صندوق صدور و ابطال چیست؟ + تفاوت آن با ETF
صندوق‌های سرمایه‌گذاری همواره مورد استقبال افرادی قرار می‌گیرد که دانش مورد نیاز بورسی یا زمان لازم برای آموزش در خصوص بازار سرمایه را ندارند. این افراد مدیریت دارایی خود را به منظور کسب سود به صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌سپارند. در این راستا مدیران حرفه‌ای صندوق‌ها با دارایی سرمایه‌گذاران تصمیم به خرید یا فروش سهم در بازار سرمایه می‌گیرند. این صندوق‌ها بر اساس نوع معامله به دو دسته‌ی صدور و ابطالی و قابل معامله (ETF) تقسیم می‌شوند. در این مقاله به توضیح در خصوص صندوق صدور و ابطال و تفاوت آن با قابل معامله پرداخته شده است.
مقاله پیشنهادی: «صندوق سرمایه‌گذاری چیست؟»
صندوق صدور و ابطال چیست؟
برای سرمایه‌گذاری در صندوق صدور و ابطال یا غیرقابل معامله باید از راه سایت آن صندوق درخواست صدور یا خرید واحد را داد. این صندوق مانند ETF (قابل معامله) نیست که افراد بتوانند از طریق کارگزاری‌ها مانند سهام معامله کنند. سرمایه‌گذاران برای خرید واحدها و واریز مبلغ مورد نظر برای صندوق دو روش پیش‌رو دارند که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود:
- سرمایه‌گذار مبلغ مورد نظر را مستقیم به حساب صندوق واریز کند و در نهایت تعدادی واحد بر اساس قیمت روز صدور به نام او شود.
- سرمایه‌گذار این‌بار از طریق درگاه بانکی مبلغ مورد نظر را به حساب صندوق مورد نظر واریز کند و مانند روش قبل با توجه به کل مبلغ واریز شده و NAV، واحد به نام او شود.
بنابراین در صندوق‌های صدور و ابطالی سرمایه‌گذار واحدهای صندوق را مستقیم از شرکت مورد نظر خریداری می‌کند و یا به فروش می‌رساند. به همین ترتیب به صورت خرید یا فروش در بازارهای ثانویه مانند سهام نخواهدّ بود. لازم به دکر است، قیمت واحدها بر مبنای NAV یا خالص ارزش دارایی شرکت تعیین می‌شود. واضح است که بر خلاف صندوق قابل معامله افزایش یا کاهش تقاضا بر قیمت واحدهای صندوق تاثیرگذار نخواهد بود.
همچنین بهترین زمان برای صدور و ابطال صندوق سرمایه‌گذاری وجود ندارد چرا که به نوع صندوق و وضعیت بازار بستگی دارد. برای مثال اگر احتمال رشد بازار وجود نداشت می‌تواند ابطال واحدها تصمیم خوبی باشد.
ارزش خالص دارایی یا NAV چیست؟
ارزش خالص دارایی یک شاخصی برای سنجش عملکرد و مقایسه‌ی شرکت‌ها با یکدیگر است. چرا که در واقع تخمین ارزش ذاتی دارایی یک شرکت را نشان می‌دهد. قابل ذکر است که معمولا مبلغ صدور مقداری بالاتر از NAV صندوق و ابطال کمی پایین‌تر از NAV آن معامله می‌شود.
انواع صندوق‌های صدور و ابطال
صندوق‌های غیرقابل معامله مانند ETF بر اساس نحوه ترکیب دارایی به انواعی تقسیم می‌شوند، که برخی از آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- صندوق سرمایه‌گذاری درآمد ثابت: در این صندوق دارایی سرمایه‌گذاران در صندوق با درآمد ثابت در اوراق با درآمد ثابت و گواهی سپرده سرمایه‌گذاری می‌شود. البته ممکن است حداکثر ۱۰ درصد آن نیز در سهام و حق تقدم سرمایه‌گذاری شود.
- صندوق سرمایه‌گذاری سهامی: در این صندوق حداقل 70 درصد دارایی افراد در سهام و حق تقدم سرمایه‌گذاری می‌شود.
- صندوق سرمایه‌گذاری کالایی: در این صندوق تمرکز دارایی سهامداران روی صندوق کالایی در اوراق مبتنی بر سپرده کالایی است.
- صندوق سرمایه‌گذاری مختلط: دارایی در این صندوق به صورت ۴۰ الی ۶۰ درصد در سهام است و ۴۰ الی ۶۰ درصد دیگر در اوراق با درآمد ثابت یا سپرده‌های بانک سرمایه‌گذاری می‌شود.
