اعتبار معاملاتی در بورس چست؟ بررسی تفاوت آن با وام بانکی
گاهی افراد برای سرمایه‌گذاری بیشتر نیاز به سرمایه دارند ولی این سرمایه را در اختیار ندارند، از این رو از فرصتی که کارگزاری در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد، استفاده می‌کنند. کارگزاری با اعطای مبلغی تحت عنوان اعتبار معاملاتی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد تا بتوانند معاملات خود را انجام دهند و از سود آن بهره‌مند شوند. در این مقاله به آشنایی بیشتر با مفهوم اعتبار معاملاتی بورس، نحوه دریافت و سایر موضوعات مرتبط با آن پرداخته شده است.
تعریف اعتبار معاملاتی در بورس
اعتبار معاملاتی مبلغی است که از طرف کارگزاری به مدت مشخص در اختیار کاربر قرار می‌گیرد تا معاملات خود را انجام داده و از رشد سود بهره‌مند شود. این اعتبار نوعی وام محسوب میشود و سرمایه‌گذاران می‌بایست در موعد سررسید اعتبار، اصل و سود وجه را به کارگزاری برگردانند. قوانین و شرایط مربوط به اخذ این اعتبار توسط سازمان بورس اوراق بهادار و کارگزاری مربوطه تعیین میشود. پس از عقد قرارداد با کارگزاری در خصوص این اعتبار، مبلغ آن به حساب کاربر واریز شده و آن‌ها می‌توانند معاملات خود را در بورس انجام دهند.
شرایط دریافت اعتبار معاملاتی از کارگزاری‌ها
برای دریافت اعتبار معاملاتی میزان گردش حساب یا ارزش پرتفوی کاربر به عنوان حساب تضمین، بررسی میشود. با توجه به این موضوع که هر کارگزاری یک نهاد مالی محسوب میشود، شرایط دریافت اعتبار از آن‌ها مطابق دستورالعمل‌های سازمان بورس و آن کارگزاری مشخص میشود. هر کارگزاری شرایط خاص خود را برای پرداخت این اعتبار در نظر می‌گیرد و نحوه دریافت اعتبار در هر کارگزاری متفاوت است. متقاضیان با مراجعه به کارگزاری موردنظر خود می‌توانند از شرایط دریافت آگاه شوند و نسبت به دریافت آن اقدام کنند. لازم به ذکر است عموما کارگزاری‌ها برای پرداخت این اعتبار مشتریان فعال‌تر خود را انتخاب می‌کنند.
میزان دریافت اعتبار معاملاتی توسط کارگزاری‌ها
حداکثر مبلغ اعتبار معاملاتی اشخاص حقیقی مطابق شرایط سازمان بورس معادل مانده حساب تضمین مشتری است. لازم به ذکر است این مبلغ برای هر مشتری نباید از حداکثر 10 درصد حقوق صاحبان سهام شرکت کارگزاری بیشتر باشد.
سقف اعتبار معاملاتی هر سه ماه یکبار با توجه به مصوبات کمیته پایش ریسک بازار توسط سازمان بورس تعیین میشود. بنابراین باید توجه داشت در نهایت میزان این اعتبار برای هر مشتری را کارگزاری تعیین می‌کند و الزامی در تخصیص سقف اعتبار به کاربران خود ندارد. در حال حاضر، حداکثر اعتبار معاملاتی بورس تقریبا معادل 65 درصد ارزش پرتفوی مشتری در بازار اول و دوم بورس و همچنین بازار اول و دوم فرابورس است.
نحوه تسویه یا تمدید اعتبار معاملاتی
مانند وام بانکی، اعتبار معاملاتی نیز دارای موعد سررسید است و مشتریان باید در زمان مشخص‌شده نسبت به پرداخت و تسویه آن اقدام کنند. از این‌رو، در موعد تسویه اعتبار کارگزاری، کاربر می‌بایست مبلغ تعیین‌شده برای تسویه را به طور کامل در حساب خود داشته باشد تا کارگزاری بتواند آن را از حساب کاربر برداشت کند. در صورت عدم موجودی کافی در حساب کاربر، کارگزار مطابق با قوانین اقدامات لازم را انجام می‌دهد. همچنین گاهی افراد تمایل دارند زودتر از موعد تسویه خود را انجام دهند، در این صورت از طریق هماهنگی با کارگزاری این اقدام انجام میشود.
