نسبت بدهی چیست؟ + بررسی انواع نسبت‌های بدهی
نسبت بدهی یا نسبت اهرمی یکی از مهم‌ترین شاخص‌های مورد بررسی در تحلیل و ارزیابی وضعیت مالی یک شرکت است که به تصمیم‌گیران و سرمایه‌گذاران اطلاعات ارزشمندی در خصوص وضعیت شرکت ارائه می‌دهد. این نسبت‌ها نشان‌دهنده میزان بدهی شرکت نسبت به منابع مالی دیگر مانند حقوق صاحبان سرمایه یا دارایی‌ها است و درک درستی از ساختار مالی شرکت فراهم می‌کند. از این رو، این نسبت‌ها در پیش‌بینی ریسک‌های مالی، قابلیت پرداخت بدهی‌ها و استراتژی‌های مدیریتی شرکت اهمیت دارد. در این مقاله مفاهیم و اهمیت نسبت‌های بدهی، نحوه محاسبه آن‌ها و تاثیر آن‌ها بر عملکرد و ارزش شرکت‌ها بررسی شده است.
تعریف نسبت بدهی چیست؟
نسبت اهرمی یا بدهی (Leverage Ratios) نشان‌دهنده میزان تکیه شرکت بر بدهی به عنوان منبع تامین مالی است. این نسبت به افراد کمک می‌کند تا درک بهتری از ساختار سرمایه و ریسک مالی یک شرکت داشته باشند. در واقع، نسبت بدهی نشان می‌دهد که چه درصدی از کل دارایی‌های شرکت از طریق بدهی تامین شده است و بالا بودن این نسبت می‌تواند نشان‌دهنده ریسک بالاتر مالی باشد.
کل دارایی‌ها / کل بدهی‌ها = نسبت بدهی
کل بدهی‌ها: این شامل کل بدهی‌های جاری و غیرجاری شرکت است.
کل دارایی‌ها: شامل کل دارایی‌های جاری و غیرجاری شرکت می‌شود.
تحلیل نسبت بدهی شرکت‌ها
این نسبت نشان‌دهنده این است که شرکت در مقایسه با دارایی‌های خود چه مقدار بدهی دارد و این میزان در ریسک سرمایه‌گذاری در شرکت تاثیرگذار است. در واقع، بدهی زیاد می‌تواند محدودیت‌هایی در توانایی شرکت برای جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید ایجاد کند و همچنین بر توانایی شرکت در پرداخت بدهی‌های خود تاثیر بگذارد. نسبت بدهی نشان‌دهنده این است که شرکت دارایی‌های خود را از طریق سرمایه خود تامین مالی کرده است و می‌تواند نشان‌دهنده استقلال مالی بیشتر و ریسک پایین‌تر برای سرمایه‌گذاران باشد.
نسبت بدهی به تنهایی ممکن است تصویر کاملی از وضعیت مالی شرکت ارائه ندهد اما هنگام استفاده در ترکیب با سایر نسبت‌های مالی می‌تواند به تحلیلگران و سرمایه‌گذاران کمک کند تا تصویر بهتری از سلامت مالی شرکت و ریسک موجود در سرمایه‌گذاری به دست آورند. نسبت اهرمی همچنین می‌تواند در مقایسه با میانگین صنعت یا رقبا برای ارزیابی عملکرد نسبی شرکت استفاده شود. در ادامه به تحلیل این متغیر پرداخته شده است.
- برابر با یک (=1) به این معنی است که دارایی‌های شرکت با بدهی‌های آن برابر است و حقوق صاحبان سرمایه صفر است.
- بزرگتر از یک (>1) به این معنی است که بدهی شرکت از دارایی آن بیشتر است. این نسبت نشان می‌دهد که شرکت اهرم بالایی دارد و سرمایه‌گذاری و واگذاری وام به این نوع شرکت‌ها پرخطر است.
