کامودیتی چیست؟ انواع و نحوه سرمایهگذاری در آنها
در علم اقتصاد، کامودیتی به عنوان کالای اولیه و ملموسی شناخته میشود که قابلیت خرید و فروش دارد یا با محصولاتی با ارزش مشابه مبادله میشود. همچون سایر طبقات داراییها، کامودیتیها دارای ارزش هستند و میتوانند در بازارهای آزاد معامله شوند. در این مقاله به چگونگی و چرایی سرمایهگذاری در کامودیتیها، ریسکهایی که باید در نظر گرفته شوند و اینکه چه چیزی کامودیتیها را از سهام متفاوت میکند، پرداخته شده است.
تعریف کامودیتی
کامودیتی به عنوان کالای اولیه و تیپیکال شناخته میشود. به عنوان مثال، فولاد کالایی است که به طور گسترده در صنعت ساختمان مورد استفاده قرار میگیرد. یکی از ویژگیهای تعیینکننده یک کامودیتی این است که قابل تعویض با واحدهای دیگر از همان نوع است، این بدان معناست که مبدا یا منبع کالا به طور کلی مهم نیست. به عنوان مثال، فولاد تولید شده در ایالات متحده باید اساسا با همان نوع فولاد تولید شده در هند یکسان باشد. بنابراین کامودیتی ها مواد خام قابل لمسی هستند که قابل معامله و مبادله با سایر کالاهای اساسی مشابه و معمولا بدون توجه به تولیدکننده قابل تعویض هستند.
کامودیتیها اغلب به دو دسته سخت و نرم تقسیم میشوند. کالاهای سخت به منابع طبیعی اطلاق میشود که نیاز به استخراج دارند و شامل فلزات گرانبها مانند طلا و نقره یا منابع انرژی مانند نفت خام و گاز طبیعی میشوند. کالاهای نرم به طور کلی شامل کالاهای تولیدشده از دام و محصولات زراعی هستند. در میان کامودیتی ها نفت خام پرمعاملهترین کالا در جهان است. همانطور که ذکر شد کامودیتیها کالاهای اولیه هستند. بحث کالای اولیه در مقابل محصول به آغاز و پایان فرآیند تولید مربوط میشود. در واقع کالا ماده اولیهای است که در ساخت کالاهای تجاری استفاده میشود و خروجی کار محصول نهایی است. کامودیتی ها بخشهای مختلفی همچون انرژی، کالاهای کشاورزی، فلزات صنعتی (پایه) و… را شامل میشوند. هر یک از این کالاها دارای ویژگی منحصر به فردی همچون سهولت ذخیرهسازی و… است که در عرضه و تقاضا و تعیین قیمت آن مهم است.
بازار کامودیتی چیست؟
به زبان ساده، بازار کالایی یا بازار کامودیتی، یک بازار فیزیکی یا الکترونیکی است که امروزه در آن مواد اولیه همچون نفت، فلزات و… معامله میشوند. کیفیت و پویایی این بازار برای تعیین قیمت کامودیتی ها بسیار ضروری است که این امر به نوبه خود بر اقتصاد کشورها و در نهایت جهان اثرگذار است. در دوران باستان، کالاهایی مانند غلات، فرآوردههای دامی و فلزات ساده بین جوامع مبادله میشد. با پیشرفت تمدن بشری، پیچیدگی و گستردگی این بازارها نیز افزایش یافت. اولین معاملات آتی کامودیتی ثبت شده به ژاپن در قرن هفدهم تعلق دارد، جایی که برنج برای تحویل در آینده روی کاغذ معامله میشد. با این حال، شکل مدرن بازار کالایی در قرن نوزدهم با تاسیس هیئت تجارت شیکاگو (CBOT) در سال 1848 آغاز شد که عمدتا به معاملات آتی غلات میپرداخت.
قرن بیستم شاهد تکامل و جهانی شدن بیشتر بازارهای کالا بود. با کشف ذخایر نفت و ظهور صنعت خودروسازی، کالاهای نفتی مانند نفت خام در کانون توجه قرار گرفتند. فلزات گرانبها مانند طلا و نقره نیز به عنوان یک ذخیره ارزش و یک گزینه سرمایهگذاری برجستگی پیدا کردند.