آیا امکان دریافت وجه در زمان استفاده از اعتبار معاملاتی وجود دارد؟
گاهی کاربر به هنگام استفاده از این اعتبار، نیاز به دریافت وجه پیدا می‌کنند. در این صورت مبلغ حاصل از فروش ابتدا از بدهی تجاری مشتری کسر میشود و سپس در صورتی که پس از فروش اوراق بهادار مزبور، نسبت بدهی تجاری مشتری به حساب تضمین وی از سقف 30 درصد تجاوز نکند، مبلغ مزبور قابل پرداخت به مشتری است. به عبارتی دریافت وجه از کارگزاری تنها در صورتی امکان‌پذیر است که وجه معادل اعتبار را کاربر در قدرت خرید خود داشته باشد.
مزایای دریافت اعتبار معاملاتی در بورس
گاهی ممکن است مشتری از یک سرمایه‌گذاری در بورس به سود خوبی رسیده باشد و با خود بگوید کاش پول بیشتری برای سرمایه‌گذاری در اختیار داشتم. از این رو دریافت اعتبار معاملاتی یک روش کارآمد برای او محسوب میشود که در ادامه به سایر مزایا این روش تامین مالی پرداخته شده است:
- امکان کسب سود بیشتر
- استفاده از فرصت‌های معاملاتی
- انجام معاملات در سایز بزرگتر
- انجام فرآیند دریافت اعتبار به صورت آنلاین و آفلاین
ریسک‌های ناشی از دریافت اعتبار معاملاتی
ریسک اعتباری را می‌توان ریسک ناشی از عدم پرداخت وام در زمان سررسید دانست. بنابراین توصیه میشود، افرادی که توانایی باز پرداخت و توانایی بالا در معامله‌گری را دارند و همچنین نسبت به ریسک سرمایه گذاری در بورس هستند، نسبت به دریافت آن اقدام کنند تا در زمان بازپرداخت دچار مشکل و ریسک‌های ناشی از آن نشوند. در ادامه به ریسک‌های ناشی از این اعتبار پرداخته شده است:
- ریسک افزایش میزان زیان
اعتبار معاملاتی همان‌طور که باعث افزایش سود سهامداران میشود، ممکن است ضرر آن‌ها را نیز افزایش دهد. برای مثال مقدار عددی یک زیان 10 درصدی برای سرمایه 200 میلیونی بیشتر از سرمایه 100 میلیونی است که این همان عملکرد اهرمی اعتبار است.
- ریسک کمبود نقدینگی در تاریخ سررسید
در صورتی که شخص دریافت‌کننده اعتبار به هر دلیلی در زمان مقرر قادر به تسویه اعتبار خود نباشد، کارگزار می‌تواند بر اساس مفاد قرارداد خرید اعتباری، سهام در اختیار او را به قیمت تابلو معاملاتی بازار بفروشد.
- ریسک عدم پوشش هزینه
ممکن است مشتری با خرید سهم از طریق اعتبار معاملاتی به بازدهی سود مورد نظر نرسد و در زمان تسویه، مجبور باشد علاوه بر فروش سهام، مبلغی را نیز پرداخت کند.
- محدودیت در درخواست وجه
در هنگام استفاده از این امکان، ممکن است محدودیت‌هایی در ثبت و انجام درخواست وجه به وجود بیاید.
- عدم امکان تغییر کارگزار ناظر
پس از دریافت اعتبار، دارایی پرتفوی بورسی کاربر فریز میشود. فریزشدن بدین معنی که امکان تغییر کارگزار ناظر برای مشتری وجود نخواهد داشت.
تفاوت اعتبار معاملاتی با وام بانکی
همان‌طور که گفته شد اخذ اعتبار از کارگزاری نوعی وام محسوب میشود ولی در واقع دارای تفاوت‌هایی است. اولین تفاوت مربوط به هدف استفاده از آن است، اعتبار معاملاتی تنها به منظور سرمایه‌گذاری در بورس و برای خرید اوراق بهادار مانند سهام استفاده میشود، اما از وام برای انجام تمامی فعالیت‌ها می‌توان استفاده کرد. دومین تفاوت مربوط به نوع وثیقه است، در کارگزاری میزان وثیقه درصدی از سرمایه است ولی در وام بانکی نوع وثیقه باتوجه به جایی که وام را می‌دهد متفاوت است. سومین تفاوت نیز مربوط به نرخ بهره است، در بانک‌ها نرخ بهره ثابت ولی در کارگزاری‌ها نرخ بهره متغیر است.
جمع‌بندی
در این مقاله توضیح داده شد که اعتبار معاملاتی مبلغی است که کارگزار در اختیار سرمایه‌گزار قرار می‌دهد تا با استفاده از آن معاملات بیشتری انجام دهد و در مقابل سود بیشتری نیز دریافت کند. شرایط هر کارگزاری برای اخذ این اعتبار متفاوت است. لازم به ذکر است که این اعتبار ریسک‌هایی را به همراه دارد که هر کاربر بهتر است با در نظر گرفتن این ریسک‌ها، نسبت به دریافت اعتبار اقدام کند.
