بیمه بیکاری چیست؟ شرایط لازم برای دریافت این بیمه

گاهی ممکن است شرکت‌ها به دلیل مشکلاتی که برایشان پیش‌ می‌آید، اقدام به تعدیل نیرو کرده و افراد بدون اراده و میل خود از شغلی که در حال حاضر مشغول به آن هستند، برکنار شوند. در این صورت سازمان تامین اجتماعی به منظور حمایت از این افراد، امکانی را فراهم کرده است تا آن‌ها در این مدت از طرحی تحت عنوان بیمه بیکاری استفاده کنند. بنابراین در ادامه این مطلب، به معرفی بیمه بیکاری، شرایط لازم برای استفاده و همچنین نحوه دریافت آن پرداخته شده است.

بیمه بیکاری چیست؟

همانطور که گفته شد ممکن است برخی از افراد به صورت ناخواسته و بدون اراده، شغل خود را از دست دهند و مجبور شوند به دنبال شغل جدیدی باشند. در نتیجه در این مدت زمان بیکار خواهند بود. از آنجایی که هر فرد برای مدیریت زندگی خود نیازمند به پول است و بیکاری می‌تواند زندگی او را تحت تاثیر قرار دهد، از سال 1369 قانونی به نام قانونی بیمه بیکاری در مجلس با هدف مهیاکردن درآمد حداقلی در این دوران و کاهش اثرات ناشی از بیکاری تصویب شد. این قانون در برگیرنده 14 ماده و 21 تبصره است که مطابق با ماده 2 آن، افرادی که بدون میل و اراده خود بیکار شده‌ باشند، و در این مدت برای آن‌ها حداقل 6 ماه بیمه تامین اجتماعی رد شده باشد، می‌توانند از این بیمه بهره‌مند شوند. این بیمه معاف از مالیات بوده و دریافت آن منافاتی با مستمری جزئی بیمه ندارد و موجب قطع‌شدن آن نمی‌شود.

بیمه بیکاری به چه کسانی تعلق می‌‌گیرد؟

در حالت کلی افرادی که مشخصات زیر را دارند، در صورتی که شغل خود را از دست داده باشند، بیمه بیکاری به آن‌ها تعلق می‌گیرد.

1. در ارگان‌های دولتی یا خصوصی مشغول به کار باشند.
2. کارگران فصلی که در فصل کار از شغل خود بیکار شده باشند.
3. افرادی که دارای شغل دائمی بودند اما مطابق تشخیص آن ارگان، از کار برکنار شده‌اند.
4. افرادی که با قرارداد موقت استخدام و پیش از پایان قرارداد اخراج شده‌اند.

لازم به ذکر است گاهی ممکن است کارگرانی بر اثر بالایای طبیعی ازجمله جنگ، زلزله، سیل و آتش‌سوزی کار خود را از دست بدهند، در این صورت نیازی به ارائه سابقه حق بیمه به مدت مشخص نیست. حتی اگر این افراد در اولین روز کاری خود، بر اثر ایجاد حوادث گفته شده بیکار شوند، در صورتی که شرایط دیگر را داشته باشند، می‌توانند از بیمه بیکاری استفاده کنند.

همچنین اگر فردی پس از اتمام دوران سربازی، تا دوماه به محل کار قبلی خود بازگردد اما کارفرما نسبت به استخدام مجدد او اقدام نکند، این فرد می‌تواند از طرح حمایتی مستمری بیکاری استفاده کنند. همچنین کارگرانی که سوابق دوران خدمت خود را بازخرید کرده باشند، مشمول استفاده از این بیمه خواهند شد.

نکته قابل توجه دیگر این که اگر زوجین در یک زمان بیکار شوند، تنها بیمه بیکاری به یک نفر از آن‌ها به ازای تعداد فرزندان تعلق می‌گیرد.

در کارگاه‌هایی که حداکثر 5 کارگر مشغول به فعالیت هستند، پرداخت حق بیمه به اختیار و توافق بین کارگر و کارفرما انجام می‌شود.

شرایط لازم برای دریافت بیمه بیکاری

در حالت کلی شرایط لازم برای دریافت بیمه بیکاری به شرح موارد زیر است.