محبوبترین کامودیتیها کداماند؟
نفت خام، گاز طبیعی، طلا و نقره از جمله محبوبترین کامودیتیها هستند. معاملات کالاهای اولیه باتوجه به عملکرد بازارها متفاوت است. به عنوان مثال، بازار نفت با نوسانات بسیار ممکن است معاملهگران بیشتری را جذب کند.
تعیین با ارزشترین کالا به عوامل بسیاری بستگی دارد، به عنوان مثال، ثبات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی یک منطقه و عوامل خارجی مانند شرایط آب و هوایی و بلایای طبیعی میتوانند تولید کالاهای کشاورزی را با چالش همراه کنند. انواع کالای اولیه به گروههای مختلفی دستهبندی میشوند که در ادامه پرمعاملهترین کالاهای هر گروه تشریح شده است:
کالاهای کشاورزی
ذرت: ذرت کالایی با دو کاربرد مهم در اقتصاد جهانی است. این کالا علاوه بر اینکه یک منبع غذایی برای انسانها و دامها است، در تولید سوخت اتانول نیز مورد استفاده قرار میگیرد. ذرت یک عنصر کلیدی در محصولات شیرینشده مانند سس کچاپ، نوشابه و آب نبات است. رشد تقاضای مواد غذایی و سوخت علاقه به این کامودیتی را بیش از پیش میکند.
قهوه: صنعت جهانی قهوه، صنعتی بسیار عظیم است. قهوه به عنوان یک کامودیتی، به دو دلیل جذاب است. اول آنکه بیشتر عرضه این کالا از تعداد انگشتشماری کشور مانند برزیل، ویتنام، کلمبیا، اندونزی و اتیوپی صورت میگیرد. در عین حال، تقاضا برای قهوه روز به روز افزایش مییابد، چرا که در بازارهای نوظهور مانند چین استفاده از این کالا به دلیل طعم و خاصیت آن رو به افزایش است.
شکر: شکر بیشتر به عنوان یک شیرینکننده شناخته میشود، اما نقش مهمی در تولید سوخت اتانول نیز دارد. از لحاظ تاریخی، دولتها در سراسر جهان به شدت در بازار شکر مداخله کردهاند. یارانهها و تعرفههای واردات اغلب قیمتها را مخدوش و تجارت این کالا را چالش برانگیز میکند. اگرچه نیشکر در سراسر جهان کشت میشود، سه چهارم کل تولید تنها در ده کشور، از جمله هند، تایلند، چین، ایالات متحده، پاکستان و روسیه انجام میشود.
سویا: دانه سویا نقش مهمی در تولید جهانی مواد غذایی دارد. روغن سویا در نان، کراکر، کیک، کلوچه و سس سالاد استفاده میشود. همچنین این کامودیتی به عنوان ماده اولیه در تولید سوختهای زیستی عمل میکند. کنجاله حاصل از دانههای سویا منبع اصلی غذا برای دامها است. نیاز روزافزون به غذا و سوخت در اقتصاد بازارهای نوظهور میتواند تقاضا برای سویا را افزایش دهد. سه کشور آمریکا، برزیل و آرژانتین 80 درصد از تولید جهانی سویا را در اختیار دارند.
گندم: گندم در شش قاره دنیا رشد میکند و برای قرنها یکی از مهمترین محصولات غذایی در جهان بوده است. تاجران قیمت این کامودیتی را با سایر غلات مانند ذرت، جو و… مقایسه میکنند. تفاوت در قیمت غلات شاخص آسانی برای تغییرات در پویایی عرضه و تقاضای آن است. افزایش نیاز افراد به منابع غذایی ارزان و مغذی در کشورهای در حال توسعه منجر به رشد تقاضا برای گندم شده است.
چای: چای محبوبترین نوشیدنی است و 65 درصد از جمعیت جهان آن را مصرف میکنند. با این حال قیمت آن برخلاف نفت که جهانی است، بر اساس عرضه و تقاضای منطقهای تعیین میشود.
