تحلیل صنعت PVC

PVC یکی از ارزشمندترین و پرکاربردترین محصولات صنعت پتروشیمی است. این محصول به دلیل قیمت مناسب و کاربری آسان، کاربرد فراوانی دارد. امروزه پی‌ وی‌ سی در ساختمان‌‌سازی، جایگزین مناسبی برای مواد سنتی از جمله چوب، سیمان و سفال شده است. در این مقاله به بررسی و تحلیل صنعت پی وی سی و شرکت‌های تولیدکننده این محصول پرداخته شده است.

صنعت پی وی سی (PVC) و تاریخچه آن

پی وی سی یکی از اعضای خانواده پلیمرها و کوپلیمرها است که دارای گروه مشترک وینیل (-CH2-CH) هستند. این پلیمر ترموپلاستیک در دو نوع سخت و انعطاف‌پذیر ساخته می‌شود و در حال حاضر یکی از ارزشمندترین محصولات صنعت پتروشیمی به‌شمار می‌آید.

پی وی سی (PVC) پلاستیک سخت است که به‌وسیله اضافه کردن روان‌کننده‌ها نرم و انعطاف‌پذیر می‌شود. پیش از قرن بیستم شیمیدان روسی ایوان استرا میسلنسکی و فریتز کلیت از کمپانی گریشم الکترون شیمی آلمان تلاش کردند تا پی وی سی را در محصولات تجاری به کار گیرند اما مشکلات فرآیند تولید، سختی و گاهی شکنندگی پلیمر تلاش‌های آن‌ها را بی‌نتیجه گذاشت. در سال ۱۹۲۶ والدو سیمون از بی اف گودریچ روشی برای نرم کردن پی وی سی به‌وسیله مخلوط کردن آن با افزودنی‌های گوناگون گسترش داد. نتیجه ماده‌ای انعطاف‌پذیر بود که به سادگی در فرآیندها شرکت می‌کرد و به سرعت در استفاده‌های تجاری گسترش یافت.

زنجیره ارزش صنعت pvc

به‌طور عمومی بیشتر از ۵۰٪ از پی وی سی ساخت بشر در ساختمان‌سازی استفاده می‌شود. در سال‌های اخیر پی وی سی جایگزین مواد ساختمان‌سازی سنتی نظیر چوب، سیمان و سفال در بسیاری از مناطق شده‌است. دلیل استفاده از این محصول در صنعت ساختمان‌سازی ارزان بودن و سادگی استفاده از آن است. با وجود ظهور یک ماده ایده‌آال در ساختمان‌سازی همچنان نگرانی در رابطه با هزینه پی وی سی برای محیط‌زیست و سلامت انسان وجود دارد.

پی وی سی موارد استفاده فراوان دیگر مانند وینیل سایدینگ، علامت مغناطیسی کارت‌ها، برش عمودی پنجره‌ها، صفحات گرامافون، لوله، لوله‌کشی، کانال و لوازم نصب کردنی، کیف‌های ارزان قیمت، پنجره‌های تاریک (بدون دید) و در شکل نرم آن برای لباس، کف‌سازی و ساختن سقف، پوسته کابل‌های الکتریکی، توپ‌های بازی سبک‌وزن و… دارد.

اغلب برای لوله‌کشی آب و فاضلاب به دلیل ارزان بودن طبیعی و انعطاف‌پذیر بودن از این ماده استفاده می‌شود به‌طوریکه 36 درصد از مصرف PVC در ایران برای ساخت این محصول استفاده می‌شود. استفاده از پی وی سی برای ساخت ورق و پوشش کف یکی دیگر از موارد پرمصرف این محصول است. در ادامه نمودار موارد استفاده از PVC در صنعت‌های مختلف به همراه درصد نمایش داده شده است.

تاریخچه قیمت محصولات پی وی سی 

نرخ صادراتی پی وی سی توسط عرضه و تقاضای جهانی تعیین می­‌شود. نرخ داخلی گریدهای مختلف آن نیز توسط دفتر توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی یکشنبه هر هفته اعلام می­‌شود. در ادامه نمودار روند قیمتی پی وی سی پلتس از سال 95 تا کنون نشان داده شده است.

لازم به ذکر است که میان قیمت PVC و اتیلن همبستگی وجود دارد. علت این همبستگی وجود اتیلن در فرآیند تولید پی وی سی است.

مواد اولیه تولید PVC

مهم­ترین مواد اولیه تولید PVC، اتیلن و گاز کلر هستند که EDC (اتیلن دی‌کلراید) را به وجود می‌آورند. سپس EDC به VCM تبدیل شده و در نهایت PVC را به وجود می‌آورد. در ایران EDC به مقدار کم تولید می‌شود و عمده آن را پتروشیمی آبادان تولید می‌کند. در صورت کمبود این ماده از سایر شرکت‌های خارجی وارد می‌شود.

حجم صنعت در جهان و ایران

تولید و مصرف پی وی سی دنیا در سال 2020 حدود 45 میلیون تن بوده است. بزرگ‌ترین تولیدکننده پی وی سی چین است. ظرفیت تولید pvc چین در پایان سال 2020، بیش از 20 میلیون تن بوده است. با درنظر گرفتن 1،455 دلار برای هر تن pvc (طبق آخرین قیمت جنوب شرق آسیا)، ارزش بازار کل این صنعت بیش از 65 میلیارد دلار محاسبه می‌شود.
ظرفیت تولید پی وی سی در ایران 745 هزار تن است. نیاز داخلی کشور 420 هزار تن در سال است و مابقی تولیدات ایران صادر می‌شود.