- کمتر از یک (<1) به این معنی است که شرکت دارایی بیشتری نسبت به بدهی دارد و در صورت نیاز می‌تواند با فروش دارایی‌های خود به تعهدات خود عمل کند. هرچه نسبت بدهی به دارایی کمتر باشد، ریسک شرکت کمتر است.
انواع نسبت بدهی
نسبت بدهی به سرمایه (Debt to Equity Ratio): نسبت بدهی به سرمایه که به آن نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام نیز گفته می‌شود، میزان بدهی‌های شرکت را با میزان سرمایه‌اش مقایسه می‌کند و نشان‌دهنده این است که شرکت چقدر از سرمایه خود را به جای استفاده از بدهی‌ها برای تامین مالی به کار گرفته است.
حقوق صاحبان سهام / کل بدهی‌ها = نسبت بدهی به سرمایه
بالاتر از یک نسبت: نشان‌دهنده وابستگی زیاد شرکت به بدهی است. این می‌تواند ریسک بیشتری برای سرمایه‌گذاران به همراه داشته باشد، زیرا شرکت باید بهره‌های بیشتری پرداخت کند و در شرایط مالی دشوار، ریسک ورشکستگی بالاتر می‌رود.
پایین‌تر از یک بودن نسبت: به معنای آن است که شرکت بیشتر به سرمایه خود تکیه کرده و کمتر به بدهی وابسته است که این می‌تواند نشان‌دهنده استقلال مالی بیشتر و ریسک پایین‌تر باشد.
نسبت بدهی جاری به حقوق صاحبان سهام: این نسبت به عنوان یکی از نسبت‌های بدهی جاری نشان‌دهنده تعادل بین حقوق صاحبان سرمایه و بدهی‌های جاری شرکت است. برای محاسبه نسبت اهرمی شرکت، معمولا بدهی جاری یا بدهی کل شرکت به حقوق صاحبان سرمایه تقسیم می‌شود.
حقوق صاحبان سهام / بدهی جاری = نسبت بدهی جاری به حقوق صاحبان سهام
اگر این متغیر در مقایسه با حقوق صاحبان سهام بالا باشد، نشان می‌دهد که شرکت به طور نسبی بیشتر به بدهی نسبت به حقوق صاحبان سرمایه خود وابسته است که ممکن است نشانه‌ای از خطر مالی باشد.
اگر این متغیر در مقایسه با حقوق صاحبان سهام پایین باشد، نشان می‌دهد که شرکت به طور نسبی کمتر به بدهی نسبت به حقوق صاحبان سرمایه خود وابسته است. این موضوع نشان از سلامت و استحکام مالی بیشتر شرکت دارد.
- مقاله پیشنهادی: بدهی جاری
نسبت بدهی غیرجاری به حقوق صاحبان سهام: این نسبت نشان می‌دهد که چه مقدار از بدهی‌های غیرجاری نسبت به حقوق صاحبان سهام مورد استفاده قرار گرفته است. به طور کلی، این نسبت نشان‌دهنده حجم بدهی‌های بلندمدت نسبت به ارزش دفتری حقوق صاحبان سرمایه است.
حقوق صاحبان سهام / بدهی غیرجاری = نسبت بدهی غیرجاری به حقوق صاحبان سهام
اگر این متغیر در مقایسه با حقوق صاحبان سهام بالا باشد، این معمولا نشان‌دهنده این است که شرکت برای تامین منابع مالی خود از بدهی بلندمدت بیشتری استفاده کرده است.
در مقابل، اگر این متغیر در مقایسه با حقوق صاحبان سهام پایین باشد، این نشان می‌دهد که شرکت از بدهی بلندمدت نسبت به حقوق صاحبان سرمایه خود کمتر استفاده کرده است که معمولا به معنای ساختار مالی مستحکم‌تر است.
- مقاله پیشنهادی: بدهی غیرجاری
نسبت دارایی‌های ثابت به حقوق صاحبان سهام: این نسبت به عنوان یک شاخص مالی نشان می‌دهد چه مقدار از حقوق صاحبان سهام شرکت برای خرید دارایی‌های ثابت صرف شده است.
