تاثیر یارانه بر اقتصاد چیست؟
یارانه نوعی کمک دولتی است که می‌تواند به تحریک اقتصاد و حمایت از افراد یا شرکت‌ها کمک کند. این حمایت‌ها می‌توانند اشکال مختلفی داشته باشند و در تمام بخش‌های اقتصاد یا مناطق و صنایع خاص اعمال شوند. اما آیا همواره حمایت‌های دولتی برای اقتصاد مثبت تلقی می‌شود؟ در این مقاله توضیح داده شده است که یارانه چیست، انواع آن کدامند؟ همچنین اثرات مثبت و منفی آن بر اقتصاد کشور بررسی شده است.
- در این خصوص پیشنهاد می‌شود مقاله اقتصاد چیست؟ را بخوانید…
یارانه چیست؟
پیش از آن‌که در خصوص اثرهای یارانه بر اقتصاد توضیح داده شود، باید در ابتدا تعریفی از یارانه ارائه شود. یارانه حمایت مالی است که توسط دولت به افراد یا کسب‌و‌کارها در یک اقتصاد ارائه می‌شود. یارانه‌ها ممکن است شامل پرداخت‌های نقدی مستقیم یا به شکل تخفیف یا بخشودگی هزینه‌ها باشد. به عنوان مثال، دولت ممکن است پرداخت‌های نقدی به مشاغل داشته باشد، اما از طرفی با بخشودگی وام‌ها یا معافیت‌های مالیاتی، یارانه‌ای به صورت غیرمستقیم نیز ارائه دهد.
هدف از یارانه چیست؟
دولت با پرداخت پول یا سایر منابع مالی به مشاغل یا افراد به ادامه فعالیت و تولید و عرضه کالاها و خدمات ارزان قیمت کمک می‌کند. بنابراین از آنجایی که محصولاتی که تولید می‌شوند، قیمت پایین‌تری دارند، قدرت خرید مصرف‌کنندگان در اقتصاد حفظ خواهد شد. این اقدامات کمک می‌کند که شهروندان به کالاها و خدمات مورد نیاز خود با هزینه‌ای مقرون به صرفه دسترسی داشته باشند. این موضوع می‌تواند به آنها کمک کند تا اجاره یا سایر هزینه‌های ثابت خود را با سهولت بیشتر پرداخت کنند. به طور کلی، هدف یارانه‌ها حفظ عملکرد اقتصاد در زمان‌های چالش برانگیز همچون رکود یا تورم بالا خواهد شد.
انواع یارانه
درک انواع مختلف یارانه‌ها برای تجزیه و تحلیل تأثیر آنها بر بازارها و رفتار اقتصادی بسیار مهم است. در ادامه انواع یارانه براساس نوع پرداخت یا هدف پرداخت تشریح شده است:
انواع یارانه از جهت نوع پرداخت
یارانه‌ها از جهت نوع پرداخت به یارانه‌های مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شود که در ادامه توضیح داده شده است:
یارانه‌های مستقیم: این یارانه‌ها شامل انتقال مستقیم وجوه از دولت به یک فرد، گروه یا صنعت خاص است که می‌تواند به شکل زیر باشد:
- کمک‌های نقدی: کمک‌های مالی مستقیمی که به دریافت‌کنندگان از جمله افرا یا سازمان‌ها ارائه می‌شود.
- بخشودگی بدهی مالیاتی: کاهش در میزان بدهی مالیاتی که برای پیشبرد اهداف اقتصادی یا اجتماعی خاص انجام می‌شود.
- وام‌های کم بهره: وام‌هایی که توسط دولت با نرخ سود کمتر از بازار ارائه می‌شود و این موضوع هزینه‌های تامین مالی را کاهش می‌دهد.
یارانه‌های غیرمستقیم: این یارانه‌ها شامل اقدامات حمایتی ضمنی است که به صورت غیرنقدی و غیرمستقیم پرداخت می‌شود و می‌تواند به شکل زیر باشد:
- کنترل قیمت: کاهش یا کنترل قیمت‌ها که به دستور دولت انجام شده و به طور موثر کالا یا خدمات را برای مصرف‌کنندگان ارزان‌تر می‌کند.
- معافیت‌های مالیاتی: معافیت کالاها یا خدمات خاص از برخی مالیات‌ها که به منظور کاهش هزینه کلی آنان صورت می‌گیرد.
انواع یارانه براساس هدف پرداخت
یارانه‌ها را می‌توان بر اساس هدف آنها به 5 دسته تولید، مصرف، واردات، صادرات و اشتغال دسته‌بندی کرد:
یارانه تولید: هدف از این نوع یارانه کاهش هزینه تولید کالا یا خدمات و افزایش بازده آن است.
یارانه مصرف: هدف آن مقرون به صرفه‌تر کردن کالاها یا خدمات خاص برای مصرف‌کنندگان، ارتقای دسترسی و تحریک بالقوه تقاضا است.
یارانه صادراتی: حمایت مالی از مشاغل صادرکننده کالا یا خدمات که هدف از این یارانه، امکان فعالیت‌های صادراتی بیشتر (انتقال کالا به سایر کشورها) و در نتیجه افزایش درآمد کشور و ایجاد ارزش تجاری قابل توجه برای اقتصاد است.
یارانه واردات: یارانه واردات کمک مالی به واردکنندگان کالاهای مورد تقاضا است. این امر با کاهش هزینه حمل و نقل، واردات کالاها یا خدمات خاص را تشویق و آنها را با قیمتی مقرون به صرفه در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌دهد. این یارانه‌ها ممکن است در کشورهایی که فاقد منابع موجود، مانند چوب یا نفت، برای تولید کالاهای مورد تقاضا در داخل هستند، رایج‌تر باشد.
