تحلیل صنعت چیست؟ آموزش تحلیل بنیادی صنایع بورسی
تحلیل صنعت یکی از مراحل مهم در تحلیل بنیادی شرکت‌های بورسی است. به‌طور کلی می‌توان گفت که صنعت‌های مختلف اقتصاد را تشکیل می‌دهند. شناخت صنایع به تحلیلگران کمک می‌کند که درک و فهم بهتری از بازار سرمایه و رقابت پویای موجود در آن پیدا کنند. در این مقاله تلاش شده تا علاوه بر تعریف کلی صنعت به دسته‌بندی صنایع، صنایع مهم در ایران، وابستگی صنعت‌ها به یکدیگر و در نهایت اهمیت تحلیل صنعت پرداخته شود.
شما می‌توانید در مقاله تحلیل بنیادی چیست با کاربرد تحلیل صنعت در بورس آشنا شوید.
دسته‌بندی صنایع
در ابتدا لازم است که بدانیم صنعت‌ها بر چه اساسی دسته‌بندی می‌شوند و مرز دسته‌بندی آن‌ها چگونه است؟ شرکت‌هایی که در یک حوزه مشترک فعالیت می‌کنند و یک نیاز مشخص را برطرف می‌کنند در یک صنعت جای می‌گیرند. برای مثال در تولید یک لباس شرکت‌های حوزه نفت، پلی‌اتیلن، پلی‌استر و… تاثیرگذار هستند که می‌توانند در یک گروه جای بگیرند. در مثال دیگر شرکت‌های تولیدکننده مقاطع فولادی، ذوب و ریخته‌گری، گندله‌سازی، تولیدکنندگان بیلت و اسلب همگی در صنعت فلزات اساسی قرار می‌گیرند.
وابستگی میان شرکت‌های مختلف بسیار زیاد است؛ بنابراین برای تعیین دسته‌بندی و تعریف دسته‌های مختلف باید مرز صنایع را بدانیم. به‌عنوان مثال بدانیم که معدن سنگ‌آهن جزو کدام یک از دو صنعت فلزات اساسی یا معادن است.
استانداردهای بین‌المللی زیادی برای تعیین مرز صنعت‌ها وجود دارد که رایج‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- استاندارد International Standard Industrial Classification) ISIC)
- استاندارد Statistical Classification of Economic Activities) NACE)
- استاندارد North American Industry Classification System) NAICS)
- استاندارد Standard Industrial Classification) SIC)
عموما در ایران برای طبقه‌بندی صنایع از استاندارد ISIC (آیسیک) استفاده می‌شود. برخی شرکت‌ها نیز در چند صنعت مختلف فعالیت می‌کنند که به آن‌ها کنگلومریت (Conglomerate) یا خوشه‌ای گفته می‌شود.
دسته‌بندی صنایع در بورس
شرکت‌های زیادی در بازار سرمایه حضور دارند که سازمان بورس و اوراق بهادار با روش خود آن‌ها در صنایع مختلف دسته‌بندی کرده است. برای مثال می‌توان به صنعت نفت، کک و سوخت هسته‌ای، صنعت محصولات شیمیایی، صنعت سرمایه‌گذاری و… اشاره کرد. دسته‌بندی شرکت‌ها در صنایع مختلف توسط سازمان بورس می‌تواند متفاوت از دسته‌بندی سایر افراد یا دسته‌بندی‌های استاندارد باشد. تعداد صنایع تفکیک شده در بورس 44 صنعت می‌باشند.
- صنایع مهم ایران کدام‌اند؟
بزرگ‌ترین و مهم‌ترین صنایع ایران در بورس صنعت پتروشیمی و پالایشگاهی، فلزات اساسی و فولاد و صنعت سرمایه‌گذاری هستند. از دیگر صنایع مهم می‌توان به صنعت بانک‌ها و موسسات اعتباری، خودرو و ساخت قطعات، سیمان، آهک و گچ، دارویی و صنعت غذایی اشاره کرد.
