سامانه سمات چیست؟ + خدمات ارائه شده توسط آن

ثبت و انتقال مالکیت اوراق بهادار از چه طریقی صورت می‌پذیرد؟! تنها با همین سوال می‌توان متوجه گسترده بودن فعالیت‌های بازار بورس و عملیات سنگین آن شد. در این راستا سامانه‌هایی مانند سجام، دینا و کارا برای کمک به این بازار مالی به وجود آمدند که توسط سازمان مدیریت و فناوری بورس تهران توسعه پیدا کردند. هر یک از این سامانه‌ها خدماتی را به سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهند. در این مقاله به یکی از سامانه‌های وابسته به سازمان بورس یعنی «سامانه سمات» که یکی از خدمات آن ثبت و انتقال مالکیت اوراق بهادار است، پرداخته خواهد شد.

سامانه سمات چیست؟

سامانه سمات بورس مخفف «سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه» است، که طبق بند هفت قانون بازار اوراق بهادار وظیفه‌ی ثبت، نگهداری، انتقال مالکیت اوراق بهادار و تسویه آن را از سال 1384 به عهده دارد. پیش از این، وظایف گفته شده بر عهده‌ی کارگزاری‌های فعال در حوزه بازار سرمایه بود. اما با گذشت زمان نیاز به وجود چنین سامانه‌ای احساس شد. چرا که شرکت سپرده‌گذاری مرکزی در راستای افزایش امنیت بازار بورس و اوراق بهادار، بازدهی، کارایی و کاهش هزینه‌های آن فعالیت کرده و نقش بسزایی را ایفا می‌کند. به‌طور کلی می‌توان گفت وظیفه‌ی این شرکت «حفاظت از منافع سرمایه‌گذاران» است.

وظایف سامانه سمات

سمات به منظور حفاظت از منافع سرمایه‌گذاران و تداوم بازارهای مالی شکل گرفته است و وظایف آن به طور کلی شامل موارد زیر هستند:

• ارائه خدمات ثبت و نگهداری مشخصات سهامداران و کدگذاری اوراق بهادار
• سپرده‌گذاری، امانت‌پذیری، تسویه پایاپای معاملات اوراق بهادار و واسطه‌گری در هر گونه مبادله
• ایجاد و اداره صندوق تضمین تسویه
• افتتاح و نگهداری حساب وجوه بازارهای بورس و فرابورس
• تهیه گزارش مورد نیاز برای کارگزاران و مشتریان

خدمات ارائه شده توسط سامانه سمات

کاربران پس از ورود به سامانه سمات و درگاه DDN (درگاه یکپارچه سامانه ذینفعان بازار سرمایه) می‌توانند با توجه به نقشی که دارند از خدمات این سامانه استفاده کنند. خدمات ارائه شده مناسب برای سه دسته‌ی سهامداران، کارگزاران و ناشران بازار سرمایه خواهند بود.

در ادامه هر یک از این خدمات که بر مبنای مشتری ارائه می‌شوند، به تفصیل شرح داده خواهند شد.

درگاه الکترونیکی سهامداران (دارا)

درگاه دارا سبد پرتفوی سهامداران (حقیقی یا حقوقی) است که گزارش دارایی و مشخصات کارگزاری آن‌ها را به نمایش می‌گذارد. از این طریق سهامداران می‌توانند به گردش معاملات و گواهی سپرده دارایی خود دسترسی داشته باشند. درگاه الکترونیکی سهامداران امکانات دیگری نیز دارد، که در ادامه نام برده شده است:

امکاناتی در خصوص تغییر کارگزاری ناظر، ویراش اطلاعات سهامدار، سبدگردانی، درخواست رفع ممنوعیت فروش و… را می‌توان از طریق درگاه دارا دریافت کرد.

درگاه الکترونیکی کارگزاران (کارا)

درگاه کارا برای کارگزاران فعال در بازار بورس است و خدماتی به کارگزاران برای کم‌ کردن مکاتبات و مراجعات به آنان ارائه می‌دهد. این خدمات شامل صدور صورت‌حساب وضعیت اعتباری، سامانه اعلام تغییرات مشتریان و سامانه جامع گزارش‌گیری هستند.

