اوردر بوک چیست؟ معرفی اجزا و کاربردهای آن
ثبت سفارش در بازارهای مالی، اولین گام برای معامله است که به صورت سفارش‌های خرید و فروش هستند. اوردر بوک یا دفتر سفارش یک لیست الکترونیکی از تمامی این سفارشات ثبت شده است که اطلاعات مفیدی درباره قیمت، تعداد، حجم و زمان ثبت سفارشات و معاملات انجام شده به افراد ارائه می‌دهد. در این بخش به معرفی اوردر بوک، انواع، اجزا، کارکردها، اصطلاحات و فرایند معاملات در آن پرداخته شده است.
معرفی اوردر بوک
اوردر بوک (Order book) یا دفتر سفارش یک لیست الکترونیکی از تمامی سفارشات خرید و فروش است. این لیست در بازار کریپتوکارنسی، بازار سرمایه و سایر بازارهای مالی کاربرد دارد و اطلاعات جامعی درباره میزان معامله و قیمت دارایی به فروشندگان و خریداران ارائه می‌دهد. در واقع اوردر بوک نشان‌دهنده عرضه و تقاضا برای یک دارایی در بازار است. زمانی که افراد سفارش خود را برای خرید یا فروش ثبت می‌کنند، این سفارش به صورت خودکار در اوردر بوک ثبت می‌شود. پس از آن در صورت پیدا شدن طرف مقابل معامله، معامله انجام می‌شود.
دفتر سفارش با جمع‌آوری سفارشات بازار، اطلاعات مفیدی درباره قیمت دارایی، روند معاملات به فعالان بازار می‌دهد و همچنین افراد می‌توانند به واسطه میزان قیمت‌ها و حجم تقاضا یا عرضه در آن قیمت‌ها، سطوح حمایت و مقاومت را در بازار تعیین کنند.
انواع اوردر بوک
اوردر بوک در سیستم‌ها و پلتفرم‌های معاملاتی مربوط به هر بازار مالی به دو صورت قابل مشاهده است که شیوه‌های مختلف نمایش آن به شرح زیر است:
عمودی: در دفتر سفارشات، لیست سفارش‌ها بر مبنای میزان قیمت از بالا به پائین به شیوه نردبانی پشت سر هم چیده شده‌اند. معمولا در این مدل دفتر سفارش، بخش مربوط به سفارشات خرید در قسمت بالای آن و سفارشات فروش نیز پس از آن قرار دارند.
افقی: در اوردر بوک‌های افقی، سفارشات مربوط به خرید و فروش در کنار هم در بخش مربوط به هم نمایش داده می‌شوند.
اجزای اوردر بوک
دفتر سفارشات اطلاعات مربوط به تعداد، حجم و قیمت سفارشات را به صورت الکترونیکی ارائه می‌دهد و دارای بخش‌های خرید، فروش و تاریخچه است که با ثبت این اطلاعات باعث شفافیت در معاملات بازار می‌شود. در ادامه هر یک از این موارد به تفکیک بخش‌های اصلی و جزئیات هر کدام از این بخش‌ها شرح داده می‌شود.
اجزای اصلی یک اوردر بوک:
اطلاعات و توضیحات مربوط به بخش‌های خرید، فروش و تاریخچه دفتر سفارشات به شرح زیر است.
- بخش خرید
بخش خرید در اوردر بوک مربوط به سفارشات خرید است که حجم، تعداد و قیمت این سفارشات در این بخش قابل مشاهده است. اولویت معامله برای سفارش خریدی است که قیمت بیشتری برای خرید ارائه می‌دهد و هر سفارش باید منتظر تکمیل شدن سفارش‌هایی با قیمت بیشتر باشد. معمولا مبلغ سفارش‌های خرید، کمتر از قیمت آخرین معامله است. به پیشنهاد خریداران در دفتر سفارشات، Bid گفته می‌شود. اگر حجم یا تعداد سفارشات خرید با یک قیمت خاص در اوردر بوک افزایش یابد، دیوار خرید (Buy Wall) ایجاد می‌شود. این دیوار بر روی قیمت‌گذاری سفارشات پس از خود تاثیرگذار است و برای انجام معامله باید قیمت سفارش ثبت شده نزدیک به قیمت دیوار خرید باشد. بیشترین مقدار قیمت در دیوار فروش به عنوان سطح حمایتی برای دارایی در نظر گرفته می‌شود.
