ارزش دفتری چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟
ارزش دفتری، یکی از فاکتورهای اصلی در سنجش و اندازه‌گیری ارزش سهام شرکتها است. در این مقاله به بررسی ارزش دفتری در صورت مالی شرکتها پرداخته شده است. این مولفه نشان‌دهنده بهای خالص یا ارزش خالص دارایی‌های شرکت است که در ترازنامه شرکت ثبت می‌شود. این ارزش با کم کردن تمامی هزینه‌های استهلاک انباشته از قیمت خرید یک دارایی محاسبه می‌شود.
ارزش دفتری چیست؟
همانطور که در ابتدا به تعریف ارزش دفتری پرداخته شد، این متغیر به ارزش کل دارایی‌های شرکت منهای بدهی‌های آن اشاره دارد. در واقع با کسر بدهی‌ها از دارایی‌های شرکت عددی به دست می‌آید که میزان واقعی حقوق صاحبان سهام را نشان می‌دهد. با تقسیم این عدد بر تعداد سهام، عددی که بدست می‌آید معرف ارزش دفتری هر سهم خواهد بود و مبنای محاسبه دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت بر اساس ارقام ثبت شده در دفاتر حسابداری شرکت است که این اعداد بر مبنای بهای تاریخی یا به عبارتی قیمت خرید محاسبه می‌شوند.
پیشنهاد می‌شود مقاله ترازنامه را در وبسایت انیگما بخوانید.
فرمول ارزش دفتری سهام
نحوه محاسبه ارزش دفتری مطابق فرمول زیر اس:
تعداد کل سهام / ( بدهی کل شرکت – دارایی کل شرکت ) = ارزش دفتری هر سهم
برای مثال برای شرکت A دستگاهی به ارزش 500 میلیون تومان خریداری می‌شود. پس از آن، 100 میلیون تومان برای گسترش ظرفیت تولید آن دستگاه هزینه می‌شود. اگر فرض کنیم که از زمان خرید دستگاه تاکنون 200 میلیون تومان هزینه استهلاک انباشته این دستگاه و 100 میلیون تومان هزینه تعمیر ایرادات و خرابی‌های آن باشد، ارزش دفتری دستگاه 300 میلیون تومان خواهد بود.
ارزش دفتری منفی چیست؟
اگر مجموع بدهی‌ها و سایر هزینه‌های شرکت از دارایی‌های آن بیشتر باشد، ارزش دفتری به دست آمده منفی می‌شود. در این صورت می‌توان گفت شرکت زیان دیده است.
ارزش دفتری دارایی ثابت چیست؟
ارزش دفتری دارایی ثابت نشان‌دهنده ارزشی است که بر اساس دفاتر حسابداری شرکت برای دارایی‌های ثابت یا سرمایه‌گذاری‌های طولانی‌مدت محاسبه می‌شود. این دارایی‌ها شامل دارایی‌هایی مانند تجهیزات، ماشین‌آلات، ساختمان‌ها و سایر منابعی است که برای فعالیت‌های تولیدی یا خدماتی شرکت استفاده می‌شوند.
برای محاسبه این مولفه، ابتدا هزینه خرید یا تولید این دارایی‌ها (ارزش خرید) در نظر گرفته می‌شود. سپس این ارزش خرید با کاهش‌های مرتبط با زمان مانند آمار مصرف، تخریب و قدمت استفاده محاسبه می‌شود. این کاهش‌ها به عنوان مبلغ استهلاک در نظر گرفته می‌شوند. در نهایت، مقداراستهلاک به مدت زمانی که دارایی‌ها برای شرکت استفاده می‌شوند، اضافه می‌شود. این عملیات باعث محاسبه ارزش دفتری دارایی‌های ثابت می‌شود.
مهمترین نکته این است که ارزش دفتری دارایی‌های ثابت نشان‌دهنده ارزش این دارایی‌ها بر اساس دفاتر حسابداری است و ممکن است از ارزش بازاری یا واقعی آنها متفاوت باشد. این محاسبه معمولا به منظور ارائه یک تصویر دقیق از دارایی‌های شرکت برای مدیران، سرمایه‌گذاران و مراجع حسابداری انجام می‌شود.
