اثر قانون جدید مالیاتی بر نمادهای بورسی

بر اساس بند س تبصره 6 قانون بودجه سال 1403، حداکثر معافیت مالیاتی اشخاص حقوقی 500 میلیارد تومان تعیین شد. شرکت‌های بورسی که تا پیش از این مشمول معافیت‌های مالیاتی بودند، با قانون جدید با کاهش سود همراه خواهند شد. این امر مورد انتقاد کارشناسان و فعالان بازار سهام قرار گرفت. در این میان مجید عشقی، رییس سازمان بورس و کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران به صورت مکتوب از مجلس شورای اسلامی خواهان رفع ابهام و اصلاح این بند از قانون شدند. در ادامه این مقاله به به بررسی اثر این قانون بر شرکت‌های بورسی پرداخته شده است.

مالیات بر درآمد چیست؟

بخش عمده‌ای از درآمدهای دولت‌ها از طریق اخذ مالیات تامین می‌شود. کاهش وابستگی دولت به درآمدهای نفتی منجر به رشد درآمدهای مالیاتی طی چند سال اخیر شده است، به طوری‌که براساس قانون بودجه 1403، درآمدهای مالیاتی رشد 49.8 درصدی نسبت به بودجه سال 1402 داشته است.

براساس قوانین مالیاتی کشور، درصدی از درآمدهای خالص (سود) اشخاص حقیقی و یا حقوقی جهت پوشش هزینه‌های زیرساختی که دولت برای تولید و خدمات کشور فراهم کرده، باید به عنوان مالیات به دولت پرداخت شود که به آن مالیات بر درآمد گفته می‌شود.

مالیات عمدتا به دو دسته مالیات مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می‌شود. مالیات مستقیم، درصدی از درآمدها یا سود است که مستقیما به دولت پرداخت می‌شود. مالیات غیرمستقیم، مالیاتی است که بر روی قیمت نهایی کالاها و خدمات در نظر گرفته شده و پرداخت آن مشمول تمامی افراد جامعه است.

معافیت مالیاتی چیست؟

اگرچه مالیات به عنوان ابزاری برای اعمال سیاست‌های مالی دولت برای کنترل تقاضا در جامعه است و کاهش آن منجر به تقویت تقاضا خواهد شد، اما در شرایط فعلی کشور که قرار بر آن است که عمده درآمدهای دولت از طریق مالیات تامین ‌شود، چشم‌پوشی یا کاهش آن امری اجتناب ناپذیر است. در این بین دولت به منظور تقویت بخش تولید و جلوگیری از کاهش انگیزه برای شرکت‌های تولیدی و خدماتی معافیت‌های مالیاتی برای آن‌ها در نظرگرفته می‌شود. به بیان ساده‌تر دولت از بخشی از مالیات مستقیمی که اشخاص حقیقی یا حقوقی موظف به پرداخت آن هستند، چشم‌پوشی می‌کند تا منافع تولیدکنندگان حفظ شود. به منظور حمایت دولت از بازار سرمایه، این معافیت مالیاتی برای شرکت‌های بورسی و فرابورسی در نظر گرفته شده است.

معافیت مالیاتی شرکت‌های بورسی پیش‌تر چگونه بود؟

تا پیش از ابلاغ قانون جدید مالیاتی، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس یا فرابورس مشمول معافیت‌های مالیاتی به صورت درصدی بودند. براساس ماده 143 قانون مالیات‌های مستقیم، ده درصد از مالیات بر درآمد فروش کالاهایی که در بورس‌های کالایی پذیرفته شده، ده درصد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بورس‌های داخلی یا خارجی پذیرفته می‌شود و پنج درصد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بازار خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته می‌شود، مشمول مالیات به نرخ صفر می‌شود. این معافیت برای شرکت‌هایی که در پایان دوره مالی حداقل بیست درصد از 25% سهام شناور آزاد داشته باشند، معادل دوبرابر فوق خواهد بود.

براساس قانون جدید، برای معافیت‌ها سقف یا حداکثری تعیین شده، به این صورت که تا سقف مشخصی از درآمد معافیت مالیاتی لحاظ می‌شود و در صورت رشد درآمدها بیش از سقف تعیین شده، مالیات به صورت کامل محاسبه می‌شود. این امر به زیان شرکت‌های پذیرفته شده در بازار سهام خواهد بود.

جزییات قانون جدید مالیاتی

یکی از مواردی که در بودجه سال 1403 آورده شده است و بسیار مورد انتقاد قرار گرفته، ابلاغ سقف معافیت مالیاتی براساس بند س تبصره 6 قانون بودجه 1403 است که جزییات این بند در ذیل آمده است:

«براساس مجموع معافیت‌ها، نرخ صفر مالیاتی، کاهش نرخ مالیاتی و سایر مشوق‌های مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی از محل مجموع درآمدهای حاصل‌شده برای عملکرد سال ۱۴۰۳ کلیه مؤدیان به‌استثنای معافیت‌های دارای سقف زمانی مشخص و موارد مندرج در ماده (۱۳۹) قانون مالیات‌های مستقیم و قانون جهش تولید دانش‌بنیان برای اشخاص حقوقی تا پنج هزار میلیارد (۵,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال و اشخاص حقیقی تا پانصد میلیارد (۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال قابل اعمال است»

ایرادات سقف معافیت مالیاتی جدید

براساس قانون جدید مالیاتی، شرکت‌های بورسی که تا پیش از این مشمول مالیات با نرخ صفر درصد برای بخش یا تمام درآمدها بودند و یا معافیت‌های درصدی داشتند، تنها تا سقف 500 میلیون تومان امکان استفاده از معافیت مالیاتی را خواهند داشت.

یکی از ایراداتی که به سقف جدید معافیت مالیاتی وارد است، ابهامات ایجاد شده در آن است. در واقع علاوه بر آنکه تعیین سقف برای معافیت‌ها نگران‌کننده است، بلکه عدم شفافیت در آن و ابهاماتی که ایجاد شده، موجبات نگرانی بیشتر را فراهم کرده است. یکی از نگرانی‌ها در خصوص صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. به طوری‌که در صورت تعیین سقف مالیاتی جدید برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری که پیش‌تر معافیت مالیاتی داشتند، عواقب منفی به دنبال دارد. بنابراین براساس انتقادات سیاست‌گذاران بورسی باید منتظر شفافیت بیشتر در خصوص قانون جدید مالیاتی بود.

کدام شرکت‌ها مشمول سقف مالیاتی جدید هستند؟

بررسی‌های انیگما نشان می‌دهد که 16 شرکت بورسی مشمول قانون مالیاتی جدید خواهند شد. در میان شرکت‌ها بیشترین تاثیر بر دو نماد بزرگ «فولاد» و «فملی» است.

 لیست این 16 شرکت به ترتیب ذیل است:

1. فملی
2. فولاد
3. شپنا
4. شبندر
5. فخوز
6. شتران
7. کچاد
8. بوعلی
9. فایرا
10. شسپا
11. بفجر
12. کنور
13. انتخاب
14. شفن
15. خزامیا
16. شبهرن

عامل کاهش سود 33 همتی شرکت‌های بورسی

بررسی‌ها نشان می‌دهد که سود خالص این 16 شرکت که پیش از این قانون جدید مالیاتی 420 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده بود، با فرض دلار 50 هزار تومانی و تورم 30 درصدی، به 387 هزار میلیارد تومان کاهش خواهد یافت. بنابراین قانون جدید منجر به کاهش 33 هزار میلیارد تومان سود خالص این شرکت‌ها شده است.