بازده دارایی (ROA) چیست؟ نحوه محاسبه و کاربرد آن
بازده دارایی‌ها یا ROA به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نسبت‌های مالی، میزان سودآوری شرکت را در مقایسه با کل دارایی‌های آن نشان می‌دهد. این شاخص بیان می‌کند هر یک ریال دارایی چه میزان سود ایجاد کرده است. این نسبت ابزاری کلیدی در تحلیل عملکرد مدیریتی شرکت‌ها است و به مدیران امکان می‌دهد نقاط ضعف در بهره‌برداری از منابع را شناسایی کنند. افزایش مقدار ROA به معنای کارآمدی بیشتر در استفاده از دارایی‌ها برای تولید سود است. با این حال، بررسی این شاخص به تنهایی تصویری کامل از وضعیت مالی ارائه نمی‌دهد و لازم است در کنار سایر نسبت‌ها، از جمله بازده حقوق صاحبان سهام (ROE)، تحلیل شود.
فرمول و نحوه محاسبه نسبت بازده دارایی
نسبت بازده دارایی (ROA) یکی از شاخص‌های اصلی سنجش سودآوری شرکت محسوب می‌شود. فرمول بازده دارایی نشان می‌دهد که منابع مالی شرکت چگونه در ایجاد سود به کار گرفته شده‌اند و این شاخص با استفاده از اطلاعات موجود در صورت‌های مالی قابل محاسبه است. فرمول نسبت بازده دارایی از تقسیم سود خالص بر میانگین کل دارایی‌ها به دست می‌آید. نتیجه این محاسبه معمولا در عدد صد ضرب می‌شود تا به صورت درصد بیان شود. برای محاسبه بازده دارایی‌ها دو مقدار کلیدی سود خالص و کل دارایی‌ها لازم است.
سود خالص شرکت از صورت سود و زیان استخراج می‌شود. این مقدار پس از کسر بهای تمام‌شده کالای فروش رفته و سایر هزینه‌های عملیاتی و غیرعملیاتی محاسبه می‌شود. کل دارایی‌ها نیز شامل تمامی اقلام موجود در ترازنامه شرکت است.
تحلیلگران توصیه می‌کنند که از میانگین کل دارایی‌ها استفاده شود. این میانگین از تقسیم مجموع دارایی‌ها در دو سال اخیر بر عدد دو به دست می‌آید. دارایی‌ها در طول دوره مالی به دلیل خریدهای جدید یا تغییرات موجودی دائما نوسان می‌کنند؛ بنابراین استفاده از میانگین کل دارایی‌ها تصویر دقیق‌تری از وضعیت شرکت ارائه می‌دهد.
حساب‌های صورت سود و زیان مربوط به یک بازه زمانی مشخص هستند، در حالی که اقلام ترازنامه‌ای مربوط به یک مقطع زمانی خاص می‌شوند. به همین دلیل، هنگام ترکیب این دو نوع حساب در نسبت‌های مالی، آیتم‌های ترازنامه‌ای به صورت میانگین لحاظ می‌شوند. در برخی موارد، فرمول بازده دارایی‌ها توسط تحلیلگران تعدیل می‌شود. برخی تحلیلگران هزینه بهره را به سود خالص اضافه می‌کنند تا اثر بدهی‌ها و هزینه استقراض نادیده گرفته شود و توانایی شرکت در استفاده از دارایی‌ها برای تولید سود بهتر ارزیابی شود.
اهمیت و کاربرد شاخص بازده دارایی
نسبت بازده دارایی (ROA) عملکرد مدیریت را در بهره‌گیری بهینه از دارایی‌های موجود نشان می‌دهد. شاخص بازده دارایی‌ها به مدیران امکان می‌دهد اثربخشی خود در تولید درآمد را ارزیابی کنند. مقدار بالای این نسبت نشان‌دهنده مدیریت بهتر و استفاده کارآمدتر از دارایی‌ها است، در حالی که مقدار پایین می‌تواند هشداردهنده مدیریت ناکارآمد در تخصیص منابع باشد. بازده دارایی نشان می‌دهد که شرکت تا چه اندازه در تبدیل سرمایه به درآمد خالص موفق عمل کرده است. سرمایه‌گذاران پیش از تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری، روند ROA یک شرکت را بررسی می‌کنند. اگر شرکتی دارایی‌های خود را افزایش دهد ولی ROA ثابت بماند، احتمالا از منابع خود به‌درستی استفاده نمی‌کند.
