تحلیل بنیادی صنعت دوده

تحلیل بنیادی صنعت دوده که یکی از زیرمجموعه‌های صنعت پتروشیمی می‌باشد، در این مقاله بررسی شده است. سه نماد شدوص، شصدف و شکربن از شرکت‌های بورسی فعال در این صنعت هستند. در این تحلیل علاوه بر بررسی کلی صنعت دوده در دنیا و ایران و فرآیند تولید این محصول، ظرفیت، میزان فروش و سود ناخالص شرکت‌های دوده‌ساز مورد ارزیابی قرار گرفته است.

دوده (کربن‌بلک) چیست؟

دوده صنعتی (carbon black)، دوده خالصی است که از سوزاندن هیدروکربن‌ها در مجاورت هوای محدود تهیه می‌شود. به عبارت دیگر از سوختن ناقص کربن و مواد آلی دیگر هیدروکربن‌های سنگین تولید می‌شوند.

کربن صنعتی نقش مهمی در خواص پلاستيك‌ها، رنگ، جوهر و لاستيك دارد. براي مثال، دوده در پلاستيک‌ها محافظت در برابر اشعه ماورابنفش را افزايش مي‌دهد. همچنین این محصول رساناي خوبي است و استفاده از آن در لاستیک به‌عنوان فيلر، پارامترهايی نظير فرسايش، ساييدگی، خراشيدگی و شكست را بهبود می‌بخشد.

حدوداً 25 الی 30 درصد وزن لاستيک را كربن تشكيل می‌دهد. این ماده علاوه بر اینکه به‌عنوان پركننده در صنعت لاستیک استفاده می‌شود؛ با توجه به خصوصيات مختلف آن، منجر به استحكام بخشیدن به محصولات در این صنعت می‌شود. به‌صورت کلی می‌توان گفت که 90 درصد تولیدات دوده در صنعت لاستیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. 10 درصد باقی‌مانده نیز در رنگدانه‌ها و صنایع پلاستیکی مصرف می‌شود.

خواص فیزیکی و شیمیایی دوده صنعتی

همانطور که در بخش پیش مطرح شد، دوده صنعتی به دلیل تركيب شيميايي، خواص رنگ‌دهي، اندازه ذرات در صنايع مختلف مخصوصاً صنعت لاستيك به‌طور گسترده و وسيع مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در ادامه خواص فیزیکی و شیمیایی دوده آمده است.

• خاصیت رنگ دهی به مواد
• افزایش خاصیت رسانایی و هدایت الکتریکی
• افزایش خاصیت استحکام بخشی و جلوگیری از شکست
• افزایش خاصیت ارتجاعی و جلوگیری از پارگی
• مقاوم در برابر فرسایش سایش و خراشیدگی
• محافظ در برابر نور
• محافظ در برابر حرارت
• محافظ در برابر اشعه ماورابنفش

فرآیند تولید دوده

فرآیند تولید دوده با احتراق يا تجزيه حرارتي شروع می‌شود. در این مرحله هيدروكربورها با از دست دادن هيدروژن به راديكال‌های كوچک‌تر تجزيه و در ادامه ذرات كربن حاصل مي‌شوند. با جمع شدن اين ذرات، دانه‌های دوده تشكيل مي‌‌شود. هنگام تشكيل دوده، هرچه درجه حرارت بالاتر باشد، زمان تشكيل دوده كوتاه و اندازه ذرات كوچک‌تر خواهند شد. كيفيت دوده به اندازه ذرات بستگی دارد. بنابراين با تغييرات شرايط عمل در هنگام تشكيل دوده می‌توان انواع مختلف دوده با كيفيت متفاوت را تهيه کرد. البته كيفيت دوده، به نوع هيدروكربور نفتی كه به‌عنوان ماده اوليه استفاده می‌شود نیز بستگی دارد.

خوراک واحدهای تولید دوده روغن‌های پسماند پتروشیمی و پالایشگاهی مورد مصرف در صنعت دوده هستند. این مواد در مخازن روغن ذخیره و آماده‌سازی و پس از مخلوط شدن و عبور از مبدل‌های حرارتی، آماده‌ی ورود به راکتور می‌شوند.