ارزش ویژه / دارایی‌های ثابت = نسبت دارایی‌های ثابت به حقوق صاحبان سهام
اگر نسبت دارایی‌های ثابت به حقوق صاحبان سهام بالا باشد، نشان می‌دهد بخش زیادی از حقوق صاحبان سهام صرف خرید دارایی‌های ثابت شده است و از این رو ممکن است شرکت از لحاظ نقدینگی و پرداخت بدهی‌های جاری خود با مشکلاتی روبه‌رو شود.
نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی‌های ثابت: این نسبت بدهی معمولا برای ارزیابی ساختار مالی و استفاده از منابع شرکت برای تامین دارایی‌های ثابت به کار می‌رود.
دارایی‌های ثابت / حقوق صاحبان سهام = نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی‌های ثابت
اگر نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی‌های ثابت بالا باشد، نشان می‌دهد که شرکت به طور نسبی بیشتر از حقوق صاحبان سرمایه خود نسبت به دارایی‌های ثابت استفاده کرده و به آن نیاز دارد.
در مقابل، اگر نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی‌های ثابت پایین باشد، نشان می‌دهد که شرکت از حقوق صاحبان سرمایه کمتری نسبت به دارایی‌های ثابت خود استفاده کرده است که معمولا به معنای ساختار مالی مستحکم‌تر است.
نسبت مالکانه: این نسبت اهرمی نشان می‌دهد چه مقدار از هزینه‌های مربوط به فعالیت‌های اقتصادی شرکت از طریق منابع مربوط به مالکان شرکت تامین می‌شود.
کل دارایی‌ها / حقوق صاحبان سهام = نسبت مالکانه
اگر نسبت مالکانه بالا باشد، نشان از پایداری و مستحکم بودن ساختار مالی شرکت است. در مقابل، پایین بودن این نسبت نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از سرمایه شرکت از منابع خارجی تامین شده است و می‌تواند نشانگر ریسک مالی بالا باشد.
نسبت پوشش بهره: نسبت پوشش بهره نشان می‌دهد که چه مقدار از سود عملیاتی (EBIT) یا سود قبل از کسر بهره و مالیات شرکت، قادر به پرداخت بهره‌های متعلق به بدهی‌های خود است. این نسبت یک معیار اساسی برای اندازه‌گیری توانایی شرکت در پرداخت بهره‌ها از درآمد عملیاتی خود است.
هزینه بهره / سود قبل از بهره و مالیات = نسبت پوشش بهره
هرچه مقدار پوشش هزینه بهره کمتر باشد، نشان می‌دهد شرکت نتوانسته است درآمد مناسبی را در جهت جبران هزینه بهره کسب کند.
نسبت پوشش بدهی (Debt Service Coverage Ratio – DSCR): این متغیر معیاری از جریان‌های نقدی برای پوشش دادن به تعهدات بدهی است. درواقع، نسبت پوشش بدهی نشان می‌دهد که شرکت تا چه حد توانایی پرداخت به موقع اصل و بهره بدهی‌های خود را دارد. هرچه نسبت پوشش بدهی بالاتر باشد، پرداخت بدهی و سود سهام آسان‌تر خواهد بود.
بدهی/ خالص درآمد عملیاتی = نسبت پوشش بدهی
جمع‌بندی
در این مقاله انواع نسبت بدهی یا نسبت اهرمی در بازار مالی و نحوه محاسبه آن‌ها بررسی شد. با استفاده از نسبت‌های بدهی می‌توان میزان ریسک‌پذیری شرکت و توانایی آن در بازپرداخت بدهی‌ها را ارزیابی کرد. در واقع، از طریق تحلیل این نسبت‌ها، مدیران و سرمایه‌گذاران می‌توانند بهترین تصمیمات را برای بهبود ساختار مالی شرکت‌ها و افزایش پایداری آن‌ها بگیرند که این امر بهبود عملکرد مالی و ارزش سهام را تقویت می‌کند و به سودآوری بیشتر و موفقیت‌های پایدارتر برای شرکت‌ها منجر می‌شود.