تحلیل بازده دارایی‌ها نیازمند مقایسه است. شاخص ROA باید با میانگین صنعت یا مقادیر گذشته همان شرکت مقایسه شود. مقایسه ROA شرکت‌ها در صنایع مختلف نمی‌تواند معیار دقیقی ارائه کند، زیرا ساختار و پایه دارایی شرکت‌های فعال در صنایع گوناگون متفاوت است. شرکت‌های سرمایه‌بر مانند خطوط هوایی معمولا بازده دارایی پایین‌تری دارند. در اغلب موارد، بازده دارایی بالاتر از پنج درصد، معیار مناسبی محسوب می‌شود و در سطح بین‌المللی، مقادیر بالای بیست درصد برای شرکت عالی در نظر گرفته می‌شوند.
محدودیت‌ها و نکات مهم در استفاده از بازده دارایی
شاخص بازده دارایی‌ها به تنهایی تصویری کامل از وضعیت مالی ارائه نمی‌دهد و تحلیلگران باید آن را همراه با سایر شاخص‌های مالی بررسی کنند. استفاده از ROA در کنار نسبت‌هایی مانند بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) ضروری است. یکی از محدودیت‌های مهم، عدم امکان استفاده از این نسبت برای مقایسه شرکت‌های فعال در صنایع مختلف است. نسبت بازده دارایی برای مقایسه شرکت‌هایی که در یک حوزه فعالیت می‌کنند مناسب است، زیرا ساختار دارایی‌ها در صنایع گوناگون متفاوت است. طبق فرمول بازده دارایی، نوسانات دارایی‌ها در طول دوره مالی در نظر گرفته نمی‌شود. به همین دلیل تحلیلگران توصیه می‌کنند از میانگین کل دارایی‌ها استفاده شود تا تصویر دقیق‌تری از وضعیت شرکت به دست آید.
تفاوت بازده دارایی با بازده حقوق صاحبان سهام
نسبت‌های بازده دارایی و بازده حقوق صاحبان سهام هر دو برای ارزیابی عملکرد شرکت‌ها استفاده می‌شوند و توانایی شرکت در ایجاد سود و بازده از سرمایه‌گذاری‌های خود را نشان می‌دهند. هر یک از این شاخص‌ها از زاویه‌ای متفاوت عملکرد شرکت را ارزیابی می‌کنند.
- مقاله پیشنهادی: نسبت مالی چیست؟ بررسی انواع نسبت‌های مالی و کاربرد آن‌ها
نسبت بازده دارایی (ROA) کل دارایی‌های شرکت را در نظر می‌گیرد که شامل بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام شرکت می‌شود. در مقابل، بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) تنها میزان سود حاصل از سرمایه آورده شده سهامداران را می‌سنجد.
تفاوت اصلی این دو نسبت در در نظر گرفتن بدهی‌ها است. نسبت بازده دارایی (ROA) سودآوری شرکت را نسبت به مجموع کل دارایی‌ها اندازه‌گیری می‌کند، در حالی که در فرمول بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) تنها حقوق صاحبان سهام به‌عنوان مخرج استفاده می‌شود. اگر شرکتی هیچ بدهی یا اهرم مالی نداشته باشد، این دو نسبت برابر خواهند بود. اهرم مالی یا بدهی عامل اصلی تمایز این دو شاخص است.
بدهی زیاد شرکت تاثیر مستقیمی بر تحلیل بازده دارایی دارد. با افزایش بدهی، دارایی‌های شرکت از حقوق صاحبان سهام بیشتر می‌شود و در نتیجه ROA کاهش می‌یابد زیرا مخرج بزرگتر شده است. در مقابل، افزایش بدهی می‌تواند ROE را به صورت فریبنده بالا ببرد؛ سهم سهامداران کوچکتر شده و مخرج در فرمول ROE کاهش می‌یابد، بنابراین تقسیم سود خالص بر مخرج کوچکتر عدد بزرگ‌تری برای ROE ایجاد می‌کند. به همین دلیل، ROA معیار دقیق‌تری برای سنجش کارایی مدیریت در استفاده از کل دارایی‌ها است.
جمع‌بندی
نسبت بازده دارایی معیاری کلیدی برای سنجش سودآوری و کارایی شرکت است که با فرمول «سود خالص» تقسیم بر «کل یا میانگین دارایی‌ها» محاسبه می‌شود. بالاتر بودن این شاخص نشان‌دهنده استفاده کارآمد از دارایی‌ها و عملکرد بهتر مدیریت است. ROA برای مقایسه شرکت‌ها در یک صنعت مناسب است و بهتر است همراه با سایر شاخص‌ها مانند ROE تحلیل شود.