کاکائو: کاکائو علاوه بر استفاده به عنوان نوشیدنی، اساسا به عنوان محصولات قنادی شکلاتی نیز مصرف میشود. خواص محرک و ارزش دارویی این نوشیدنی از زمانهای قدیم شناخته شده است. این محصولات یکی از مهمترین کالاهای کشاورزی در سراسر جهان هستند.
کالاهای انرژی
نفت خام: خرید و فروش نفت خام بیشترین تاثیر را بر اقتصاد جهانی دارد. نفت خام و مشتقات آن در صنعت حمل و نقل، همچنین تولید پلاستیک، منسوجات مصنوعی (اکریلیک، نایلون، اسپندکس و پلی استر)، کود، کامپیوتر و لوازم آرایشی استفاده میشود.
گاز طبیعی: گاز طبیعی کاربردهای مختلف صنعتی، مسکونی و تجاری از جمله تولید برق دارد. ایالات متحده و روسیه تولیدکنندگان اصلی آن هستند. قیمت این کامودیتی برخلاف نفت به صورت منطقهای تعیین میشود.
بنزین: کاربرد اصلی این فرآورده نفتی به عنوان منبع سوخت برای اتومبیلها، کامیونهای سبک و موتورسیکلتها است. قیمت بنزین بهعنوان یک کالای اولیه تاثیر زیادی بر اقتصاد دارد، زیرا کشش قیمتی دارد. کشش قیمتی به این معنی است که میزان تقاضا و استفاده مردم از آن صرفنظر از رشد قیمت آن تغییر چندانی نمیکند.
کالاهای فلزی
طلا: بسیاری از فعالان، بازار طلا را جایگزینی برای پول کاغذی میدانند، بنابراین وقتی مردم نگران تورم هستند، قیمت آن افزایش پیدا میکند و میتوانند با سرمایه گذاری در طلا این نگرانی را نداشته باشند. از طلا برای ساخت جواهرات و لوازم الکترونیکی نیز استفاده میشود.
نقره: نقره کاربردهای مختلفی از جمله تولید جواهرات دارد. قیمت نقره را میتوان با روشهای مختلف تحلیل تکنیکال تجزیه و تحلیل کرد. برخی افراد نقره را به عنوان جایگزین طلا میبینند.
مس: مس فلز پرکاربردی است که به دلیل خاصیت رسانایی از آن به عنوان کالای مناسبی برای سیمکشی برق و… استفاده میشود. همچنین این کامودیتی، در صنعت پزشکی، لولهکشی یا به عنوان قطعات کلیدی ماشین آلات صنعتی و… استفاده میشود. مس در سراسر جهان استخراج میشود، اما بزرگترین تولیدکنندگان آن شیلی، پرو و چین هستند. قیمتهای این کالا به راحتی تحت تاثیر روندها و فناوری بازار مسکن جهانی قرار میگیرد.
فولاد: فولاد آلیاژی از آهن و کربن و مهمترین ماده مهندسی و ساختمانی جهان است. بیش از نیمی از فولاد تولیدشده (52 درصد) در ساختمانها و زیرساختها، 12 درصد در بخش خودروسازی و 2 درصد در لوازم خانگی استفاده میشود.
آیا ارزهای دیجیتال کالا هستند؟
دولت ایالات متحده ارز دیجیتال را به عنوان کامودیتی طبقهبندی میکند، در حالی که سایر کشورها ممکن است آنها را به عنوان یک دارایی یا ارز تلقی کنند. همه ارزهای دیجیتال اصلی مانند بیتکوین و اتریوم دارای ویژگیهای مشترکی هستند که در بازارهای آزاد معامله میشوند، قابل تعویض هستند و برای تعیین قیمت از مکانیزم عرضه و تقاضا استفاده میکنند. به نظر میرسد که این ویژگیها، بتواند ارز دیجیتال را در دسته کامودیتی ها قرار دهد.
