یورونکست چیست؟ بزرگترین بازار مالی اروپا چگونه کار می‌کند؟

یورونکست (Euronext) یک بورس چندملیتی و بزرگترین بازار مالی در منطقه یورو است که خدماتی شامل معاملات سهام، اوراق قرضه، مشتقات (Derivatives)، صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETFs)، و ابزارهای مالی دیگر را ارائه می‌دهد. این نهاد از ادغام چندین بورس ملی اروپایی تشکیل شده است و دفتر مرکزی آن در آمستردام هلند قرار دارد.

یورونکست به عنوان ستون فقرات بازارهای سرمایه قاره اروپا، نقش حیاتی در تامین مالی شرکت‌ها و ارائه فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای فعالان بازارهای مالی ایفا می‌کند. این مجموعه نه تنها یک بورس اوراق بهادار به حساب می‌آید، بلکه خود یک شرکت هلدینگ است که بورس‌های مهمی چون پاریس، آمستردام، بروکسل، لیسبون، اسلو، و میلان را تحت مالکیت و مدیریت واحد قرار داده است. یورونکست با تسهیل جریان سرمایه بین کشورهای مختلف، یک بازار سرمایه یکپارچه را برای منطقه یورو فراهم کرده است.

تاریخچه و روند شکل‌گیری یورونکست

یورونکست یک نهاد با تاریخچه‌ای نسبتا جدید است که ریشه در قدیمی‌ترین بورس‌های جهان دارد. درک تاریخچه این بورس، چگونگی تبدیل شدن آن به یک قدرت مالی اروپایی را روشن می‌سازد.

یورونکست در تاریخ ۲۲ سپتامبر سال ۲۰۰۰ میلادی با هدف یکپارچه‌سازی و هماهنگ‌سازی بازارهای مالی اروپایی تشکیل شد. این نهاد در پی ادغام سه بورس مهم قاره اروپا پدید آمد:

• بورس آمستردام (Amsterdam Stock Exchange): قدیمی‌ترین بورس جهان که در سال ۱۶۰۲ تاسیس شد.
• بورس بروکسل (Brussels Stock Exchange)
• بورس پاریس (Paris Bourse)

هدف اصلی از این ادغام، ایجاد یک بازار سرمایه بزرگتر، کارآمدتر و با نقدینگی بالاتر بود که بتواند با غول‌های جهانی مانند بورس نیویورک رقابت کند.

مراحل کلیدی رشد و ادغام‌ها

مراحل کلیدی رشد یورونکست به ترتیب زیر بوده است:

• ۲۰۰۲ میلادی: بورس یورونکست با خرید بورس معاملات آتی و اختیار معامله لندن (LIFFE) و همچنین ادغام با بورس لیسبون (Lisbon Stock Exchange)، دامنه فعالیت‌های خود را به بازارهای مشتقات و کشور پرتغال گسترش داد.
• ۲۰۰۷ میلادی: یورونکست با بورس نیویورک (New York Stock Exchange – NYSE) ادغام شد و شرکت هلدینگ جدیدی به نام ان‌وای‌اس‌ای یورونکست (NYSE Euronext) را تشکیل داد. این ادغام، اولین بازار بورس فراملی را در سطح جهانی پدید آورد.
• ۲۰۱۳-۲۰۱۴ میلادی: اینترکانتیننتال اکسچنج (Intercontinental Exchange – ICE)، مالکیت ان‌وای‌اس‌ای یورونکست را به دست آورد. در نتیجه این فرایند، بخش اروپایی یعنی یورونکست مجددا به عنوان یک شرکت مستقل عمومی جدا شد و سهام آن در بورس‌های پاریس، آمستردام و بروکسل عرضه شد. این رویداد، تولد دوباره یورونکست کنونی بود.
• ۲۰۲۱ میلادی: یورونکست با خرید بورس ایتالیا (Borsa Italiana) از گروه بورس لندن، نفوذ خود را به شکل قابل توجهی افزایش داد و عملا تبدیل به بزرگترین بازار سهام اروپا از نظر تعداد شرکت‌های پذیرفته شده و ارزش بازار شد.