- بخش فروش
در دفتر سفارش، سفارشات مربوط به فروش یا Ask بخش مخصوص خود را دارند و اطلاعات مربوط به حجم، تعداد و قیمت این سفارشات در این قسمت قرار دارند. قیمت‌های سفارشات معمولا بیشتر از آخرین معامله است و اولویت معامله با سفارشاتی است که قیمت کمتری برای فروش پیشنهاد می‌دهند. در شرایطی که حجم یا تعداد سفارشات فروش در یک محدوده قیمتی خاص افزایش قابل توجهی داشته باشد، Sell Wall یا دیوار فروش ایجاد می‌شود. دیوار فروش در این بخش نیز بر قیمت سفارشات پس از خود تاثیرگذار است. کمترین مقدار قیمت در دیوار خرید به عنوان سطح مقاومت در نظر گرفته می‌شود.
- بخش تاریخچه
در این بخش از اوردر بوک، گزارش کاملی از معاملات فروش و خرید انجام شده با قیمت هر معامله ثبت شده است. این اطلاعات به افراد کمک می‌کند تا با توجه به قیمت معاملات و حجم معاملات، وضعیت بازار و میزان مشارکت معامله‌گران را ارزیابی کنند.
جزئیات مربوط به هر بخش:
هر کدام از بخش‌های اوردربوک شامل اطلاعاتی است که در بخش زیر قابل مشاهده است.
- نوع سفارش که شامل سفارش خرید یا فروش است.
- میزان یا حجم سفارش که به معنی تعداد دارایی سفارش‌های خرید و فروش است.
- حد قیمت یا Limit Price که بالاترین مقدار قیمت در سفارش‌های خرید و کمترین قیمت در سفارش‌های فروش در نظر گرفته می‌شود.
- زمان ثبت سفارش که برای اولویت‌بندی انجام معاملات کاربرد دارد.
هدف و کاربرد اوردر بوک چیست؟
دفتر سفارشات برای ثبت، اصلاح و حذف سفارشات خرید و فروش طراحی شده است و در بازارهای مالی مختلف کاربرد دارد و همچنین به تحلیل بازار نیز کمک بسیار زیادی می‌کند. در ادامه به توضیح هر یک از موارد پرداخته می‌شود.
ثبت سفارش: کاربران می‌توانند در ساعات معاملاتی یا پیش‌گشایش، سفارشات فروش یا خرید خود را در اوردر بوک ثبت کنند. به این کار سفارش‌گذاری گفته می‌شود که شامل سفارش‌های مختلف مانند سفارش محدود (Limit Order)، سفارش بازار (Market Order)، سفارش استاپ (Stop Order) و سایر سفارش‌ها است.
اصلاح سفارش: یکی از کاربردهای مهم دفتر سفارش، اصلاح سفارشات ثبت شده است. معامله‌گران با توجه به قیمت و حجم معاملات سفارشات ثبت شده در اوردر بوک می‌توانند سفارش خود را تغییر دهند تا زودتر به معامله برسند. البته این امکان در بعضی از بازارهای مالی وجود ندارد یا تنها در زمان خاصی ممکن است. در این شرایط افراد باید سفارش فعلی را لغو کنند و سفارش جدیدی ثبت کنند.
لغو سفارش: در صورتی که فرد از سفارشی که ثبت کرده منصرف شده باشد، می‌تواند سفارش خود را از اوردر بوک حذف کند.
تحلیل بازار با مشاهده اوردر بوک: افراد با مشاهده اوردر بوک و بررسی حد قیمت، حجم سفارشات و معاملات می‌توانند شرایط خرید و فروش و همچنین وضعیت کلی بازار را بررسی کنند. همچنین سرمایه‌گذاران می‌توانند با توجه به اطلاعات گذشته، وضعیت بازار و معاملات را در آینده پیش‌بینی کنند.