1. بدون میل و اراده خود از شغل برکنار شده باشند.
2. تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی بوده باشند.
3. دارای ملیت ایرانی بوده و تبعه کشورهای دیگر نباشند.
4. مستمری بگیر، بازنشسته یا از کارافتاده نباشند.
5. دارای شغل آزاد یا بیمه اختیاری نباشند.
6. آقایان باید برای دریافت این بیمه باید کارت پایان خدمت داشته باشند.
7. افرادی که در حین اشتغال، کارفرما برای آن‌ها حق بیمه بیکاری پرداخت کرده باشد.

نکته بسیار مهم اینکه افراد برای دریافت بیمه بیکاری حداکثر 30 روز کاری بعد از اخراج فرصت دارند تا به اداره کار و امور اجتماعی مراجعه کنند و فرآیند دریافت بیمه خود را انجام دهند.

مبلغ بیمه بیکاری و نحوه محاسبه آن در سال 1403

کارفرما وظیفه دارد به صورت ماهانه 3 درصد از حقوق فرد بیمه‌شده را به عنوان حق بیمه بیکاری پرداخت کند. مبلغ این طرح حمایتی که به عنوان حقوق و مستمری به فرد بیمه‌شده تعلق می‌گیرد، به میزان 55 درصد از حقوق او در سه ماه قبل از بیکاری آن فرد است. لازم به ذکر است برای افراد متاهل به ازای هر یک از افراد تحت تکلف خود (حداکثر 4 نفر) 10 درصد حداقل حقوق زمان شروع بیکاری به این مبلغ افزوده می‌شود. اما در حالت کلی مطابق قانون جدید بیمه بیکاری مجموع مبلغ حقوق دریافتی نباید از 80 درصد متوسط دستمزد یا حقوق بیمه‌شده بیشتر باشد. همچنین اگر ۵۵% از متوسط حقوق شما کمتر از حقوق پایه وزارت کار باشد؛ مبلغی که دریافت می‌کنید برابر با حداقل حقوق در آن سال خواهد بود.

محاسبه حقوق بیمه بیکاری از طریق فرمول زیر انجام می‌شود.

(حداقل دستمزد سال * ٪10 * تعداد عائله تا 40 نفر) + (٪55 * 30 * میانگین دستمزد روزانه 90 روز آخر) = بیمه بیکاری

نحوه واریز حقوق طرح حمایتی بیمه بیکاری

پس از تعیین مبلغ بیمه بیکاری از سوی اداره کار، این مبلغ به صورت ماهانه و در بازه زمانی 10 تا 15ام هر ماه به حساب بانک رفاه فرد بیمه‌شده واریز می‌شود. اما در صورتی که در زمان مذکور پولی واریز نشد، می‌تواند برای استعلام وضعیت واریزی به سایت رسمی سازمان تامین اجتماعی مراجعه کند و از بخش خدمات، گزینه بیمه بیکاری را انتخاب کرده و با مشاهده درخواست‌های بیمه بیکاری وضعیت سند پرداخت خود را چک کند.

مدت زمان دریافت بیمه بیکاری

هر فرد متناسب با مدت سابقه خود می‌تواند از مدت زمان بیمه بیکاری استفاده کند. در جدول زیر زمان‌بندی مشخص از سوی سازمان تامین اجتماعی برای افراد مجرد و متاهل به طور کامل آورده شده است.

مدارک لازم برای دریافت بیمه بیکاری

متقاضیان استفاده از این طرح حمایتی به منظور فعال‌سازی بیمه خود باید مدارکی را به اداره کار ارائه دهند. این مدارک عبارت است از:

1. 4 قطعه عکس 3 در 4
2. اصل و کپی سال آخر قراردادکاری و رای صادرشده
3. اصل و کپی مدارک تحصیلی یا مدارک معتبر فنی
4. اصل و کپی از تمامی صفحات شناسنامه
5. کپی صفحه اول دفترجه بیمه
6. اصل و کپی کارت ملی
7. اصل و گواهی کار از شرکت
8. اصل و کپی کارت پایان خدمت
9. معرفی‌نامه از کارفرما

نحوه استفاده و فعال‌سازی بیمه بیکاری

متقاضیان برای دریافت مستمری بیکاری موظف هستند مراحلی را به شرح زیر انجام دهند، در صورت تایید صلاحیت، مبلغ مشخص‌شده به حساب آن‌ها پرداخت می‌شود.