ساختار بازار و کشورهای عضو یورونکست

ساختار یورونکست به گونه‌ای طراحی شده است که ضمن حفظ هویت محلی بازارهای عضو، از یک دفتر سفارشات مرکزی (Central Order Book) و قوانین یکپارچه بهره می‌برد. این بخش به معرفی کشورهای عضو و نحوه تعامل آن‌ها در این اکوسیستم مالی می‌پردازد.

مدل عملیاتی یورونکست منحصر‌به‌فرد است؛ زیرا برخلاف بسیاری از ادغام‌ها که منجر به حذف نام‌های محلی می‌شود، یورونکست بازارهای محلی را حفظ کرده اما آن‌ها را تحت یک چتر واحد تکنولوژیکی و نظارتی قرار داده است. این امر باعث می‌شود نقدینگی از سراسر اروپا در یک استخر واحد جمع شود که به نفع ناشران و سرمایه‌گذاران است.

جدول زیر لیست کشورهای اصلی عضو یورونکست و بازارهای محلی آن‌ها را نشان می‌دهد:

همان‌طور که در جدول فوق مشاهده می‌شود، هر یک از این بازارها شاخص اختصاصی خود را دارند که نمایانگر وضعیت اقتصادی آن کشور است، اما تمامی معاملات از طریق پلتفرم یکپارچه یورونکست انجام می‌شود.

شاخص‌های اصلی یورونکست

شاخص‌های بورسی یورونکست دماسنج اقتصاد اروپا محسوب می‌شوند و تغییرات آن‌ها بازتاب‌دهنده وضعیت سلامت مالی شرکت‌های بزرگ این قاره است. در این بخش، مهم‌ترین شاخص‌های قابل معامله در این بازار معرفی و تحلیل می‌شوند.

سرمایه‌گذاران بین‌المللی برای رصد وضعیت بازار اروپا، نگاه ویژه‌ای به شاخص‌های ملی زیرمجموعه یورونکست دارند. این شاخص‌ها معمولا شامل شرکت‌های بلوچیپ (Blue Chip) یا شرکت‌های بزرگ و معتبر هر کشور هستند.

شاخص CAC 40 (فرانسه)

این شاخص مهم‌ترین شاخص بورس پاریس و یکی از کلیدی‌ترین شاخص‌های اروپا است. CAC 40 شامل ۴۰ شرکت بزرگ با بیشترین ارزش بازار در بورس پاریس است. شرکت‌هایی مانند لویی ویتون (LVMH)، توتال انرژی (TotalEnergies) و سانوفی (Sanofi) در این شاخص وزن بالایی دارند. نوسانات این شاخص تاثیر مستقیمی بر احساسات بازار در کل منطقه یورو دارد.

شاخص AEX (هلند)

شاخص AEX متشکل از ۲۵ شرکت برتر بورس آمستردام است. این شاخص به دلیل حضور شرکت‌های فناوری و نیمه‌هادی مانند ASML و شرکت‌های مصرفی بزرگ مانند یونیلیور (Unilever)، از اهمیت بالایی برخوردار است. ساختار این شاخص نشان‌دهنده اقتصاد باز و صادرات‌محور هلند است.

شاخص FTSE MIB (ایتالیا)

پس از الحاق بورس ایتالیا به یورونکست، شاخص FTSE MIB به یکی از ارکان اصلی این گروه تبدیل شد. این شاخص شامل ۴۰ شرکت برتر ایتالیایی است و بخش‌های بانکی، خودروسازی (مانند فراری و استلانتیس) و مد در آن حضور پررنگی دارند.

شاخص یورونکست ۱۰۰ (Euronext 100)

علاوه بر شاخص‌های ملی، شاخص یورونکست ۱۰۰ نیز وجود دارد که ۱۰۰ شرکت بزرگ و نقدشونده در کل بازارهای یورونکست را در بر می‌گیرد. این شاخص دیدگاهی پان-اروپایی به سرمایه‌گذاران می‌دهد و برای کسانی که به دنبال تنوع‌بخشی سرمایه خود در سطح قاره سبز هستند، مناسب است.