نسبت ارزش دفتری
نسبت Price to Book Ratio – P/B Ratio نسبتی است که نشان‌دهنده ارتباط بین ارزش دفتری سهام یک شرکت و ارزش بازاری آن است. فرمول این نسبت به صورت زیر است:
ارزش دفتری هر سهم / قیمت هر سهم در بازار = نسبت ارزش دفتری
برای محاسبه این نسبت باید از صورت‌های مالی میان دوره‌ای یا یک ساله استفاده کرده و عدد مربوط به جمع حقوق مالکانه را بر تعداد سهام منتشره شرکت تقسیم کرد. در این صورت این مولفه هر سهم به دست می‌آید، بعد از آن با تقسیم کردن قیمت پایانی سهم بر ارزش دفتری آن نسبت P/B به دست می‌آید.
استفاده از نسبت P/B می‌تواند در تحلیل‌های مالی مفید باشد. به عنوان مثال، اگر نسبت P/B کمتر از ۱ باشد، نشان‌دهنده این است که سهام شرکت با ارزش بازاری کمتری نسبت به ارزش دفتری آن معامله می‌شود. این موضوع ممکن است به معنای این باشد که سهام شرکت زیرقیمت است. از طرفی، نسبت P/B بالاتر از ۱ ممکن است نشان‌دهنده این باشد که سهام شرکت با ارزش بازاری بیشتری نسبت به ارزش دفتری آن معامله می‌شود و احتمالا نشان‌دهنده انتظارات رشد و سودآوری بالاتر در آینده است.
انواع ارزش در بازار سهام
ارزش دفتری سهام: همانطور که در این مقاله بررسی شد، این پارامتر به ارزش کل دارایی‌های شرکت منهای بدهی‌های آن اشاره دارد. در واقع، عدد بدست آمده حقوق صاحبان سهام را نشان می‌دهد که با تقسیم آن بر تعداد کل سهام، ارزش دفتری هر سهم بدست می‌آید.
ارزش بازاری سهم: ارزش بازاری یا قیمت معاملاتی قیمتی است که سهام بر اساس آن در بورس مورد معامله قرار می‌گیرد. اگرچه ارزش بازار تحت تاثیر تحولات بازار سرمایه قرار می‌گیرد اما سهام اغلب شرکتها در بورس براساس قیمت اسمی معامله نمی‌شود.
ارزش اسمی: ارزش اسمی سهام به ارزش ابتدایی یک برگه سهم گفته می‌شود. این رقم در هنگام انتشار سهام، برای هر برگه سهم تعیین شده و در اساسنامه درج می‌شود. ارزش اسمی سهام، معادل سرمایه شرکت تقسیم بر تعداد برگه‌های سهام است. البته در ایران ارزش اسمی هر سهم یک هزار ریال یا ۱۰۰ تومان است.
ارزش ذاتی سهم: به این ارزش، ارزش واقعی نیز گفته می‌شود، بر مبنای بررسی تمامی ابعاد کسب‌وکار مورد نظر از جمله صورت‌های مالی، پتانسیل رشد شرکت و در نظر گرفتن دارایی‌های مشهود و نامشهود محاسبه می‌شود. در واقع، با محاسبه ارزش ذاتی و مقایسه آن با ارزش بازاری می‌توان در مورد خرید، فروش یا نگهداری سهم تصمیم‌گیری کرد.
تفاوت ارزش دفتری و اسمی
ارزش دفتری (Book Value) و ارزش اسمی (Nominal Value) دو مفهوم مختلف در حوزه مالی هستند. ارزش دفتری به معنای ارزش دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت است که در دفاتر مالی شرکت ثبت شده است. برای محاسبه این ارزش، دارایی‌های شرکت از بدهی‌های آن کم می‌شود. این شامل دارایی‌های ثابت (مانند ماشین‌آلات، ساختمان‌ها) و دارایی‌های جاری (مانند وجوه نقد و موجودی کالا) است. ضمن اینکه این مولفه ممکن است ارزش واقعی دارایی‌های شرکت را نمایش ندهد، زیرا ارزش دارایی‌ها به بهای تاریخی یا همان قیمت خرید ثبت می‌شود که از زمان خرید آنها گذشته و ارزش آنها از آن زمان تغییر کرده است.
در مقابل، ارزش اسمی بر اساس قیمت سهام شرکت در بازار سرمایه یا ارزش بازاری سرمایه‌گذاری‌های شرکت محاسبه می‌شود. به این معنا که این ارزش نشان‌دهنده ارزش بازاری شرکت است. ارزش اسمی معمولا به عنوان معیار اصلی برای ارزش‌گذاری شرکتها استفاده می‌شود، زیرا نمایانگر تقاضا و پیش‌بینی‌های بازار در مورد عملکرد آینده شرکت است. این نکته را نیز باید در نظر گرفت در ابتدا ارزش دفتری و ارزش اسمی با یکدیگر برابرند اما در ادامه بر مبنای ارزش دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت می‌توانند با یکدیگر متفاوت باشند.