مرحله اول: مراجعه حضوری به دفاتر پیشخوان و احراز هویت

مرحله دوم: مراجعه به سایت جامع روابط کار و تکمیل مراحل ثبت نام به صورت اینترنتی

مرحله سوم: دریافت پیامک کد پیگیری

مرحله چهارم: تکمیل مدارک لازم

مرحله پنجم: مراجعه حضوری به همان شعبه‌ای که کارفرما تنظیم قرارداد کرده است.

مدت زمان ثبت نام بیمه بیکاری

در صورتی که متقاضی حداکثر تا 30 روز بعد از تاریخ بیکاری به سازمان کار و رفاه اجتماعی مراجعه کند، نمایندگان سازمان تامین اجتماعی وظیفه دارند، نهایت تا 10 روز مدارک آن را بررسی کرده و اقدامات لازم برای پرداخت حقوق بیمه بیکاری را انجام دهند. در حالت کلی مدت زمان لازم برای دریافت متسمری بیکاری، حداقل دو هفته و حداکثر تا 50 روز از تاریخ بیکارشدن فرد است. البته که این بازه زمانی به زمان مراجعه فرد و تکمیل مدارک او نیز بستگی دارد.

در صورتی که متقاضی پس از گذشت 30 روز نسبت به دریافت بیمه اقدام کند، تنها با عذر موجه و تائید هیئت حل اختلاف اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی امکان‌پذیر است.

تعداد دفعات استفاده از بیمه بیکاری

برخی تصور می‌کنند پس از فعال‌شدن بیمه برای افراد تنها یکبار می‌توانند از این طرح استفاده کنند، اما باید گفت اینطور نیست، زیرا هیچ‌گونه محدودیتی برای تعداد دفعات استفاده از این بیمه برای افراد وجود ندارد. متقاضیان هر زمان که شرایط استفاده از این طرح را داشته باشند می‌توانند برای دریافت آن اقدام کنند. برای مثال ممکن است شخصی به مدت 10 ماه از زمان بیمه‌اش مانده باشد ولی مجدد به شغل جدید برود، در این صورت بیمه او ذخیره شده و می‌تواند بعدها در صورت نیاز مجدد از آن بهره‌مند شود.

در چه شرایطی بیمه بیکاری لغو می‌شود؟

بعد از دریافت بیمه، ممکن است به دلیل عواملی این بیمه بیکاری لغو شود.

• مرگ بیمه‌شده فرا برسد و فوت کند.
• بیمه‌شده شغل جدید پیدا کند و مشغول شود.
• بیمه‌شده دریافت‌کننده مستمری بازنشستگی یا دچار از کار افتادگی کلی شود.
• مدت زمان در نظر گرفته شده برای پرداخت بیمه بیکاری برای فرد به اتمام برسد.
• دریافت‌کننده حقوق مستمری بیکاری، از پذیرش شغل مشابه جدید اجتناب ورزد.
• فرد بیمه‌شده مقرری بیمه بدون دلیل موجه از حضور در دوره‌های کارآموزی استنکاف ورزد.
• حقوق دارندگان بیمه بیکاری در صورت اعزام به خدمت وظیفه عمومی قطع می‌شود. در صورتی که متاهل نباشند، قطع شده و پس از پایان خدمت وظیفه عمومی در صورت عدم اشتغال، با معرفی واحد تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌توانند مجدد نسبت به برقراری باقی‌مانده مدت استحقاقی اقدام می‌کنند.
• بیمه‌شده بدون عذر موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی یا سوادآموزی خودداری کند.
• بیکار از قبول شغل تخصصی خود یا شغل مشابه پیشنهادی خودداری کند.
•  با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی به کار اولیه برگردد.

جمع‌بندی

سازمان تامین اجتماعی به منظور حمایت از اشخاصی که بدون خواسته و اراده شغل خود را از دست داده‌اند، طرح حمایتی به نام بیمه بیکاری اجرا کرده است. افراد می‌توانند متناسب با سابقه بیمه خود از این بیمه بهره‌مند شوند. برای دریافت آن، شرایطی لازم است که در صورت مهیابودن شرایط باید از سایت رسمی جامع روابط کار اقدام کرد.