درگاه الکترونیکی ناشران (دانا)

درگاه دانا مناسب برای ناشران (یکی دیگر از ذینفعان بازار سرمایه) است و فرآیند ثبت، سپرده‌گذاری، افزایش سرمایه، توزیع سود و مواردی از این دست را سرعت می‌بخشد. همچنین ناشران به وسیله‌ی این درگاه اطلاعیه مربوط به برگزاری مجامع را منتشر می‌کنند. همچنین اطلاعاتی مانند افزایش سرمایه در بورس، سپرده‌کردن اوراق بهادار ناشی از افزایش سرمایه‌های بورسی، صدور کد گروهی برای افراد حقوقی و موارد دیگر در این درگاه ارائه می‌شوند. لازم به ذکر است، منظور از سپرده‌کردن اوراق بهادار ناشی از افزایش سرمایه‌های بورسی، اضافه‌شدن سهام جدید به پرتفوی سهامداران در پی افزایش سرمایه شرکت از طریق انتشار سهام جدید است. این سهام به سهامداران قبلی تحت عنوان «سهام جایزه» تعلق می‌گیرد.

در سامانه سمات خدمات دیگری مانند اطلاعات مربوط به دفاتر پیشخوان، صدور کد سهامداری، همچنین اطلاعات مربوط به توزیع سود سهم‌های مختلف، صدور برگه المثنی، انتقال قهری سهام، تخصیص سهام ترجیحی، راهنمای مدارک لازم برای کد بورسی سرمایه‌گذاران خارجی، راهنمای تسویه وجوه معاملات بورس اوراق بهادار و صندوق تضمین تسویه وجوه سامانه ارائه می‌شوند.

نحوه ورود به سامانه سمات

فرد برای ورود به سامانه سمات به نشانی csdiran.ir باید در سامانه سجام ثبت نام کرده باشد. این سامانه در ابتدا کد ملی افراد را دریافت و برای تشخیص هویت آنان کد تاییدیه به گوشی همراه ثبت شده در سامانه ارسال می‌کند. همچنین فرد در ادامه باید یک رمز عبور انتخاب کند. پس از تکمیل فرآیند ورود، امکان استفاده از خدمات ارائه شده وجود خواهد داشت.

در خصوص آموزش نحوه‌ی ثبت‌نام در سامانه سجام مطالعه‌ مقاله‌ی «ثبت‌نام در سامانه سجام» مفید خواهد بود.

همچنین برای استفاده از خدمات سمات به جز سایت، راه‌های دیگری نیز مانند ورود به اپلیکیشن سمات و نسخه تحت وب آن وجود دارد. برای دریافت اپلیکیشن سمات باید ابتدا به سامانه سمات مراجعه کرد و پس از انتخاب درگاه یکپارچه ذینفعان، لینک دانلود اپلیکیشن را انتخاب کرد. اگر به هر دلیلی امکان دانلود اپلیکیشن وجود نداشت فرد می‌تواند از طریق دانلود «نسخه تحت وب» سمات را در گوشی همراه خود داشته باشد.

جمع‌بندی

امنیتی که توسط سامانه سمات در بازار سرمایه شکل گرفته است، باعث می‌شود افراد با خیالی مطمئن در این بازار سرمایه‌گذاری کنند. همانطور که در ابتدای این مقاله گفته شد این سامانه برای حفاظت از منافع سرمایه‌گذاران شکل گرفته، چرا که با وجود سمات اکثر امور مربوط به سرمایه‌گذاران به راحتی انجام می‌پذیرد. لازم به ذکر است که بورس انرژی و فرابورس ایران درصدی از سهام شرکت سمات را خریده‌اند و افراد می‌توانند نسبت به خرید و فروش سهام این شرکت نیز اقدام کنند. شرکت سمات با نماد «سپرده» در بازار بورس ایران پذیرش شده است.