محصولات و ابزارهای مالی قابل معامله در یورونکست

تنوع ابزارهای مالی در یورونکست بسیار گسترده است و طیف وسیعی از نیازهای سرمایه‌گذاران خرد و نهادی را پوشش می‌دهد. این بخش به تشریح انواع دارایی‌های قابل معامله از سهام گرفته تا مشتقات پیچیده می‌پردازد.

یورونکست تنها یک بازار سهام نیست، بلکه یک سوپرمارکت مالی کامل است که امکان معامله انواع کلاس‌های دارایی را فراهم می‌کند. این تنوع باعث می‌شود مدیریت ریسک و تشکیل پورتفوی برای مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری تسهیل شود.

1. سهام (Equities): هزاران شرکت از صنایع مختلف در بازارهای یورونکست لیست شده‌اند. از غول‌های فناوری و کالاهای لوکس تا استارتاپ‌های کوچک.
2. صندوق‌های قابل معامله (ETFs): یورونکست یکی از بازارهای پیشرو در اروپا برای لیست کردن ETFها است. این صندوق‌ها امکان سرمایه‌گذاری غیرمستقیم بر روی شاخص‌ها، کالاها و بخش‌های مختلف را فراهم می‌کنند.
3. اوراق قرضه (Bonds): این بازار مکان مهمی برای لیستینگ اوراق بدهی دولتی و شرکتی است. بورس دوبلین (Euronext Dublin) به طور خاص در زمینه لیستینگ اوراق بدهی بین‌المللی تخصص دارد.
4. مشتقات (Derivatives): معاملات آتی (Futures) و اختیار معامله (Options) بر روی شاخص‌های اصلی (مانند CAC 40 و AEX) و همچنین تک‌سهم‌ها در این بازار بسیار پررونق است.
5. کالاها (Commodities): یورونکست مرجع قیمت‌گذاری برخی محصولات کشاورزی در اروپا است. قراردادهای آتی گندم آسیابانی (Milling Wheat) در یورونکست پاریس، بنچمارک قیمت گندم در اروپا محسوب می‌شود.
6. وارانت‌ها و گواهی‌ها (Warrants & Certificates): ابزارهای ساختاریافته‌ای هستند که برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای طراحی شده‌اند و امکان کسب سود از نوسانات بازار با اهرم را فراهم می‌کنند.

پلتفرم معاملاتی اپتیک (Optiq)

یورونکست برای مدیریت حجم عظیم سفارشات و تضمین عدالت در معاملات، از پلتفرم معاملاتی اختصاصی خود به نام اپتیک (Optiq) استفاده می‌کند. این پلتفرم که توسط تیم‌های فنی داخلی توسعه یافته است، جایگزین سیستم قدیمی UTP شده است. ویژگی‌های کلیدی پلتفرم Optiq عبارت‌اند از:

• تاخیر بسیار کم (Ultra-low Latency): در بازارهای امروزی که معاملات فرکانس بالا (HFT) رایج هستند، سرعت ارسال و اجرای سفارشات در حد میکروثانیه حیاتی است. Optiq این امکان را فراهم می‌کند.
• پایداری و تاب‌آوری: سیستم به گونه‌ای طراحی شده که در زمان‌های نوسان شدید بازار و افزایش ناگهانی حجم معاملات، دچار اختلال نشود.
• انعطاف‌پذیری: این پلتفرم قابلیت پشتیبانی از انواع کلاس‌های دارایی (سهام، مشتقات، اوراق) را به صورت همزمان دارد.
• داده‌های بازار (Market Data): پلتفرم Optiq داده‌های بازار را با کیفیت و سرعت بالا در اختیار معامله‌گران قرار می‌دهد که برای تحلیل و تصمیم‌گیری دقیق ضروری است.