مزایای ارزش دفتری سهام
عدم دخالت استنباط شخصی از مهمترین مزایای این متغیر است. استفاده از این مولفه به شرکتها کمک می‌کند تا با استفاده از استانداردهای حسابداری رسمی، دارایی‌ها و بدهی‌های خود را به طور مشخص و قابل اعتماد ثبت کنند. استفاده از این مولفه می‌تواند برای حسابرسی و بررسی مستندات مالی به عنوان یک مرجع قابل اطمینان عمل کند، زیرا تمام معاملات بر اساس این ارزش ثبت شده‌اند.
معایب ارزش دفتری
این مولفه ممکن است ارزش واقعی دارایی‌ها در بازار را نادیده بگیرد، زیرا معمولا بر اساس هزینه خرید و استهلاک محاسبه می‌شود و تغییرات بازار را به صورت کامل بازتاب نمی‌دهد. ضمن اینکه این مولفه، دارایی‌های نامشهود مثل حقوق مالکیت را به درستی نشان نمی‌دهد. این ارزش ممکن است مانع از انعکاس دقیق تغییرات ارزش دارایی‌ها و بدهی‌ها در تصمیم‌گیری‌های مالی شرکت شود و این می‌تواند منجر به تصمیم‌های غلط یا نادرستی شود. از سوی دیگر، برخی از ارزش‌های شرکت مانند شهرت تجاری و دانش فنی که نمی‌توانند به صورت مستقیم اندازه‌گیری شوند، در ارزش دفتری منعکس نمی‌شوند که این می‌تواند ارزش واقعی شرکت را زیر سوال ببرد.
جمع‌بندی
در این مقاله، مفهوم ارزش دفتری و اهمیت آن در تحلیل‌های مالی و سرمایه‌گذاری بررسی شد. این مولفه به عنوان شاخصی از ارزش خالص دارایی‌های یک شرکت پس از کسر بدهی‌ها و استهلاک به سرمایه‌گذاران و تحلیلگران کمک می‌کند تا تصویری دقیق‌تر از وضعیت مالی شرکتها داشته باشند. با مقایسه این متغیر با ارزش بازار می‌توان به ارزیابی دقیق‌تری از عملکرد و پتانسیل رشد شرکتها دست یافت. در نهایت، درک صحیح از این مولفه می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های مالی هوشمندانه‌تر و سرمایه‌گذاری‌های موفق‌تر منجر شود.
سوالات متداول
این مولفه از تقسیم حقوق صاحبان سهام در ترازنامه بر تعداد سهام به دست می‌آید. حقوق صاحبان سهام نیز با کسر بدهی‌های شرکت از مجموع دارایی‌های آن بدست می‌آید.
این مولفه مبتنی بر هزینه تاریخی و استهلاک انباشته است، در حالی که ارزش بازار به قیمتی اشاره دارد که دارایی در بازار فعلی می‌تواند به فروش برسد.
بله، ارزش دفتری منفی زمانی رخ می‌دهد که کل استهلاک انباشته و هرگونه کاهش ارزش دارایی از هزینه خرید اولیه آن بیشتر باشد. این معمولا نشان‌دهنده این است که دارایی بیش از ارزش خرید اولیه خود استهلاک شده است.
اگر مجموع بدهی‌های شرکت را از مجموع دارایی‌های آن کم کنیم، مبلغ باقی‌مانده نشان‌دهنده مجموع ارزش سرمایه سهامداران شرکت است. این مفهوم همچنین با نام حقوق صاحبان سهام شرکت نیز معرفی می‌شود. حال اگر حقوق صاحبان سهام شرکت را بر تعداد سهام تقسیم کنیم، عدد حاصل بیانگر ارزش دفتری هر سهم است.
یکی از مهمترین کاربردهای محاسبه و ثبت این مولفه این است که بر اساس این ارزش در صورت انحلال شرکت، ابتدا تمام بدهی‌های شرکت پرداخت می‌شود و پس از آن مبلغ باقی مانده به ازای هر سهم نصیب سهامداران می‌شود.
