گواهی سپرده کالایی سیمان چیست؟ بررسی نحوه خرید و مزایا و معایب آن
گواهی سپرده کالایی سیمان، نوعی اوراق بهادار است که نشان‌دهنده مالکیت بر مقدار معینی سیمان است. شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار این گواهی را به پشتوانه قبض انبار صادر می‌کند. صدور این اوراق نیازمند پذیرش انبار توسط بورس کالا و ذخیره شدن فیزیکی سیمان در آن انبار است. معاملات گواهی سپرده کالایی سیمان از نوع ناپیوسته و به روش حراج تک قیمتی انجام می‌شود. این ویژگی به این معنا است که گواهی سپرده سیمان بازار ثانویه ندارد و خریدار پس از معامله نمی‌تواند آن را مجددا در بورس بفروشد. بنابراین، خریدار موظف است کالای خریداری شده را تا مهلت مقرر از انبار کارخانه به صورت فیزیکی تحویل بگیرد. این ابزار مالی با هدف تسهیل معاملات برای مشتریان خرد و رفع مشکلات بازار فیزیکی مانند حجم بالای سفارش‌ها راه‌اندازی شد.
در این مقاله به بررسی جامع گواهی سپرده کالایی سیمان، نحوه خرید، فرایند معاملات، شیوه قیمت‌گذاری و مزایا و معایب این گواهی پرداخته شده است.
- مقاله پیشنهادی: گواهی سپرده کالایی چیست؟
شرایط خرید گواهی سپرده کالایی سیمان
برای خرید گواهی سپرده سیمان، لازم است که متقاضیان دارای کد بورسی باشند و دریافت کد معاملاتی مجزا برای بورس کالا الزامی ندارد. این ویژگی، فرایند خرید را برای مشتریان، به‌خصوص خریداران خرد، بسیار تسهیل می‌کند. قبل از اقدام به خرید، مشتری باید حساب کارگزاری خود را به میزان کافی شارژ کند. موجودی حساب متقاضی باید ارزش کل قرارداد، کارمزد معاملات و ۱۰ درصد مالیات بر ارزش افزوده را پوشش دهد.
محدودیت‌های حجمی مشخصی برای ثبت سفارش گواهی سپرده سیمان تعریف شده است. حداقل میزان خرید برای هر نماد معاملاتی ۱۰ تن و حداکثر آن ۱۰۰ تن در یک روز است. هر گواهی سپرده کالایی سیمان معادل یک کیلوگرم سیمان پاکتی تیپ دو است. در نتیجه، حداقل سفارش خرید معادل ۱۰ هزار گواهی و حداکثر آن برابر با ۱۰۰ هزار گواهی است. محدودیت ۱۰۰ تنی تنها برای هر نماد معاملاتی اعمال می‌شود و یک معامله‌گر می‌تواند در یک روز با خرید از نمادهای مختلف، بیش از ۱۰۰ تن سیمان تهیه کند. لازم به ذکر است که به دلیل مسائل فنی مرتبط با بارگیری در کارخانه‌ها، امکان خرید سیمان در مقادیر کمتر از ۱۰ تن وجود ندارد. این سیمان‌ها در بسته‌بندی کیسه‌های ۵۰ کیلوگرمی عرضه می‌شوند.
فرایند معاملات گواهی سپرده کالایی سیمان
معاملات گواهی سپرده سیمان به عنوان یک نوع اوراق بهادار تنها در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه هر هفته انجام می‌شود. فرایند معامله با یک دوره پیش‌گشایش آغاز می‌شود که در آن خریداران می‌توانند سفارش‌های خود را ثبت، ویرایش یا حذف کنند. این دوره از ساعت ۱۲:۴۵ شروع می‌شود و تا ساعت ۱۴:۰۰ ادامه دارد. پس از اتمام دوره پیش‌گشایش، راس ساعت ۱۴:۰۰، معاملات به روش حراج تک‌قیمتی ناپیوسته انجام می‌شود.
در این روش، تمام سفارش‌های خرید جمع‌آوری شده و بر اساس آن‌ها یک قیمت واحد برای معامله کشف می‌شود. تخصیص گواهی‌ها بر اساس دو اولویت اصلی صورت می‌گیرد. اولویت اول با سفارش‌هایی است که قیمت بالاتری را پیشنهاد داده‌اند. در صورتی که قیمت‌ها برابر باشند، اولویت دوم با سفارشی است که از نظر زمانی زودتر در سامانه ثبت شده باشد. برای افزایش شانس موفقیت در خرید، توصیه می‌شود که خریداران سفارش خود را در دقایق ابتدایی دوره پیش‌گشایش ثبت کنند.
برای آشنایی بیشتر با فرایند پیش‌گشایش و شرایط آن، مقاله پیش‌گشایش بازار بورس چیست؟ مطالعه شود.
دامنه نوسان و مبنای قیمت‌گذاری گواهی سپرده کالایی سیمان
برای تمام نمادهای گواهی سپرده کالایی سیمان تیپ دو، دامنه نوسان قیمت مثبت و منفی پنج درصد نسبت به قیمت پایه تعیین شده است. قیمت پایه یا همان قیمت صفر تابلو، مبنایی برای محاسبه دامنه نوسان روزانه است. این قیمت بر اساس آخرین قیمت معامله شده همان نوع سیمان در بازار فیزیکی بورس کالا مشخص می‌شود. اگر در روز قبل، عرضه‌ای در بازار فیزیکی انجام نشده باشد یا معامله‌ای صورت نگرفته باشد، قیمت پایه همان بازار به عنوان مبنای محاسبات در نظر گرفته خواهد شد.