بخش‌بندی بازار و نحوه پذیرش شرکت‌ها در یورونکست

یورونکست برای پذیرش شرکت‌ها در ابعاد و مراحل مختلف رشد، بازارهای متفاوتی را طراحی کرده است تا دسترسی به سرمایه را برای همه تسهیل کند. همه شرکت‌ها شرایط یکسانی ندارند؛ یک استارتاپ کوچک نمی‌تواند الزامات سخت‌گیرانه یک شرکت چندملیتی را برآورده کند. به همین دلیل، یورونکست بازارهای خود را به چند دسته تقسیم کرده است:

بازار اصلی (Euronext Main Market)

این بازار مخصوص شرکت‌های بزرگ و تثبیت‌شده است. شرکت‌هایی که در این بخش پذیرش می‌شوند باید استانداردهای بالای حسابرسی، شفافیت مالی و حاکمیت شرکتی را رعایت کنند. این بازار خود به سه بخش بر اساس ارزش بازار تقسیم می‌شود:

• Compartment A: برای شرکت‌های با ارزش بازار بیش از ۱ میلیارد یورو (Large Caps).
• Compartment B: برای شرکت‌های با ارزش بازار بین ۱۵۰ میلیون تا ۱ میلیارد یورو (Mid Caps).
• Compartment C: برای شرکت‌های با ارزش بازار کمتر از ۱۵۰ میلیون یورو (Small Caps).

یورونکست رشد (Euronext Growth)

این بازار که قبلا با نام Alternext شناخته می‌شد، برای شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEs) طراحی شده است. الزامات پذیرش در این بازار نسبت به بازار اصلی ساده‌تر است تا شرکت‌های در حال رشد بتوانند با هزینه کمتر و بروکراسی کمتر به تامین مالی بپردازند. با این حال، شفافیت برای حمایت از سرمایه‌گذاران همچنان حفظ می‌شود.

یورونکست اکسس (Euronext Access)

این بخش برای استارتاپ‌ها و شرکت‌های در مراحل اولیه رشد طراحی شده است. هدف اصلی آن آماده‌سازی شرکت‌ها برای ورود به بازارهای بالاتر در آینده است. الزامات نظارتی در این بخش حداقلی است و بیشتر مناسب سرمایه‌گذاران حرفه‌ای است که توانایی تحلیل ریسک‌های بالا را دارند.

جدول زیر مقایسه الزامات این بازارها را نشان می‌دهد:

شرکت‌های پذیرفته‌شده در یورونکست

تنوع شرکت‌ها در یورونکست نشان‌دهنده گستردگی و عمق اقتصاد اروپا است. این شرکت‌ها از صنایع و کشورهای مختلف منطقه یورو و فراتر از آن، در بازارهای یورونکست فهرست شده‌اند. در مجموع، بیش از ۱۸۰۰ ناشر اوراق بهادار در این بورس حضور دارند که آن را به یکی از متنوع‌ترین بازارهای مالی جهان تبدیل کرده است.

برخی از بزرگترین و شناخته‌شده‌ترین شرکت‌های جهان، در بورس یورونکست فهرست شده‌اند و وزن قابل توجهی در شاخص‌های اصلی دارند:

• LVMH Moët Hennessy Louis Vuitton: بزرگترین هلدینگ کالاهای لوکس در جهان که در یورونکست پاریس لیست شده است. این شرکت اغلب به عنوان بزرگترین شرکت پذیرفته شده در یورونکست از نظر ارزش بازار شناخته می‌شود.
• TotalEnergies: یکی از بزرگترین شرکت‌های انرژی و نفت و گاز در جهان، با پذیرش در پاریس.
• ASML Holding: تولیدکننده پیشروی ماشین‌آلات لیتوگرافی برای صنعت نیمه‌رساناها، که در آمستردام لیست شده است.
• Sanofi: شرکت داروسازی و بهداشت جهانی فرانسوی.
• L’Oréal: شرکت برجسته لوازم آرایشی و زیبایی.
• Airbus: شرکت چندملیتی سازنده هواپیما و تجهیزات هوافضا.

یورونکست در قیاس با دیگر بورس‌های جهانی

یورونکست به عنوان یک بورس منطقه‌ای بزرگ، همواره در رقابت با دیگر مراکز مالی جهانی قرار دارد. مقایسه یورونکست با بورس‌های آمریکایی و آسیایی، اندازه و جایگاه آن را در اکوسیستم مالی جهانی مشخص می‌سازد.