قیمت و دستورالعمل صدور و ابطال
قیمت صدور به قیمت خرید واحدها توسط سرمایه‌گذار گفته می‌شود و به قیمتی که در ازای فروش واحدها سرمایه‌گذار مبلغی دریافت می‌کند، قیمت ابطال می‌گویند. همانطور که گفته شد قیمت صدور و ابطال در صندوق‌های غیرقابل معامله بر اساس ارزش خالص هر واحد دارایی آن صندوق است. افراد برای خرید یا فروش واحدهای صندوق صدور و ابطال باید ابتدا در سامانه سجام و پس از آن در سایت صندوق مدنظر ثبت‌نام کنند. بعد از آن امکان واریز مبلغ موردنظر برای خرید واحدها وجود خواهد داشت و برای فروش نیز باید در همان سایت درخواست ابطال دهند. همچنین فرآیند صدور و ابطال بر خلاف صندوق‌های قابل معامله در هر ساعتی از شبانه‌روز امکان‌پذیر است.
معیار برای انتخاب بهترین صندوق صدور و ابطال
برای انتخاب بهترین صندوق سرمایه‌گذاری می‌توان از معیارهای مختلفی کمک گرفت. این معیارها شامل موارد زیر هستند:
- بازدهی صندوق سرمایه‌گذاری: برای مقایسه و بررسی صندوق‌ها با یکدیگر سایت فیپیران Phipiran مرجع خوبی خواهد بود.
- میزان ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار: بعضی از صندوق‌ها مانند «صندوق با درآمد ثابت» بیشتر مناسب افراد کم‌ریسک است.
- ارزش خالص دارایی صندوق: همان «NAV» است که هر چه این عدد کمتر باشد، صندوق برای سرمایه‌گذاری مناسب‌تر خواهد بود.
- حجم معاملات صندوق: بالا بودن حجم معاملات می‌تواند نشان‌دهنده‌ی میزان نقدشوندگی صندوق باشد.
- ضریب آلفا و ضریب بتا: ضریب آلفا نشان‌دهنده میزان بازدهی صندوق و ضریب بتا نشان‌دهنده میزان حساسیت و ریسک‌پذیری صندوق است.
تفاوت صندوق قابل معامله و صدور و ابطال
در صندوق مبتنی بر صدور و ابطال اگر بازار قفل صف خرید داشته باشد، صدور واحدها به صلاح دید مدیر بالاتر از خالص ارزش دارایی شرکت و اگر بازار قفل صف فروش داشته باشد به صلاح دید مدیر پایین‌تر از خالص ارزش دارایی شرکت معامله می‌شود. از دیگر تفاوت‌های این دو نوع صندوق می‌توان به نوع معامله واحدها اشاره کرد. صدور و ابطال صندوق سرمایه‌گذاری به صورت مستقیم از طریق پنل آن صندوق و در صندوق قابل معامله مانند خرید یا فروش سهام در بورس است. همچنین ارزش واحدهای صندوق در غیرقابل معامله بر اساس NAV تعیین می‌شود. برخلاف ETF که تعیین کننده‌ی قیمت هر واحد عرضه و تقاضا در بازار است، که در این صورت ممکن است با قیمت ارزش خالص دارایی کمی متفاوت باشد. گرچه نقش بازارگردان در ETF تعدیل قیمت واحدها با ارزش خالص دارایی است، اما این امر (تفاوت قیمتی با ارزش خالص دارایی) تا حدی امکان‌پذیر خواهد بود.
همانطور که در بالا به آن اشاره شد، انعطاف‌پذیری در زمان معامله از ویژگی‌های صندوق صدور و ابطال برخلاف ETF است. همچنین می‌توان گفت قدرت نقدشوندگی در صندوق قابل معامله نسبت به غیرقابل معامله بیشتر خواهد بود. از دیگر تفاوت‌های این دو صندوق، کم بودن کارمزد در ETF است.
مقاله پیشنهادی: آشنایی با «صندوق ETF»
جمع‌بندی
در این مقاله به معرفی صندوق صدور و ابطال و تفاوت آن با صندوق ETF پرداخته شد. باید در نظر داشت با وجود تفاوت‌هایی که دارند، هر دو به عنوان صندوق سرمایه‌گذاری هستند و درخصوص صرفه‌جویی در زمان و داشتن مدیریت حرفه‌ای با هم تشابه دارند. همچنین مانند هر صندوق سرمایه‌گذاری شامل ارکان مدیر، متولی، حسابرس، مدیرثبت، مدیر سرمایه‌گذاری و بازارگردان صندوق نیز هستند. در آخر لازم به ذکر است که صندوق‌های ETF و صدور و ابطال هیچ مزیت و برتری نسبت به یکدیگر ندارند و با توجه به اهداف سرمایه‌گذار انتخاب می‌شوند.