نحوه تعیین قیمت کامودیتیها
قیمت جهانی کامودیتی ها بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا در بورسهای کالایی و بر اساس مذاکرات طرفین تعیین میشود. انواع کالای اولیه دو مدل قیمتگذاری کلی شامل قیمت لحظهای در بازارهای فیزیکی و قیمتهای آتی برای تحویل در آینده دارند. قیمت لحظهای، قیمت فعلی برای تحویل یا خرید یک کالای فیزیکی در یک مکان خاص است. قیمت آتی یک قیمت مبتنی بر مبادلهای است که برای تحویل یا دریافت مقدار مشخصی کالا در تاریخ آینده توافق شده است. قراردادهای کامودیتیها را میتوان با تحویل نقدی یا فیزیکی تسویه کرد.
بر اساس تحقیقات انجام شده توسط بانک جهانی در سال 2020، از سال 1996، شوکهای ناگهانی در اقتصاد جهانی عامل اصلی بیثباتی قیمت در کالاهای اولیه بوده است. بخش عمده تغییرات قیمت به تغییر در تقاضای جهانی بستگی دارد. کامودیتی ها همچنین اغلب در برابر عوامل محیطی مانند شرایط آب و هوایی و بلایای طبیعی آسیبپذیر هستند.
چه عواملی بر قیمت کامودیتیها تاثیر میگذارد؟
قیمت کامودیتیها بر اساس عرضه و تقاضا تعیین و مانند هر دارایی دیگری، این قیمتها با هر تغییری در عرضه یا تقاضا در نوسان است. زمانی که اقتصاد ثبات دارد، مصرفکنندگان مایلند بیشتر برای کالاهایی مانند نفت و محصولات کشاورزی هزینه کنند. اگر عرضه نتواند پاسخگوی افزایش تقاضا باشد، در نتیجه قیمت کالاها افزایش خواهد یافت. از سوی دیگر، شوکهای ناگهانی اقتصادی میتواند تقاضا برای این کالاها را کاهش و گرایش افراد را به سمت فلزات ارزشمندی همچون طلا و… سوق دهد.
اخبار و گزارشهای جهانی منتشرشده میتوانند بر بازارهای کالایی و ارزش برخی کالاها تاثیر بگذارند. با درک نحوه استفاده از این رویدادها، ممکن است افراد بتوانند سودآوری خود را افزایش دهند. به عنوان مثال، اگر گزارشی منتشر شود مبنی بر اینکه تقاضا برای طلا به پایینترین حد در ده سال گذشته رسیده است، بسیاری از معاملهگران به دلیل ترس از کاهش ارزش طلا به دنبال فروش آن هستند. افزایش ناگهانی تعداد افرادی که طلا میفروشند، میتواند بر معاملات افراد تاثیر بگذارد. نوسانات نرخ بهره، رشد اقتصادی و برخی آمارهای کلیدی اقتصادی اثر به سزایی بر قیمت کامودیتیها دارد.
در کنار مسائل کلی اقتصادی، عوامل متعددی وجود دارند که بر قیمت کالاها تاثیر میگذارند که در ادامه تشریح شدهاند:
بازارهای نوظهور: در چند دهه گذشته، استانداردهای زندگی در اقتصادهای در حال توسعه افزایش یافته است. بنابراین تغییر در این شرایط میتواند تاثیرات زیادی بر قیمت کالاها داشته باشد. به عنوان مثال، چین یکی از بزرگترین محرکهای قیمت نفت خام، مس و سنگ آهن است.
دلار آمریکا: ارزش دلار آمریکا نیز عامل بزرگی است، زیرا ارز رایج در جهان است. افزایش یا کاهش ارزش دلار بر قیمت کامودیتی ها اثرگذار است.
جایگزینی: با افزایش قیمت یک کالا، توجه به جایگزینها افزایش مییابد و بنابراین بسته به میزان جایگزینی کالاها، کشش تقاضا و موارد مصرف متفاوت است.
آب و هوا: این فاکتور عامل مهمی برای تعیین قیمت کالای اولیه به خصوص در بخش محصولات کشاورزی است. شوکهای عرضه معمولا باعث افزایش قیمتها میشود.
علت سرمایهگذاری در کامودیتیها
کامودیتی ها از لحاظ تاریخی همبستگی مثبتی با تورم بالا نشان دادهاند، به این معنی که بازده آنها در دورههای تورمی افزایش یافته است. با افزایش تورم و کاهش ارزش دلار، داراییهای سخت مانند نفت، طلا و نقره تمایل بیشتری به افزایش دارند. با افزودن کالاها به سبد سرمایهگذاری، سرمایهگذاران میتوانند از ارزش دارایی خود در برابر تورم محافظت کنند.