از طرق دیگر هوای مورد نیاز تامین شده با عبور از پیش گرم کن هوا پس از رسیدن به دمای مناسب به راکتور همزمان با روغن جهت احترق نیمه کامل وارد می‌شود. بالا بودن دمای روغن و هوای ورودی به راکتور از مزیت‌های تکنولوژی جدید روش کوره نفتی است که به افزایش راندمان و کاهش هزینه تولید کمک می‌کند. پس از راکتور دوده در بخش فیلتراسیون توسط فیلتر جمع‌آوری و سپس به آسیاب منتقل می‌شود. دوده پس از خروج از آن در خشک‌کن رطوبت خود را از دست می‌دهد و پس از طی مراحل فوق دوده به سیلوهای دخیره‌سازی منتقل و آماده‌ی بسته‌بندی می‌شود.

مواد اولیه مستقیم در صنعت دوده

اکسترکت: محصول فرعی پالایشگاه روغن‌سازی و تصفیه روغن

CFO: محصول فرعی واحد الفین؛ پتروشیمی اراک، تبریز، جم

روغن سنگین قطران: محصول اصلی پالایش قطران اصفهان، کربن تک

بخش قابل توجهی از بهای تمام شده در صنعت دوده مربوط به خرید روغن اکسترکت به عنوان مواد اولیه مصرفی است.

باتوجه به اینکه نزدیک به ۹۰ درصد قیمت تمام شده محصولات این صنعت شامل مواد مصرفی می‌باشد، نمودار قیمتی یکساله روغن به‌عنوان ماده اولیه اصلی مورد بررسی قرار گرفته است.

لازم به ذکر است که عرضه نرخ مواد اولیه این صنعت توسط بورس کالا تعیین می‌شود که باعث یکنواخت شدن قیمت در میان فروشندگان مواد اولیه (روغن) می‌شود. شرکت‌های دوده‌ساز روغن مورد نیاز خود را از طریق خرید داخلی و از شرکت‌هایی چون نفت پارس و نفت سپاهان تهیه می‌کنند.

صنعت دوده در ایران

همانطور که در توضیحات پیش از این ارائه شد دوده صنعتی در ایران در گرید های مختلفی تولید میشود . به طور کلی این گریدها در دو نوع نرم و سخت طبقه بندی میشوند. گریدهای نرم بدلیل مقاومت بالا در برابر فرسایش عموماً برای ساخت رویه داخلی تایر و تیوبها کاربرد دارند و گریدهای سخت در ساخت عاج و تولید نخ تایر به منظور تقویت لاستیک مورد استفاده قرار میگیرند. ظرفیت اسمی تولید سالانه دوده صنعتی کشور برابر 156 هزار تن می باشد. در سال های اخیر تقاضای دوده در کشور حدود 95 هزار تن بوده است و مازاد عرضه در پروسه صادرات قرار می گیرد.

شرکت های تولید کننده دوده در ایران 4 شرکت؛ صنعتی دوده فام، کربن ایران، دوده صنعتی پارس و دوده سیمرغ هستند که به جز شرکت دوده سیمرغ سه شرکت دیگر در بورس پذیرفته شده اند. سهم شرکت ها از تولید دوده به صورت زیر می باشد:

از سال 1396 به بعد هیچ محموله دوده‌ای به کشور وارد نشده است. مشتریان داخلی این صنعت تایرسازان و تولیدکنندگان محصولات پلاستیکی مانند لوله، کفی کفش و … هستند. با توجه به اینکه تولید دوده در ایران با تکنولوژی های پایینی صورت میگیرد دوده ایران کیفیت پایین تری نسبت به سایر رقبا در جهان دارد.از این رو نرخ فروش صادراتی دوده کشور از نرخ جهانی دوده حتی نرخ فروش داخلی آن پایین تر است.

تامین‌کنندگان و مشتریان صنعت دوده

تصویر زیر روند تامین‌کنندگان و مشتریان صنعت دوده در داخل کشور را نشان می‌دهد.

تحلیل بنیادی شرکت‌های دوده‌ساز

سه شرکت دوده صنعتی پارس، کربن ایران و شرکت صنعتی دوده فام داز دوده‌سازهای کشور هستند که در بورس حضور دارند. در ادامه EPS و P/E تحلیلی منتهش به سال مالی 1401 شرکت‌های دوده‌ساز توسط تیم تحلیلی انیگما نمایش داده شده است.

شرکت صنعتی دوده‌فام (شصدف) به‌عنوان بزرگترین شرکت تولیدکننده دوده صنعتی در ایران دارای ظرفیت 60,000 تن می‌باشد. 30% از سهم از تولیدات داخل و 51% از سهم صادرات کشور در اختیار این شرکت می‌باشد.