فراکاب در بورس چیست؟ تحلیل قیمت سهام فراکاب‌

۱۳ بهمن ۱۴۰۳

فراکاب‌ها در بورس اصطلاحی رایج میان سهامداران بازار سرمایه است؛ اما ممکن است این واژه به گوش برخی از تازه‌واردان بورس ناآشنا باشد. بنابراین در این مقاله تلاش شده تا علاوه بر تعریف فراکاب در بورس به تحلیل سهام فراکاب و مقایسه عملکرد آن‌ها پرداخته شود.

فراکاب بورس چیست؟

در بازار سرمایه دارایی‌های مختلفی از جمله سهام، اوراق مشارکت و دیگر دارایی‌ها معامله می‌شوند. این دارایی‌ها می‌توانند ماهیت‌های متفاوتی مانند ماهیت فیزیکی نیز داشته باشند. از سوی دیگر شرکت‌هایی که سهام آن‌ها در بازار سرمایه معامله می‌شوند نیز شرایط متفاوتی دارند؛ بنابراین بازار سرمایه بر اساس نوع شرکت‌ها و انواع دارایی‌ها دسته‌بندی‌ شده است.

بازار سرمایه ایران متشکل از 4 بازار بزرگ بورس، فرابورس، کالا و انرژی است. این چهار بازار فراکاب بورس را تشکیل می‌دهند. در مقایسه بازدهی‌ صنعت فراکاب با بورس و فرابورس، صنعت در بازه‌های کوتاه‌مدت عملکرد ضعیفی نسبت به این دو بازار داشته است، به طوری که در یک هفته و یک ماه اخیر افت‌های زیادی را تجربه کرده است. اما در بازه‌های سه‌ماهه، صنعت فراکاب با رشد 38.94 درصدی بیشترین بازدهی را داشته است.

درصد بازدهی	صنعت	بورس	فرابورس
یک هفته	(6.77)	(2.73)	(1.33)
یک ماه	(7.11)	(0.91)	2.34
۳ ماه	38.94	34.37	24.24
یک سال	8.06	31.11	4

سهام فراکابی کدام‌اند؟

سهام این شرکت‌ها با نمادهای بورس، کالا، انرژی 3 و فرابورس تحت عنوان سهام فراکاب در بازار سرمایه وجود دارند. افراد می‌توانند این نمادها را با هدف سرمایه‌گذاری خرید و فروش کنند. در مقایسه‌ای دیگر از صنعت فراکاب و بازار سرمایه، صنعت فراکاب نسبت‌های بالاتری در P/E ،P/S و P/B دارد، که نشان‌دهنده انتظار رشد بالاتر در سود، فروش و ارزش دارایی‌ها است. این نسبت‌ها نشان می‌دهند که سهام صنعت فراکاب نسبت به بازار عمومی ایران قیمت‌گذاری بالاتری دارد و سرمایه‌گذاران برای هر واحد سود یا فروش، مبلغ بیشتری پرداخت می‌کنند.

این در حالی است که نسبت پایین‌تر نسبت پرداخت سود در صنعت فراکاب نشان‌دهنده این است که این صنعت تمایل دارد بخش کمتری از سود خود را به سهامداران پرداخت کرده و بیشتر آن را برای توسعه یا سرمایه‌گذاری مجدد نگه دارد. در واقع، این ویژگی‌ها نشان‌دهنده پتانسیل رشد بالاتر اما با ریسک بیشتر در صنعت فراکاب است.

	صنعت	بورس ایران
قیمت به سود محقق شده (P/E)	۱۹.۸۴	۶.۴۶
قیمت به فروش (P/S)	۱۸.۰۶	۱.۵۱
قیمت به ارزش دفتری (P/B)	۵.۳	۲.۵
نسبت پرداخت سود	۰.۳۱	۰.۵۹

در ادامه هر یک از شرکت های فراکابی بررسی داده شده‌ است.

بازار بورس اوراق بهادار

بازار بورس در سال 1351 به‌منظور ساماندهی معاملات سهام یا اوراق بهادار ایجاد شده است. سهام، حق تقدم سهام، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار در این بازار خرید و فروش می‌شوند. تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی می‌توانند در بازار سهام فعالیت داشته باشند. در این بازار شرکت‌ها بر اساس اندازه شرکت، میزان شناوری سهام، نقدشوندگی و… در دو دسته بازار اول و بازار دوم تقسیم می‌شوند.

از شرایط پذیرش شرکت‌ها در بازار اول می‌توان به داشتن سرمایه ثبت‌شده بیش از 100 میلیارد تومان و شناوری حداقل 20 درصدی سهام اشاره کرد. از دیگر شرایط پذیرش در این بازار سودآوری در 3 دوره مالی متوالی است. بازار اول دارای تابلو فرعی نیز می‌باشد که وجود 15 درصد سهام شناور و 50 میلیارد تومان سرمایه ثبت شده، از شرایط اولیه پذیرش در آن است. عدم وجود زیان انباشته نیز از دیگر شرایط مهم پذیرش در این بازار است.

پذیرش در بازار دوم بورس شرایط راحت‌تری نسبت به بازار اول بورس و سخت‌تر از فرابورس دارد. شرکت‌هایی با حداقل 20 میلیارد تومان سرمایه و 10 درصد سهام شناور و در صورت داشتن سایر شرایط، امکان پذیرش در بازار دوم بورس را دارند.