بهعنوان یک طبقه دارایی، کامودیتیها میتوانند با سایر داراییهای موجود در پرتفوی افراد مانند سهام و اوراق قرضه همبستگی یا همبستگی معکوس داشته باشند. متنوعسازی پرتفوی سرمایهگذاری با کامودیتیها در کنار سایر داراییها میتواند منجر به نوسانات قیمتی سالانه کمتر برای سرمایهگذار شود. به طور کلی، کامودیتیها راهی شفاف برای تولیدکنندگان کالا، مصرفکنندگان، سرمایهگذاران و حتی دلالان و واسطهها برای انجام معاملات تجاری فراهم میکنند.
در بخش کامودیتی سایت انیگما میتوان روند قیمتی انواع کامودیتی را با یکدیگر مقایسه کرد.
نحوه سرمایهگذاری در کامودیتیها
سرمایهگذاری در کامودیتیها پیچیدگیهای بسیاری دارد، بنابراین برای همه انواع سرمایهگذاران مناسب نیست. با این حال، راههای زیادی برای سرمایهگذاری کالاها وجود دارد که به خرید قراردادهای آتی کالایی، ETF ها، سهام کامودیتیمحور، صندوقهای سرمایهگذاری مشترک و… میتوان اشاره کرد. همچنین افراد میتوانند مستقیما در کامودیتی ها سرمایهگذاری کنند. در این خصوص میتوان به خرید طلا یا نقره اشاره کرد که برخی از سرمایهگذاران از این فلزات به عنوان راهی برای محافظت از سرمایه خود در برابر تورم استفاده میکنند.
افراد برای کسب بازده مناسب از کالای اولیه باید زمانی خرید کنند که ارزش کالا کمتر است. اما تعیین اینکه چه زمانی یک کالا کمتر از قیمت ذاتی ارزشگذاری شده است، گاهی اوقات میتواند بسیار مشکل باشد. بنابراین سرمایهگذاری ETF ها و صندوقهای سرمایهگذاری مشترک برای مبتدیان توصیه میشود. معاملات سهام کامودیتیها و قراردادهای آتی باید توسط حرفهایها انجام شود.
نکتهای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که وقتی کالاها معامله میشوند، معاملهگر لزوما مالک آنها نیستند. این موضوع بستگی به نوع ابزار مورد معامله دارد. بنابراین روشهای رایج تجارت کامودیتی عبارتند از:
معاملات تحویل فیزیکی: در این معاملات پس از خرید، کالاها را میتوان به صاحبان آنها تحویل داد. اما موارد دیگری مانند طلا وجود دارد که در آن خریدار ممکن است محصول فیزیکی (شمش) را برای مدت طولانی بدون تحویل گرفتن آن نگه دارد.
سهام: این روش غیرمستقیم معاملات کامودیتی ها از طریق مالکیت سهام شرکتهایی است که کالاهای پایه را استخراج یا تولید میکنند. با توجه به اینکه برای انتخاب بهترین سهام کامودیتی باید از روشهای تحلیلی همچون تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال صورت گیرد، در نتیجه کسب مهارت و دانش تحلیلی بسیار حائز اهمیت میشود.
CFD ها: قراردادهای مابهالتفاوت (CFD) به معاملهگران این امکان را میدهد که در مورد تغییرات قیمت بین زمان ورود و خروج معامله گمانهزنی کنند.
قراردادهای آتی کالا: این قراردادها، قراردادهایی هستند که وعده خرید مقدار معینی از یک کامودیتی را در یک زمان در آینده میدهند. این کالاها معمولا قبل از تاریخ خرید در بازار آتی معامله میشوند. این قراردادها به افراد این امکان را میدهند که با پول کمتر در مورد معاملات آتی گمانهزنی کنند، اما به دقت بیشتری در معاملات نیاز دارند.