شرکت‌­های بورسی تولیدکننده PVC در ایران

شرکت پتروشیمی آبادان که در بازار پایه فعالیت دارد و شرکت پتروشی غدیر از شرکت‌های تولیدکننده PVC در بورس ایران هستند. در جدول زیر ظرفیت تولید PVC هر یک از این شرکت‌ها و ارزش بازار هر یک نمایش داده شده است.

شرکت‌­های غیربورسی تولیدکننده PVC در ایران

پتروشیمی اروند با ظرفیت تولید 340 هزار تن یکی از شرکت‌های تولید PVC است. دیگر تولیدکننده  پی وی سی که در بورس حضور ندارد، پتروشیمی بندر امام است. این شرکت با ظرفیت تولید 175 هزار تن از زیرمجموعه‌های شرکت پتروشیمی فارس است و 30 درصد از سهام آن در قالب سهام عدالت متعلق به شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی است.

تحلیل شرکت­‌های تولیدکننده پی وی سی

در ادامه به صورت مختصر به تحلیل برخی از شرکت‌های تولیدکننده PVC پرداخته شده است. می‌توان برای مشاهده تحلیل کامل هر یک از این شرکت‌ها به بخش تحلیل بنیادی مقالات انیگما رجوع کرد.

پتروشیمی غدیر (ماهشهر)

این شرکت در زمینی به مساحت 15 هکتار در سایت 3 منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ماهشهر در سال 1381 تأسیس شد و در دی‌ماه سال 1388 به بهره‌برداری رسید. نام محصول تولیدی آن وینیل کلراید مونومر با ظرفیت تولید سالانه 150 هزار تن و پلی ونیل کلراید با ظرفیت تولید سالانه 120 هزار تن در سال است. این محصول در ساخت انواع لوله‌ها، شیلنگ‌ها، عایق‌های الکتریکی، چارچوب درب و پنجره، کابینت، صنایع خودروسازی و… کاربرد دارد. این شرکت بخشی از EDC و VCM مورد نیاز را تولید و باقی آن را خریداری می‌کند.

پتروشیمی غدیر محصولات خود را در داخل کشور از طریق بورس کالا به فروش می‌رساند. همچنین بخشی از محصولات خود را به کشورهای عراق، افغانستان، پاکستان، هند و CIS صادر می‌کند.

این شرکت اتیلن مصرفی خود را از پتروشیمی کاویان و مارون، کلر از پتروشیمی اروند، VCM از پتروشیمی بندر امام و EDC را از پتروشیمی آبادان تامین می‌کند. تاپیکو  با در اختیار داشتن 66 درصد از سهام پتروشیمی غدیر، سهامدار عمده این شرکت محسوب می‌شود.

پتروشیمی آبادان (آبادان)

در سال 1346 عملیات ساختمانی مجتمع پتروشیمی آبادان توسط شرکت لاماس آمریکا آغاز و در سال 1348 رسما به بهره‌برداری رسید. ظرفیت اولیه تولید سالانه 20000 تن پی وی سی بود. پی وی سی پتروشیمی آبادان از نوع سوسپانسیون است و در 15 گرید متفاوت تولید می‌شود. عمده گریدهای تولیدی شرکت  70– S ، 65- S ، 60 – S ، 57- S می‌باشند.

در سال 1354 طرح گسترش به منظور افزایش تولید پی وی سی به 60000 تن در سال به اجرا درآمد. مجتمع پتروشیمی آبادان در طی سال‌های 1359 تا  1367در اثر آتش جنگ 8 ساله ایران و عراق ویران شد. پس از پایان جنگ، پتروشیمی آبادان توسط نیروهای متخصص مجتمع بازسازی شد. تولید پی وی سی در سال 1384 به حدود 60000 تن افزایش یافت.

از مشتریان عمده این شرکت می‌توان به تعاونی پی وی سی ایرانیان  و تعاونی پی وی سی مجد اشاره کرد. تاپیکو  با 53 درصد و صندوق بازنشستگی با 6٫4 درصد از سهامداران عمده‌ی این شرکت هستند.

پتروشیمی اروند (بندر امام)

این شرکت شامل واحدهای Salt Washing، کلر آلکالی (CA)، اتیلن‌دی‌کلراید، وینیل‌کلراید مونومر (EDC/VCM)، پی‌‌وی‌سی سوسپانیون و امولسیون (SPVC/EPVC) و واحد سرویس‌های جانبی (CF) شامل واحد تفکیک هوا (ASU) است.

قرارداد مهندسی تفصیلی و خرید مجتمع پتروشیمی اروند در تاریخ 1382/08/19 با کنسرسیومی متشکل از شرکت آلمانی UHDE و شرکت مهندسین مشاور سازه منعقد شد.

راه‌اندازی  کارخانه کلر آلکالی و نیز  واحد کلریناسیون مستقیم در سال ۱۳۸۹ صورت گرفت و در سال بعد سایر واحدها شامل کلر آلکالی، اکسی‌کلریناسیون، مونومروینیل‌کلراید و واحدهای پلیمری (S & E) بدون حضور کارشناسان خارجی و با تکیه بر دانش فنی کارکنان متخصص مجتمع راه‌اندازی شد.

شرکت پتروشیمی اروند یکی از بزرگترین تولیدکنندگان زنجیره PVC در منطقه خاورمیانه است، تولیدکننده انحصاری گریدهای EPVC  و نیز توانایی تولید گریدهای خاص SPVC شامل Medical Grades از ویژگی‌های خاص آن است.

سهامداران عمده شرکت پتروشیمی غدیر شرکت‌ صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس (79 درصد)، گروه پتروشیمی تابان فردا (11٫66 درصد) و گروه گسترش نفت و گاز پارسیان (1 درصد) می‌باشند.