لازم به ذکر است که در زمان نگارش این مقاله (13 بهمن 1403) دامنه نوسانات بازار بورس و فرابورس 3 درصد است.

بازار فرابورس

بازار فرابورس نیز به منظور معامله سهام یا اوراق بهادار، با قوانینی ساده‌تر از بازار بورس ایجاد شده است. در حقیقت سهام شرکت‌هایی که شرایط پذیرش و ورود به بازار بورس را ندارند، در بازار فرابورس معامله می‌شوند. در بازار فرابورس سخت‌گیری‌ها کمتر و به همین دلیل ریسک‌پذیری بالاتر است. بازار فرابورس خود شامل 5 بازار است. این بازارها شامل بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار پایه و بازار ابزارهای نوین می‌باشند که در ادامه برخی از آن‌ها به‌صورت مختصر توضیح داده شده است.

بازار اول: عمده سهام بازار فرابورس در این دسته قرار می‌گیرند. دامنه نوسانات بازار اول مانند بازار بورس مثبت و منفی 7 درصد است.
بازار دوم: شرکت‌هایی در سطح پایین‌تر که عموما زیان‌ده هستند، در این دسته قرار می‌گیرند.
بازار پایه: شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بازارهای اول تا سوم را ندارند، در بازار پایه قرار می‌گیرند. دامنه نوسانات سهام در بازار پایه متفاوت و بین 1 تا 3 درصد است.
بازار ابزارهای نوین مالی: مخصوص اوراق مشارکت، صکوک و گواهی سپرده‌ها است.
بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME): برای شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها با کمتر از 50 نفر پرسنل است.
بازار سوم: برای شرکت‌هایی که در بورس یا دیگر بازارهای فرابورس پذیرش نشده‌اند.

بازار بورس کالا

بازار بورس کالا همان‌طور که از نام آن مشخص است، برای خرید و فروش برخی کالاهای خاص و مشخص در سال 1382 شروع به فعالیت کرد. فعالیت این بازار تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار است. محصولات زیادی در این بازار عرضه می‌شوند که از نمونه‌های آن می‌توان به مواد خام شرکت‌های تولیدکننده مانند نفت و فولاد و همچنین محصولات کشاورزی مانند گندم اشاره کرد. یکی دیگر از محصولاتی که به تازگی در بورس کالا عرضه می‌شود، خودرو است. این بازار با هدف تعادل عرضه و تقاضا و شفافیت در معاملات و روند قیمت‌گذاری محصولات و همچنین کوتاه شدن دست واسطه تشکیل شده است.

بازار بورس انرژی

بازار بورس انرژی ایران، بورس کالایی است که در آن امکان معامله حامل‌های انرژی فیزیکی (مانند نفت، گاز، برق و موارد مشابه) و همچنین دارایی‌های برپایه این کالا نیز وجود دارد. این بازار که یکی از بخش‌های فراکاب بورس است، برای اولین بار در سال 1391 و با هدف تعادل بازار و کشف قیمت منصفانه انرژی شروع به فعالیت کرد.

هزینه و درآمد سهم‌های فراکابی‌

درآمد شرکت‌های فراکاب بورس علاوه بر درآمد حاصل از ارائه خدمات، شامل کارمزد سهام معامله شده توسط سهامداران نیز می‌باشد. به این صورت که درصد مشخصی از کارمزد دریافتی به شرکت‌های بورس تعلق می‌گیرد؛ بنابراین به ازای خرید و فروش هر سهم، از هر دو طرف معامله (خریدار و فروشنده) کارمزد دریافت می‌شود. بنابراین هرچه حجم معاملات بیشتر باشد، درآمد این شرکت‌ها نیز بیشتر خواهد بود.

علاوه بر این، یکی از مزیت‌های مهم این شرکت‌ها، این است که کمتر تحت تاثیر نوسانات اقتصادی جهانی قرار می‌گیرند. برخلاف دارایی‌هایی که به طور مستقیم از تحریم‌ها یا نوسانات ارزش دلار تاثیر می‌پذیرند، شرکت‌های فراکابی به دلیل مدل کسب‌وکار خود که مبتنی بر دریافت کارمزد از خرید و فروش سهام است، آسیب‌پذیری کمتری در برابر تحریم‌ها و تغییرات اقتصاد جهانی دارند. این ویژگی باعث می‌شود که این شرکت‌ها در شرایط اقتصادی متلاطم، عملکرد بهتری داشته باشند.

در مقایسه فروش 10 ماهه 1403 نسبت به 1402، بخش‌های «انرژی» و «کالا» رشد قابل توجهی داشته‌اند، به ترتیب با افزایش 72 درصد و 56 درصد، که نشان‌دهنده تقاضای بالا و عملکرد مثبت در این شرکت‌ها است. اما در مقابل، بخش‌های «بورس» و «فرابورس» با کاهش 23 درصدی در فروش مواجه بوده‌اند که می‌تواند ناشی از افت حجم معاملات یا شرایط نامساعد بازار باشد. این کاهش‌ها ممکن است به عوامل خارجی مانند نوسانات اقتصادی یا داخلی مانند تغییرات در سیاست‌های بازار سرمایه مرتبط باشد و نیازمند تحلیل بیشتر است تا دلایل دقیق این روند منفی مشخص شود.

نماد	درآمد فروش 1403	درصد رشد (افت) نسبت دوباره مشابه 1402
انرژی	105	72
کالا	1,316	56
بورس	472	(23)
فرابورس	271	(23)