ETF ها: بسیاری از ETF ها (صندوقهای قابل معامله در بورس) از طریق قراردادهای آتی کالا، اختیار معامله یا سرمایهگذاری در سهام شرکتهایی که کامودیتی ها را استخراج یا تولید میکنند، به سرمایهگذاران قابلیت سرمایهگذاری میدهند.
ریسک ناشی از تجارت کامودیتیها
کامودیتیها به دلیل نوسانات سریع قیمتی تحت تاثیر عواملی همچون سیاستهای دولت، بحرانهای جوی و اقتصادی و… قرار دارند، بنابراین جزو پرنوسانترین سرمایهگذاریها هستند. مهمترین ریسک سرمایهگذاری در آنها، نوسانات بزرگ و اغلب غیرقابل پیشبینی در قیمتهای آن است. این امر معامله کامودیتی ها را برای سفتهبازان جذابتر میکند، بهطوریکه اقدامات آنها نیز میتواند بر قیمتها تاثیر بگذارد. علاوه بر این، علیرغم قوانین جهانی مبنی بر ترویج شیوههای پایدار، آسیبهای زیست محیطی همچنان در صنایعی مانند دامپروری، کشاورزی، معدن و استخراج وجود دارد، بنابراین سیاستها و قوانین زیست محیطی نیز میتواند بر قیمت آنها اثرگذار باشد.
تفاوت سهام و کامودیتی
سهام نشاندهنده مالکیت در شرکت منتشرکننده آن است، در حالی که کامودیتی کالای پایه است. کالاها اغلب با استفاده از معاملات فیزیکی یا آتی معامله میشوند، اما این تنها راه برای سرمایهگذاری در کالای اولیه نیست. همانطور که در بالا توضیح داده شد، سرمایهگذاران میتوانند سهام شرکتهای تولیدکننده کالا یا ETF کالاهای فیزیکی یا ETF تولیدکنندگان کالا را خریداری کنند. سهام و کامودیتی به رغم تفاوت در ماهیت، به یکدیگر مربوط هستند. رشد قیمت کامودیتیها از یک سو منجر به افزایش سود تولیدکنندگان و رشد ارزش سهام آنها میشود و از سوی دیگر رشد هزینهها (مواد اولیه) را به دنبال دارد. بنابراین نوسانات قیمتی کامودیتی ها برای معاملهگران سهام بسیار مهم است.
از جنبه سرمایهگذاری اما این دو دسته در نحوه استفاده سرمایهگذاران با یکدیگر متفاوت هستند. در بسیاری از موارد، معاملهگران عمدتا سهام را برای سالهای متمادی نگهداری کرده تا از روندهای بلندمدت در بازار بهره ببرند، در حالی که معاملات کامودیتی بیشتر به صورت روزانه، نوسانی یا اسکالپ انجام میشود، زیرا قیمت آنها تحت تاثیر محرکهای اساسی است که منجر به کوتاهتر شدن بازه سرمایهگذاری میشوند. از طرفی افراد میتوانند سهام را برای هر دوره زمانی نگهداری کنند اما قراردادهای آتی کالایی تنها تا زمان انقضای آنها پابرجا است. در نهایت، هم سهام و هم کالاها میتوانند تحت تاثیر نرخ بهره باشند، اما محرک اصلی کالای اولیه، عرضه و تقاضا است، در حالی که سهام تحت تاثیر عملکرد شرکت (درآمد و سودآوری)، احساسات بازار، ارزشگذاری و.. است.
نتیجهگیری
کامودیتیها کالاهای پایهای هستند و میتوانند دارایی با ارزشی برای سبد سرمایهگذار باشند یا به عنوان مواد اولیه تولید در تجارت آنها مورد استفاده قرار گیرند. نوسانات قیمتی کالای اولیه معاملات آن را که به صورت فیزیکی و یا آتی صورت میگیرد، برای معاملهگران جذاب و البته مملو از ریسک میکند. این کالاها از جهت سرمایهگذاری میتوانند به تنوع بخشیدن و محافظت از سرمایه در برابر تورم کمک کنند. با این حال، درک چگونگی سرمایهگذاری در کامودیتی ها و ریسکهای آن برای سرمایهگذاری موفق ضروری است.