رقابت در اروپا

پس از برگزیت، یورونکست جایگاه خود را به عنوان بزرگترین بورس قاره اروپا از نظر ارزش بازار تثبیت کرده است، هرچند که بورس لندن (LSE) همچنان از نظر حجم معاملات بین‌المللی و گستردگی عملیات، یک مرکز مالی مهم باقی مانده است. خرید بورس میلان توسط یورونکست، موقعیت آن را در برابر بورس‌هایی مانند بورس فرانکفورت (Frankfurt Stock Exchange) که میزبان شاخص مهم DAX 40 است، تقویت کرد.

مقایسه با بورس‌های بزرگ جهانی

در سطح جهانی، یورونکست با وجود گستردگی منطقه‌ای، از نظر ارزش بازار کل، پس از بورس‌هایی مانند بورس نیویورک (NYSE) و نزدک (NASDAQ) در ایالات متحده و بورس‌های بزرگ آسیا مانند بورس شانگهای و بورس ژاپن قرار می‌گیرد. با این حال، اهمیت یورونکست نه تنها در اندازه آن، بلکه در نقش آن به عنوان تنها بورس کاملا یکپارچه در چندین حوزه قضایی منطقه یورو نهفته است.

جدول زیر، یک مقایسه اجمالی بین یورونکست و برخی دیگر از بورس‌های بزرگ جهان ارائه می‌دهد:

توجه: ارقام ارزش بازار، متغیر هستند و بر اساس داده‌های اخیر (حدود نوامبر ۲۰۲۵) ارائه شده‌اند.

آینده یورونکست

یورونکست همواره در خط مقدم پذیرش فناوری‌های نوین برای بهبود کارایی، سرعت و امنیت بازارهای خود قرار داشته است. آینده یورونکست شامل تمرکز بر چندین حوزه کلیدی است:

• فناوری دفتر کل توزیع‌شده (DLT / Blockchain): بررسی پتانسیل بلاک‌چین برای ساده‌سازی فرایندهای پس از معامله (Post-Trade) برای کاهش هزینه‌ها و زمان.
• هوش مصنوعی و داده‌های بزرگ (AI & Big Data): استفاده از هوش مصنوعی برای تحلیل حجم عظیمی از داده‌های بازار به منظور بهبود کشف قیمت، نظارت بر بازار و توسعه محصولات جدید.
• نوار تجمیعی (Consolidated Tape): یورونکست در حال مشارکت با دیگر بورس‌ها برای ایجاد یک «نوار تجمیعی» اروپایی است. این نوار، اطلاعات قیمتی تمام معاملات انجام شده در سراسر اروپا را به صورت بلادرنگ و در یک جریان داده واحد ارائه می‌دهد. این اقدام شفافیت را در بازار اروپا به شدت افزایش داده و برای سیستم‌های هوش مصنوعی (AI) امکان تحلیل دقیق‌تر و کامل‌تر از کل بازار قاره را فراهم می‌کند.

جمع‌بندی

یورونکست بیش از یک بورس منطقه‌ای، یک نمونه موفق از همکاری فراملیتی است که توانسته است بورس‌های با سابقه تاریخی اروپا را زیر یک چتر واحد گرد آورد. این نهاد با ارائه یک پلتفرم یکپارچه برای تامین مالی، سرمایه‌گذاری و مدیریت ریسک، نه تنها به شرکت‌های اروپایی کمک می‌کند تا در مقیاس جهانی رقابت کنند، بلکه به سرمایه‌گذاران بین‌المللی نیز امکان می‌دهد تا به‌طور موثر در اقتصاد رو به رشد منطقه یورو مشارکت داشته باشند. با توجه به ابتکارات و تمرکز بر فناوری و پایداری، نقش یورونکست به عنوان یک مرکز مالی پیشرو و نیروی محرکه در توسعه آینده بازارهای سرمایه اروپا همچنان تقویت خواهد شد.