کارمزد و مالیات گواهی سپرده کالایی سیمان
خرید گواهی سپرده کالایی سیمان مشمول پرداخت کارمزد است. میزان کارمزد خرید معادل ۰.۲۴ درصد ارزش کل معامله است. این مبلغ به صورت خودکار در زمان تسویه از حساب معاملاتی خریدار کسر می‌شود.
علاوه بر کارمزد، خریدار گواهی سپرده کالایی سیمان موظف به پرداخت ۱۰ درصد مالیات بر ارزش افزوده است. این مالیات نیز در زمان تسویه قرارداد، به همراه وجه اصلی معامله و کارمزد، از حساب مشتری کسر می‌شود. بنابراین، خریداران باید اطمینان حاصل کنند که موجودی حسابشان برای پوشش تمام این هزینه‌ها کافی است.
نحوه تحویل فیزیکی سیمان خریداری‌شده با گواهی سپرده کالایی سیمان
خریدار پس از انجام معامله باید برای تحویل کالا اقدام کند. برای این منظور، لازم است مشخصاتی مانند آدرس دقیق محل تحویل، نام باربری و نام تحویل‌گیرنده را به کارگزاری خود اعلام کند. کارگزاری این اطلاعات را برای فروشنده ارسال می‌کند و خریدار برای دریافت بار، هماهنگی‌های نهایی را با انبار کارخانه انجام می‌دهد. برای تحویل سیمان از انبارهای برخی شرکت‌ها، ثبت‌نام در سامانه جامع تجارت و دریافت کد نقش الزامی است.
خریداران موظف هستند سیمان خریداری شده را تا مهلت مقرر از انبار تحویل بگیرند. در صورت عدم مراجعه برای تحویل کالا در این بازه زمانی، هزینه انبارداری محاسبه و هنگام تحویل از خریدار دریافت می‌شود. لازم به ذکر است که گواهی سپرده سیمان معاملات ثانویه ندارد. این به آن معناست که فردی که گواهی را خریداری کرده است، دیگر نمی‌تواند آن را در بورس به شخص دیگری بفروشد. بنابراین، خریدار ملزم به تحویل فیزیکی سیمان از انبار کارخانه است.
دلایل عرضه گواهی سپرده کالایی سیمان
بازار گواهی سپرده کالایی سیمان با هدف رفع کاستی‌های بازار فیزیکی و افزایش سهولت معاملات ایجاد شد. معاملات بازار فیزیکی با مشکلاتی مانند تعداد بسیار زیاد درخواست‌ها برای صدور کد کالا روبرو بود. حجم بالای سفارش‌های خرید نیز فشار کاری مضاعفی را بر بورس کالا و کارگزاری‌ها تحمیل می‌کرد. کارگزاری‌ها به دلیل کارمزد کم معاملات و تعداد زیاد مشتریان، در ارائه خدمات مناسب با مشکل مواجه بودند.
این حجم بالای سفارش‌ها که عمدتا از سوی مشتریان خرد ثبت می‌شد، می‌توانست فرایند کشف قیمت عادلانه را مختل کند. راه‌اندازی گواهی سپرده به تفکیک مشتریان خرد از مشتریان عمده کمک کرد. این ابزار توانست مشتریان خرد را به سمت خود هدایت کند و مشکلات ناشی از حجم بالای تقاضا را در بازار فیزیکی کاهش دهد.
مزایای گواهی سپرده کالایی سیمان
این ابزار مالی مزایای متعددی را هم برای خریداران و هم برای فروشندگان فراهم می‌کند. یکی از مهم‌ترین مزایا برای خریداران، تسهیل فرایند اخذ کد معاملاتی است. متقاضیان می‌توانند تنها با استفاده از کد بورسی سهام خود، بدون نیاز به دریافت کد بورس کالا، اقدام به خرید کنند. این ویژگی، فرایند خرید را برای همه مصرف‌کنندگان، به ویژه مشتریان خرد، آسان‌تر کرده است. همچنین، امکان خرید آنلاین سیمان بدون نیاز به مراجعه حضوری یا ارائه سفارش به کارگزار، فرایند را برای خریداران بسیار ساده کرده است. این روش شرایط خرده‌فروشی کالا را تسهیل می‌کند و به خریداران اجازه می‌دهد سیمان را در تناژ پایین‌تر، با حداقل ۱۰ تن، تهیه کنند.
برای تولیدکنندگان و فروشندگان گواهی سپرده کالایی سیمان نیز مزایای قابل توجهی وجود دارد. معاملات این گواهی به صورت قطعی انجام می‌شود و تسویه نقدی وجه معامله در کوتاه‌ترین زمان ممکن صورت می‌گیرد. علاوه بر این، تولیدکنندگان برای عرضه کالا در این بازار به تضامین کمتری نسبت به بازار فیزیکی نیاز دارند.
جمع‌بندی
گواهی سپرده سیمان نشان‌دهنده مالکیت دارنده آن بر مقدار مشخصی سیمان است. این اوراق بهادار به عنوان یک ابزار کارآمد، نقش مهمی در بهبود شفافیت، تسهیل معاملات و کشف قیمت عادلانه در بازار سیمان ایفا می‌کند. این روش با تفکیک خریداران خرد از عمده، به مدیریت بهتر عرضه و تقاضا و کاهش نقش واسطه‌ها کمک کرده است. با توجه به مزایای متعدد این ابزار برای خریداران و فروشندگان، گواهی سپرده سیمان پتانسیل بالایی برای توسعه بیشتر در بازار سرمایه ایران دارد و می‌تواند نقطه عطفی در بهبود عملکرد اقتصادی این حوزه باشد.