زنجیره ارزش در تحلیل صنعت
زنجیره ارزش (Value Chain) کلیه فعالیت‌هایی است که در یک صنعت به‌صورت زنجیر برای خلق ارزش انجام می‌شود. اصولا شرکت‌ها در زنجیره صنعت دارای جایگاه‌های متفاوتی ازجمله بالادستی، میان‌دستی و پایین‌دستی قرار می‌گیرند. در علم اقتصاد این نظریه به نام مدل سه‌بخشی یا Three-Sector Model شناخته می‌شود.
شرکت‌های بالادستی
به شرکت‌هایی که در زمینه تامین مواد اولیه فعالیت دارند، شرکت‌های بالادستی گفته می‌شود. شرکت‌های فعال در حوزه استخراج سنگ‌آهن و ذغال‌سنگ از معادن، کاشت و برداشت میوه، کشاورزی و… جزو شرکت‌های بالادستی طبقه‌بندی می‌شوند. برای مثال در صنعت فرآورده‌های نفتی شرکت‌های مرتبط با بهره‌برداری، استخراج و انتقال نفت جزو صنایع بالادستی هستند.
شرکت‌های میان‌دستی
به شرکت‌هایی که در ساخت مواد اصلی فعالیت دارند، شرکت‌های میان‌دستی گفته می‌شود. در حقیقت این شرکت‌ها واسطه میان شرکت‌های بالادستی و پایین‌دستی هستند. در صنعت فرآورده‌های نفتی، شرکت‌های پالایشی در رده میان‌دست قرار می‌گیرند.
شرکت‌های پایین‌دستی
شرکت‌های تولیدی که در انتهای زنجیره قرار دارند، شرکت‌های پایین‌دستی محسوب می‌شوند. در بخش پایین‌دستی محصول نهایی یک صنعت تولید می‌شود. در صنعت نفت، شرکت‌های پتروشیمی در این بخش قرار می‌گیرند.
زنجیره صنعت و جایگاه شرکت‌ها در زنجیره در صنایع بزرگ مانند صنعت فولاد، نفت و گاز از اهمیت زیادی برخوردار است.
وابستگی صنایع به یکدیگر
بسیاری از صنایع به یکدیگر وابسته می‌باشند. به‌طور مثال صنعت فلزات اساسی، خودرو و لاستیک به یکدیگر وابسته هستند. در صنایع وابسته، تغییر در شرایط یک صنعت می‌تواند بر سایر صنایع نیز تاثیرگذار باشد. بنابراین برای تحلیل یک صنعت لازم است تا دیگر صنایع وابسته آن نیز مورد بررسی قرار گیرند.
صنایع به‌صورت لایه‌ای به یکدیگر وابسته هستند. به این معنی که تغییر در یک صنعت به ترتیب و با فاصله‌های زمانی متفاوت منجر به تغییر در سایر صنایع وابسته می‌شود. هرچه وابستگی یک صنعت به صنعت دیگر بیشتر و نزدیک‌تر باشد، آن صنعت سریع‌تر دستخوش تغییرات ناشی از صنعت موردنظر می‌گردد.
در ابتدا باید بدانیم چه صنعت‌هایی در چه لایه‌ای با دیگر صنایع در ارتباط هستند. برای مثال صنعت انبوه‌سازی، املاک و مستغلات در لایه اول تحت تاثیر صنعت سیمان، آهک و گچ و صنعت کاشی و سرامیک می‌باشد. در لایه بعدی صنعت نفت نیز بر این صنعت تاثیرگذار است؛ زیرا افزایش قیمت نفت به‌عنوان انرژی منجر به افزایش قیمت فولاد، سیمان و… می‌شود.