فرایند معامله در اوردر بوک
سفارش‌ها در اوردر بوک به ترتیب بر اساس اولویت قیمت و زمان دسته‌بندی شده‌اند. در سفارش‌های خرید، بیشترین قیمت و در سفارش‌های فروش، کمترین قیمت در ابتدای دفتر سفارش قرار می‌گیرند. در صورتی که دو سفارش خرید یا فروش با قیمت یکسان در لیست اوردر بوک ثبت شود، اولویت با سفارشی است که در زمان زودتری وارد شده باشد.
معامله‌گران باید توجه داشته باشند سفارش‌هایی که اختلاف زیادی با قیمت اکثریت سفارش‌های ثبت شده دارند، سفارش منفعل به حساب می‌آیند و شانس پائینی برای معامله دارند. مانند سفارش‌های خرید با قیمت خیلی کمتر یا سفارش‌های فروش با قیمتی بسیار بالاتر از حد سفارش‌های فروش یا خرید که در اولویت هستند. همچنین سفارش‌های خرید و فروشی که محدوده قیمتی نزدیکی دارند، شانس بالاتری برای معامله دارند و به این سفارش‌ها فعال یا تهاجمی گفته می‌شود. به طور مثال سفارش‌های خرید و فروشی که قیمت‌های نزدیک یا یکسانی دارند.
معاملات در اوردر بوک به دو شیوه تک مرحله و چند مرحله‌ای انجام می‌شوند. در صورتی که تعداد دارایی درخواستی یک سفارش خرید یا فروش در یک معامله تکمیل شود، به آن معامله تک مرحله می‌گویند. اگر تعداد دارایی یکی از سفارش‌های معامله به طور کامل در معامله با یک سفارش دیگر تامین نشود و نیاز به یک یا چند معامله باشد، به آن معامله چند مرحله‌ای گفته می‌شود.
اصطلاحات مربوط به اوردر بوک
برای فعالیت و همچنین خواندن دفتر سفارشات لازم است که به اصطلاحات رایج آن شناخت داشت که در ادامه رایج‌ترین این موارد بررسی می‌شوند.
مبنای یک صدم: این مبنا که Bps نام دارد برای ثبت مقادیر مربوط به سفارشات در اوردر بوک کاربرد دارد. هر 1 درصد برابر با 100 Bps است. این واحد به این دلیل طراحی شده که درصدهای بسیار کم با نظم واحدتری در دفتر سفارشات نوشته شوند.
حذف یا افزودن نقدینگی: حذف نقدینگی به معنای ثبت سفارش‌های فعال خرید است که با یک سفارش فروش به معامله برسد. درواقع با این کار نقدینگی از بخش فروش حذف شده و یک سفارش خرید نیز از این بخش کسر می‌شود. در عین حال سفارش خرید فعال با یک سفارش منفعل فروش به معامله می‌رسد و نقدینگی خریدار فراهم می‌شود. به این ترتیب نقدینگی به قسمت مربوط به سفارشات خرید اضافه می‌شود.
عمق نقدینگی: سطوح قیمتی مختلف در تمامی سفارشات ثبت شده به معنای عمق نقدینگی است.
قیمت اثرگذار (Price Impact): در صورتی که قیمت یک سفارش در اوردر بوک بر بهترین قیمت خرید یا فروش تاثیر بگذارد به آن قیمت اثرگذار می‌گویند.
جمع‌بندی
اوردر بوک یا دفتر سفارش اطلاعات تمامی سفارش‌های خرید و فروش را جمع‌آوری کرده و به صورت الکترونیکی در دسترس افراد قرار می‌دهد. این اطلاعات شامل تعداد، قیمت، حجم و زمان ثبت سفارش‌های خرید و فروش و همچنین معاملات انجام شده است. دفتر سفارشات به معامله‌گران کمک می‌کند تا علاوه بر ثبت سفارش، امکان مشاهده سایر سفارشات و معاملات آن‌ها را داشته باشند. سرمایه‌گذاران با بررسی این اطلاعات می‌توانند وضعیت کلی خرید و فروش در بازار را ارزیابی کنند و همچنین بر اساس این اطلاعات شرایط بازار را در آینده پیش‌بینی کنند.