یارانه‌های اشتغال: مشوق‌هایی برای مشاغل و شرکت‌ها ارائه می‌شود تا با کاهش هزینه‌های نیروی کار و ایجاد مشاغل بیشتر در یک کشور برای کاهش نرخ بیکاری، کارگران را استخدام کنند. این موضوع کیفیت زندگی بالاتر و تولید اقتصادی را افزایش می‌دهد.
اثرات یارانه بر اقتصاد کشور
یارانه اثرات مثبت و منفی بسیاری بر اقتصاد دارد که در ادامه به آن پرداخته شده است:
اثرات مثبت پرداخت یارانه
پرداخت یارانه اثرات مثبتی به دنبال دارد که در ادامه به صورت مختصر تشریح شده‌اند:
کنترل تورم: اولین تاثیر یارانه‌ها بر اقتصاد کنترل نرخ تورم با کاهش هزینه‌های تولید و کاهش قیمت کالا است که باعث می‌شود مصرف‌کنندگان بیشتر از آن محصول خریداری کنند.
حمایت از تولیدکننده: دومین تأثیر یارانه‌ها این است که شرکت‌های بیشتری وارد بازار محصولات یارانه‌ای می‌شوند، زیرا با حمایت دولت و یارانه تولید برای آنها مقرون به صرفه است. کاهش هزینه‌های تولید همچنین می‌تواند منجر به افزایش تعداد محصولات موجود و پاسخگویی بهتر به تقاضای مصرف‌کننده شود.
تحریک تقاضا: رشد قیمت‌ها باعث می‌شود که قدرت خرید مصرف‌کنندگان کاهش یابد. در این حالت تقاضا برای کالا و خدمات کمتر و رکود ایجاد می‌شود. دولت با اعطای یارانه حمایتی به مردم یا تولیدکننده و کاهش هزینه‌های تولید، مانع از رشد قیمت‌ها شده و از طرفی محرکی برای تقویت بخش تقاضا ایجاد می‌کند.
اثرات منفی پرداخت یارانه
پرداخت یارانه اثرات منفی نیز به دنبال دارد که در ادامه به صورت مختصر تشریح شده‌اند:
عدم هماهنگی میان قیمت‌ها و هزینه‌های تولید: اما در کنار مزایای یارانه‌ها، استدلال اقتصاد کلاسیک علیه استفاده از یارانه‌ها این است که آنها باعث ناهماهنگی قیمت‌ها و هزینه‌های تولید می‌شوند. با انجام این کار، آنها می‌توانند بازارها را مخدوش کرده و از نتایج کارآمد جلوگیری کنند. از طرفی منابع را به سمت استفاده‌های غیرمولد هدایت خواهند کرد.
از بین رفتن نوآوری: اگر یارانه‌ها به نفع برخی از شرکت‌ها نسبت به سایرین باشد، می‌توانند نوآوری را از بین برده و بنگاه‌های کارآمد را مجبور به خروج از بازار کنند. این به نوبه خود می‌تواند بهره‌وری کلی را کاهش دهد.
ایجاد رانت و فساد: یارانه‌ها همچنین فرصت‌هایی را برای رفتارهای رانت‌جویانه ایجاد می‌کنند. برای مثال برخی تولیدکنندگان که موظفند در ازای دریافت یارانه دولت، هزینه‌های تولید را کنترل و کالای مقرون به صرفه عرضه کنند، کالای خود را در بازار سیاه با قیمت بیشتر به فروش می‌رسانند. همچنین واسطه‌ها و دلالان ممکن است که کالا را از تولیدکننده ارزان خریداری کنند و در بازار سیاه به قیمت بیشتر به فروش رسانند.
اثر منفی بر تجارت بین‌المللی: تأثیر یارانه‌ها بر روابط تجاری بسیار شدیدتر است. در این خصوص، یارانه‌ها می‌توانند تصمیمات تجاری و سرمایه‌گذاری در سایر اقتصادها را مخدوش کنند. این امر مخصوصاً زمانی که الزامی مبنی بر اینکه کالاهای تولیدی از اجزای ساخته شده به طور انحصاری یا عمدتاً در داخل کشور استفاده کنند، بیشتر دیده می‌شود. یارانه‌ها ممکن است شرکای تجاری را به این باور برساند که یک دولت رقابت ناعادلانه را ترویج و می‌تواند آنها را مجبور به واکنش مشابه کند.
تشدید کسری بودجه: یکی از مشکلاتی که یارانه‌ها ایجاد می‌کنند، آن است که دولت‌ها برای تامین منابع مالی ناچار می‌شوند یا درآمدهای خود از محل مالیات را بیشتر کنند که به خودی خود هزینه‌های مصرف‌کننده را بیشتر و به تولیدکننده آسیب می‌رساند، همچنین اگر درآمدهای تامین هزینه یارانه‌ها از برآوردهای دولت، محقق نشود، کسری بودجه دولت بیشتر می‌شود که این امر منجر به رشد نرخ تورم می‌شود.
جمع‌بندی
یارانه حمایت مالی از سوی دولت است که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم صورت می‌گیرد. دولت‌ها برای ارزان‌تر کردن تولید کالا یا خدمات به یک فرد، کسب‌وکار یا مؤسسه یارانه پرداخت می‌کنند. یارانه، گرچه با حمایت تولیدکننده، کالاها را برای مصرف‌کنندگان مقرون به صرفه می‌کند اما معایبی دارد که دولت را به تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد حذف آن برای ایجاد اقتصاد پایدارتر و تعادل در بازار سوق می‌دهد.