صنعت غذایی و آشامیدنی در لایه اول به محصولات زراعتی، کشاورزی، بسته‌بندی و پخش وابسته است. در لایه بعدی شرکت‌های پتروشیمی اوره‌ساز به دلیل تاثیری که بر صنعت کشاورزی دارند، در صنعت غذایی نیز تاثیرگذار هستند. در مثال فوق صنعت پلی‌اتیلن بر صنعت بسته‌بندی و نهایتا بر صنعت غذایی تاثیرگذار است. همچنین صنعت نفت و گاز بر هزینه حمل این شرکت‌ها و در نهایت در صنعت پخش تاثیر دارد.
طبق مثال‌های فوق تعداد زیادی صنعت می‌تواند بر یک صنعت تاثیرگذار باشد. اثر صنایع در لایه‌های دورتر با تاخیر زمانی بیشتری نمایان می‌شود. هرچه صنعت در لایه دورتری قرار داشته باشد، دیرتر بر صنعت تاثیر می‌گذارد.
بررسی تمامی صنایع وابسته به یکدیگر به تحلیلگران کمک می‌کند تا دید روشنی از آینده یک صنعت و شرکت‌های موجود در آن صنعت داشته باشند.
بررسی و مقایسه صنایع
مقایسه صنایع با یکدیگر یکی از موارد مهم در تحلیل صنعت و تحلیل بنیادی شرکت‌ها است. در مقایسه صنایع با یکدیگر می‌توان دریافت که کدام صنعت دارای ریسک بیشتری بوده یا هر صنعت تاکنون چه میزان بازدهی داشته است. در ادامه به برخی از موارد مهم در مطالعه صنایع اشاره شده است.
نوع قیمت‌گذاری و رقابتی یا انحصاری بودن محصولات
یکی از عوامل مهم در تحلیل صنعت بررسی نوع قیمت‌گذاری محصولات آن صنعت است. محصولات برخی صنایع توسط دولت قیمت‌گذاری می‌شود و اصطلاحا دارای قیمت دستوری هستند. در برخی صنایع نیز قیمت محصولات بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. در صورتی که محصولات یک شرکت انحصاری باشند، شرکت‌ها در قیمت‌گذاری محصولات آزادی عمل بیشتری خواهند داشت. شرکت‌ها با بازار فروش رقابتی برای افزایش قیمت باید شرکت‌های رقیب را نیز مدنظر داشته باشند.
فناوری موجود در تحلیل صنعت
فناوری موجود در صنعت نیز یکی دیگر از موارد مهم در بررسی شرکت‌های یک صنعت است. سرعت تغییر تکنولوژی در صنایع مختلف، متفاوت می‌باشد. هرچه سرعت تغییر فناوری در یک صنعت بیشتر باشد، امکان پیشرفت در آن صنعت نیز بیشتر خواهد بود.
میزان عرضه و تقاضای محصولات صنعت
هر صنعت باید از لحاظ قرار داشتن در دوران رکود یا رونق و میزان عرضه و تقاضای محصولات آن مورد بررسی قرار گیرد.
در بخش کدال پلاس سایت انیگما تمامی صنایع بر اساس پارامترهای بنیادی مختلف ازجمله حاشیه سود خالص، حاشیه سود ناخالص، P/E ttm، P/S ttm و… مور بررسی قرار گرفته است. همچنین امکان مقایسه صنایع با یکدیگر نیز وجود دارد. شما می‌توانید به صورت رایگان به این بخش از سایت دسترسی داشته باشید. همچنین با خرید تحلیل بنیادی می‌توانید به جزئیات تحلیل آینده‌نگر تمام شرکت‌های تولیدی و سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه دسترسی داشته باشید.
نحوه تحلیل بنیادی صنایع بورسی
برای انجام تحلیل بنیادی شرکت‌های بورسی باید شناخت خوبی نسبت به صنعت آن سهم داشته باشیم. برای تجزیه و تحلیل صنعت در ابتدا باید تمام منابع موجود را بررسی و اطلاعات لازم در خصوص آن صنعت را به دست آورد.
