سبدگردانی بدون قرارداد چیست و چه شرایط و ریسک‌هایی دارد؟
سبدگردانی یکی از روش‌های غیرمستقیم سرمایه‌گذاری است. این روش مناسب سرمایه‌گذاران مبتدی یا افرادی است که قصد دارند سرمایه خود را در بازار بورس سرمایه‌گذاری کنند. سبدگردانی به صورت قانونی در بازار بورس ایران توسط شرکت‌های سبدگردان دارای مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار انجام می‌شود اما سبدگردانی به صورت غیررسمی و بدون قرارداد نیز صورت می‌گیرد. در سبدگردانی بدون قرارداد، سرمایه‌گذار کد بورسی یا سرمایه خود را بدون ثبت قرارداد قانونی در اختیار یک شخص یا نهاد سبدگردان قرار می‌دهد. در این مقاله به توضیح سبدگردانی بدون قرارداد و ریسکهای این روش پرداخته شده است.
- پیشنهاد می‌شود برای آشنایی بیشتر با شرایط و قوانین سبدگردانی، مقاله سبدگردانی چیست را مطالعه کنید.
آشنایی با سبدگردانی بدون قرارداد
سبدگردانی بدون قرارداد یکی از روش غیرقانونی سبدگردانی است که توسط اشخاص یا نهادهای غیررسمی انجام می‌شود. در این روش سرمایه‌گذار بدون ثبت قرارداد رسمی با توافق طرفین یا قرارداد غیررسمی، سرمایه یا کد بورسی خود را در اختیار سبدگردان قرار می‌دهد. سبدگردان نیز باتوجه به تخصصی و دانشی که در بازار سرمایه دارد، سبدی از دارایی با در نظر گرفتن سرمایه و ریسک‌پذیری فرد ارائه می‌دهد. سبدگردانی رایج در بازار بورس ایران توسط شرکت‌های دارای مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار انجام می‌شود. در سبدگردانی رسمی، قراردادی بین سبدگردان و سرمایه‌گذار ثبت می‌شود و طی این قرار داد، کد بورسی سبدگردانی اختصاصی (prx) برای سرمایه‌گذار صادر می‌شود که جزئیات آن را می‌توانید در لینک قرارداد سبدگردانی مطالعه کنید، اما در سبدگردانی بدون قرارداد، کد prx برای سرمایه‌گذار صادر نمی‌شود، به همین دلیل این روش امنیت بسیار کمی دارد و سرمایه‌گذار همواره با ریسک‌ها و خطراتی مواجه است. به‌طور کلی در سبدگردانی بدون قرارداد هیچ‌گونه تضمین و نظارتی وجود ندارد و پیشنهاد می‌شود که سرمایه‌گذاران از این شیوه استفاده نکنند.
شرایط و ریسکهای سبدگردانی بدون قرارداد
سبدگردانی بدون قرارداد یک روش غیرقانونی است و امنیت بسیار پایینی دارد. در این روش، طرفین ملزم به رعایت قوانین سبدگردانی سازمان بورس و اوراق بهادار نیستند، در نتیجه شرایط با توافق بین دو طرف تعیین می‌شود و هیچ تضمین و امنیتی وجود ندارد. به این ترتیب سرمایه‌گذار در صورت بروز مشکل یا کلاهبرداری، نمی‌تواند اقدامی جهت پیگیری یا شکایت انجام دهد. همچنین در این شیوه از سبدگردانی، سبدگردان نهاد ثبت شده در سازمان بورس و اوراق بهادار نیست و یکی از خطرات جدی سبدگردانی بدون قرارداد صادر نشدن کد prx برای فرد سرمایه‌گذار است. در این شرایط، سرمایه‌گذار باید کد بورسی یا سرمایه خود را در اختیار سبدگردان قرار دهد. عدم محدودیت دسترسی سبدگردان به دارایی‌های سرمایه‌گذار ریسک‌هایی مانند سواستفاده از پورتفوی بورسی، کلاهبرداری و از دست رفتن کل سرمایه سرمایه‌گذار را به همراه دارد.
تفاوت سبدگردانی بدون قرارداد با سبدگردانی تحت نظارت سازمان بورس
سبدگردانی بدون قرارداد در چهارچوب قوانین قرار نمی‌گیرد و بدون ثبت قرارداد، قرارداد غیررسمی یا توافق طرفین انجام می‌شود و بدیهی است که در صورت بروز مشکل چالش‌های زیادی برای پیگیری یا شکایت وجود دارد. در بسیاری از موارد نیز فرد سرمایه‌گذار نمی‌تواند اقدامی در این باره انجام دهد زیرا سند قانونی وجود ندارد. در مقابل سبدگردانی از طریق نهادهای دارای مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار، تحت نظارت سازمان و در چهارچوب قوانین انجام می‌شود، همچنین قراردادی رسمی بین سرمایه‌گذار و سبدگردان وجود دارد و در صورت بروز هرگونه مشکل سرمایه‌گذار می‌تواند به مراجع قانونی مراجعه کند.
در سبدگردانی تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار، کد prx به سرمایه‌گذار ارائه می‌شود. این کد دسترسی محدودتری از کد بورسی دارد و سبدگردان با کد prx تنها می‌تواند اقدامات معاملاتی انجام دهد و مدیریت دارایی با خود فرد سرمایه‌گذار است. در سبدگردانی بدون قرارداد، به دلیل اینکه شخص سرمایه‌گذار یا نهاد بدون مجوز از سازمان بورس است، به همین دلیل کد prx صادر نمی‌شود و با دسترسی سبدگردان به کد بورسی یا سرمایه فرد سرمایه‌گذار، امکان کلاهبرداری یا سواستفاده وجود دارد.
سبدگردانی بدون قرارداد با توافق طرفین انجام می‌شود و گاهی ممکن است در صورت اختلاف نظر، مشکلاتی بروز دهد یا شرایط طبق انتظارات فرد سرمایه‌گذار پیش نرود. اما در سبدگردانی تحت نظارت سازمان بورس، شرایط، قوانین و استراتژی کلی نهاد سبدگردان مشخص است و سپس با توجه به دارایی و ریسک‌پذیری فرد سرمایه‌گذار، سبدی تحت این شرایط به فرد ارائه می‌شود.
چالش‌های سبدگردانی بدون قرارداد
سبدگردانی بدون قرارداد همواره با چالش‌ها و مشکلات قانونی و مالی همراه است که مهم‌ترین موارد آن به شرح زیر است:
- عدم شفافیت و نظارت قانونی
- امکان بروز سلیقه شخصی افراد و اختلاف بین آن‌ها
- دسترسی بالای سبدگردان و احتمال سواستفاده از دارایی و اطلاعات سرمایه‌گذار
- نداشتن سند قانونی برای پیگیری و شکایت در صورت بروز کلاهبرداری
- عدم تعهد قانونی سرمایه‌گذار به پرداخت هزینه و کارمزد سبدگردان
جمع‌بندی
سبدگردانی بدون قرارداد یک روش سبدگردانی غیرقانونی است که بدون ثبت قرارداد رسمی بین سرمایه‌گذار و سبدگردان انجام می‌شود. در این روش شخص یا نهاد سبدگردان دارای مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار نیست و به طور کلی شرایط با توافق بین طرفین تعیین می‌شود. بدیهی است که به دلیل عدم نظارت قانونی، این روش با ریسک‌ها و خطرات جدی برای فرد سرمایه‌گذار همراه است و پیشنهاد می‌شود که افراد برای سرمایه‌گذاری امن از نهادهای سبدگردان تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار اقدام کنند.
