی مانند دریافت پول کوتاه مدت و اعطای وام بلند مدت باشد. همچنین از منظر مقداری نیز واسطهگری کرده و سرمایه‌های اندک افراد را جمع‌آوری کند و به فردی وام بزرگی دهد. نهادهای مالی در خصوص تخصیص منابع مالی نیز تصمیم‌گیری می‌کنند. به عنوان مثال سرمایه‌ی موجود صرف چه پروژه، مجموعه یا شخصی شود.
تسریع مبادلات: نهادهای مالی با خدمات مالی که ارائه می‌کنند، باعث تسریع مبادلات می‌شوند. برای مثال به راحتی می‌توان مبلغی را کارت به کارت کرد.
مدیریت ریسک: شرکت‌های بیمه که جزو نهادهای مالی محسوب می‌شوند با تصمیم‌گیری روی سرمایه افراد مدیریت ریسک می‌کنند.
مشاور سرمایه‌گذاری: بسیاری از افراد برای تصمیم‌گیری در خصوص سرمایه‌ی خود به سراغ نهادهایی می‌روند که وظیفه‌ی مشاور دادن در این مورد را دارند.
پردازش اطلاعات مالی: برخی از نهادهای مالی وظیفه‌ی پردازش اطلاعات مالی و تحلیل آن را برای پیش‌بینی روند قیمتی بر عهده دارند.
انواع نهادهای مالی
نهادهای گوناگونی در کشور وجود دارد، که در ادامه به آن‌ها پرداخته خواهد شد:
1.بانک تجاری
بانک‌های تجاری (Commercial bank) یکی از انواع نهادهای مهم مالی هستند. این نهاد مالی معمولا سپرده‌ی جذب شده را در پروژه‌های مختلف یا اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کند. «لازم به ذکر است که منظور از بانک‌های تجاری در ایران همان بانک‌هایی است که همه‌ی افراد می‌شناسند.»
2. مشاوران سرمایه‌گذاری
مشاوران سرمایه‌گذاری افرادی هستند، که با دانش و تخصصی که در بازار مالی دارند، به کسانی کمک می‌کنند که نیاز به مشاوره در زمینه‌ی انتخاب و نحوه معامله با سهم‌ها را دارند.
3. شرکت‌های سرمایه‌گذاری
شرکت‌های سرمایه‌گذاری سرمایه‌ی خرد و کلان افراد را جمع‌آوری کرده و در سهام، اوراق بهادار، صندوق‌ها و… سرمایه‌گذاری می‌کند. این نهاد مالی بخشی از سود بدست آمده را به عنوان کارمزد از سرمایه‌گذاران دریافت می‌کند.
4. سبدگردان
شرکت‌های سبدگردان و صندوق‌های سرمایه‌گذاری با توجه به حوزه‌ی فعالیت ذکر شده در امیدنامه‌ی خود اقدام به سرمایه‌گذاری و مدیریت دارایی مشتریان خود می‌کنند. این نهادهای مالی در قسمت‌های مختلفی از بازار مانند سهام سرمایه‌گذاری می‌کنند.
5. شرکت‌های کارگزاری
کار شرکت‌های کارگزاری واسطهگری خرید و فروش اوراق بهادار است. در حقیقت کارگزاری‌ها به‌عنوان واسطه میان خریداران و فروشندگان سهام، اوراق بهادار و… عمل می‌کند و سرمایه‌گذاران مراحل معامله خود را کارگزاری‌ها انجام می‌دهند.
6. صندوق‌های بازنشستگی
صندوق‌های بازنشستگی قسمتی از حقوق ماهانه افراد را دریافت و جمع‌آوری می‌کند. این نهاد مالی در دوران بازنشستگی یا کارافتادگی، به مشتریان خود مستمری می‌دهد.
7. شرکت‌های بیمه
شرکت‌های بیمه مبلغی از مشتریان خود دریافت می‌کنند تا در زمان خسارت به آن‌ها پرداخت کنند. لازم به ذکر است که بخش زیادی از سرمایه جمع‌آوری شده توسط مشتریان خود را در بازار بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند.
8. شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی
شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی نوعی از نهاد مالی هستند، که تمامی اطلاعات مورد نیاز در خصوص سرمایه‌گذاری را برای افراد متقاضی پردازش، طبقه‌بندی و ارائه می‌کنند.
9. موسسات رتبه‌بندی اعتباری
اندازه‌گیری میزان ریسک یا انجام تعهدات شرکت‌ها برعهده‌ی موسسات رتبه‌بندی اعتباری است. رتبه‌ی اعتباری شرکت‌ها روی تصمیم سرمایه‌گذاران بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
10. تامین سرمایه
شرکت‌های تامین سرمایه زیر نظر سازمان بورس فعالیت کرده و در واقع بومی سازی‌شده‌ی بانک‌های سرمایه‌گذاری در جهان است.
نهادهای مالی در بازار سرمایه
به صورت کلی نهادهای مهم فعال در بازار سرمایه شامل سازمان بورس، واسطه‌های بازار و سایر فعالان بازار سرمایه هستند. در ادامه توضیح هر کدام از آن‌ها بیان خواهد شد:
بورس‌ها
مهم‌ترین نهادهای مالی در بازار سرمایه سازمان بورس اوراق بهادار است. این نهاد باید بسیاری از استانداردهای حرفه‌ای را رعایت کند. همچنین وظیفه‌ی نظارت بر برخی از نهادهای مالی دیگر را نیز دارند. در ادامه نهادهای بورسی بیان خواهند شد:
- سازمان بورس اوراق بهادار
- بورس کالا
- بورس انرژی
- موسسه سپرده‌گذاری و نگهداری اوراق بهادار
واسطه‌های بازار
وظیفه‌ی فعالیت‌های اجرایی و عملیاتی بازار بورس و فعالیت‌های مرتبط به آن با نهاد واسطه‌های بازار است. این نهاد مالی وظیفه‌ی مدیریت، انجام سفارش‌های خرید و فروش، عرضه‌ی اوراق و… را نیز به عهده دارند. در ادامه برخی از مهم‌ترین نهادهای واسطه بازار معرفی خواهند شد:
- شرکت‌های تامین سرمایه (بانک‌های سرمایه‌گذاری)
- کارگزاران
- مشاور سرمایه‌گذاری
- سبدگردان
سایر فعالان بازار سرمایه
علاوه بر موارد گفته شده نهادهای دیگری نیز وظایفی تحت عنوان نهادهای مالی دارند، که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- پردازشگران حرفه‌ای اطلاعات یا فروشندگان حرفه‌ای اطلاعات (با وظیفه پردازش اطلاعات برای تصمیم‌گیری در زمینه سرمایه گذاری در اوراق بهادار)
- شرکت رتبه‌بندی اعتباری
جمع‌بندی
نهادهای مالی در تمامی کشورها بسیار مهم و بر اقتصاد آن‌ها تاثیرگذار خواهند بود. اما در کشورهای توسعه یافته به دلیل زیرساخت‌های نظارتی قوی روند بهبود عملکردی بهتری نسبت به کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهد. همچنین این کنترل قوی روی نهادها باعث کاهش زیان وارد شده به اقتصاد آن کشور می‌شود. آشنایی افراد نهادهای مالی و وظایف هر کدام، راه سرمایه‌گذاری را کمی هموار خواهد کرد.