مطالعه گزارش هیئت مدیره شرکت مدنظر یا شرکت‌های بزرگ در آن صنعت می‌تواند اولین قدم در تحلیل صنعت باشد. با مطالعه این گزارش‌ها می‌توان شناخت خوبی نسبت به صنعت پیدا کرد. پس از آشنایی با زنجیره ارزش صنعت می‌توان به‌صورت جداگانه در خصوص هر بخش اطلاعات تکمیلی را به‌دست آورد. برای مثال در صنعت فولاد ابتدا باید گزارش فولاد مبارکه، به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت موجود در این صنعت مطالعه و سپس اطلاعات تکمیلی از سایر منابع خارجی و داخلی کسب شود.
همچنین برای افرادی که می‌خواهند اطلاعات تخصصی‌تری کسب کنند، برخی سندیکا، کتابخانه و پژوهشگاه‌های مرتبط با هر صنعت وجود دارد. برای مثال می‌توان به پژوهشگاه صنعت نفت، پژوهشگاه نانو، دارو، مواد غذایی و… اشاره کرد.
منبع دیگری که می‌تواند در سطح بررسی جهانی صنعت مفید باشد، گزارش Management discussion and analysis) MD&A) شرکت‌های معتبر بین‌المللی است.
برای مثال در صنعت فولاد می‌توان برترین شرکت‌های فولادساز جهانی مانند .ArcelorMittal S.A را شناسایی و گزارش MD&A آن‌ها را مطالعه کرد. گزارش مطرح شده همان گزارش هیئت‌مدیره است و اطلاعات مفیدی در خصوص شرایط جهانی صنعت، چشم‌انداز، ریسک‌ها، تکنولوژی مورد استفاده در دنیا و… در اختیار تحلیلگران قرار میدهد. علاوه بر این برخی مجلات بین‌المللی مانند آرگوس (Argus)، پلتس (Plats) و (I.C.I.S) نیز اطلاعات مفیدی در خصوص صنایع منتشر می‌کنند.
تحلیل SWOT و پستل (PESTEL) روش دیگری برای شناخت یک صنعت است. در ادامه هر یک از این تحلیل‌ها به‌صورت مختصر توضیح داده شده است.
تحلیل PESTEL
تحلیل PESTEL متشکل از عبارات سیاسی (Political)، اقتصادی (Economic)، اجتماعی (Social)، تکنولوژی (Technological)، محیطی (Environmental) و قانونی (Legal) می‌باشد. در حقیقت یک صنعت از لحاظ هر یک از موارد فوق مورد بررسی قرار می‌گیرد.
برای مثال در بخش سیاسی این تحلیل، نقش سیاست‌گذاری دولت‌ها مانند تغییر در قانون‌گذاری‌های مرتبط با صنعت مورد بررسی قرار می‌گیرد. از جمله مواردی که سیاست در آن‌ها دخیل است، می‌توان به مالیات، قیمت‌گذاری دستوری و… اشاره کرد.
بخش اقتصادی در تحلیل صنایع بورسی، عوامل اصلی در سودآوری و نرخ معاملات، رشد اقتصادی، عرضه و تقاضا، تورم و رکود را مورد بررسی قرار میدهد. عامل اجتماعی نیز پراکندگی سن و جمعیت، نگرشهای فرهنگی و رویه‌های سبک زندگی را بررسی می‌کند. بخش تکنولوژی نیز تاثیرات به‌خصوص و توسعه‌های تکنولوژی موجود در یک بخش از سازمان را مورد بررسی قرار میدهد.
تحلیل SWOT
تحلیل SWOT از چهار واژه نقاط قوت (Strength)، نقطه ضعف (Weakness)، فرصت‌ها (Opportunity) و تهدیدها (Threats) تشکیل می‌شود. این نوع تحلیل برای ارزیابی جایگاه رقابتی یک شرکت یا صنعت و توسعه برنامه‌های استراتژیک استفاده می‌شود. در این تحلیل عوامل بیرونی و درونی و پتانسیل کنونی و آینده صنعت یا شرکت نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
