حق تقدم استفاده نشده چیست؟ نحوه قیمتگذاری آن
حق تقدم استفاده نشده زمانی رخ میدهد که سهامدار در مهلت ۶۰ روزه، پول لازم برای تبدیل حق تقدم به سهم را واریز نکند و یا آن را نفروشد. این حق تقدم که با نمادی که معمولا با اضافه شدن حرف «ح» به انتهای نماد اصلی سهم شناخته میشود، بدون تعیین تکلیف باقی میماند و پس از پایان مهلت، با توجه به واریز نشدن وجه اسمی، نماد حق تقدم متوقف میشود. شرکت برای فروش این حق تقدمهای بلاتکلیف، فرآیند پذیرهنویسی حق تقدم استفاده نشده را اجرا میکند.
نحوه قیمتگذاری حق تقدمهای استفاده نشده
با پایان یافتن مهلت استفاده، کنترل حق تقدمهای استفاده نشده از اختیار صاحبانشان خارج میشود. شرکت پس از توقف نماد برای فروش حق تقدم استفاده نشده اقدام میکند. این فرآیند تحت عنوان پذیرهنویسی حق تقدم استفاده نشده (حراج) انجام میشود. حدود دو ماه پس از اتمام مهلت اولیه، نماد حق تقدم دوباره برای چند روز بازگشایی میشود. نکته فنی مهم این است که دامنه نوسان قیمتی حق تقدم (نمادهای «ح») معمولا دو برابر دامنه نوسان سهم اصلی در بازار بورس است. همچنین شرکت موظف است اطلاعیه این حراج را علاوه بر سامانه کدال، در روزنامه کثیرالانتشار خود نیز منتشر کند. شرکت در این بازه زمانی به نیابت از سهامداران، حق تقدمها را در بازار به فروش میرساند.
سهامدار عمده سهم (متعهد پذیرهنویس) موظف است تنها آن دسته از حق تقدمهای عرضه شده را که در حراج به فروش نرفتهاند، خریداری کند. شرکت معمولا این حق تقدمها را با قیمتی حدود صد تومان کمتر از قیمت روز سهم اصلی در بازار عرضه میکند. مبلغ حاصل از فروش حق تقدم استفاده نشده به عنوان مطالبات سهامداران در حساب شرکت باقی میماند.
مهمترین نکته درباره حق استفاده نشده این است که هنگام خرید، هم باید مبلغ حق استفاده نشده را پرداخت کرد و هم 100 تومان به ازای هر سهم واریز شود. بدون پرداخت این دو مورد، در لحظه خرید امکان انجام معامله وجود ندارد. اما در خرید خود حق تقدم، شرایط متفاوت است و میتوان صرفا با پرداخت مبلغ حق، اقدام به خرید کرد.
پیگیری وجوه و استراتژی سود از حق تقدم استفاده نشده
وجه حاصل از فروش حق تقدمهای استفاده نشده نزد شرکت باقی میماند. اگر سهامدار در مهلت مقرر تکلیف حق تقدم خود را مشخص نکند، شرکت مسئول فروش آن حق تقدمها میشود. برای دریافت وجه باید با امور سهام شرکت تماس گرفته شود. شرکتها روشهای متفاوتی برای پرداخت مطالبات دارند؛ ممکن است شماره حساب سهامدار را درخواست کرده و یا یک بانک مشخص را برای مراجعه سهامداران تعیین کنند. گاهی نیز مبلغ به صورت خودکار به حساب سجام یا کارگزاری سهامداران واریز میشود.
سرمایه سهامداران از بین نمیرود اما به پیگیری حق تقدم استفاده نشده نیاز دارد و بهتر است این پیگیری پس از ثبت افزایش سرمایه و انتشار اطلاعیه در سامانه کدال انجام شود. فرآیند حق تقدمهای استفاده نشده میتواند به کسب سود منجر شود. خرید حق تقدم استفاده نشده ممکن است بازدهی قابل توجهی ایجاد کند. اگر روند آتی قیمت سهم اصلی به درستی پیشبینی شود، این استراتژی سودآور خواهد بود. موفقیت آن وابسته به رشد قیمت سهم در دوره بین پذیرهنویسی و حراج حق تقدم استفاده نشده است. با این حال، این روش ریسک بالایی دارد و در صورت کاهش قیمت سهم اصلی، سرمایه خریدار حق تقدم استفاده نشده ممکن است به کلی از دست برود.
اطلاعرسانی افزایش سرمایه و گزارش حق تقدم استفاده نشده
افزایش سرمایه شرکتها تحت مقررات مشخصی انجام میشود. شرکتها در اجرای ماده ۱۷ دستورالعمل مراحل زمانی افزایش سرمایه شرکتهای ثبت شده نزد سازمان بورس، نتایج حاصل از فروش حق تقدمهای استفاده نشده را ارائه میدهند. این گزارشها معمولا پس از افزایش سرمایه از محل مطالبات سهامداران، آورده نقدی یا سود انباشته منتشر میشوند. گزارش حق تقدم استفاده نشده شامل جزئیاتی مانند ریز هزینهها و کارمزدهای فروش این حق تقدمها است و این هزینهها باید به تایید حسابرس و بازرس قانونی شرکت برسند.
علاوه بر این، اطلاعیهای درباره نحوه پرداخت مبالغ حاصل از فروش حق تقدمهای استفاده نشده به دارندگان آنها نیز به گزارش پیوست میشود. سهامداران باید پس از مشخص شدن تکلیف حق تقدمها و ثبت افزایش سرمایه، که اطلاعیه آن در سامانه کدال قرار میگیرد، پیگیریهای لازم را انجام دهند. این اطلاعات به سهامداران کمک میکند تا از وضعیت حق تقدم استفاده نشده آگاه شده و مبالغ خود را دریافت کنند.
حق تقدم استفاده نشده در شرکت سهامی خاص
فرآیند حق تقدمهای استفاده نشده طبق مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار اجرا میشود و عملیاتی مانند توقف نماد حق تقدم و فروش حراجی آن در بازار مختص شرکتهای سهامی عام است. در شرکتهای سهامی خاص، فرآیند تابع لایحه اصلاحی قانون تجارت (مواد ۱۶۶ تا ۱۸۲) است. هیئت مدیره این شرکتها موظف است حق تقدمهای استفاده نشده را به سایر سهامداران یا متقاضیان جدید بفروشد و وجه حاصل را پس از کسر هزینهها به مالک بپردازد. اطلاعرسانی در این خصوص معمولا از طریق آگهی در روزنامه کثیرالانتشار شرکت انجام میشود و در سامانه کدال منتشر نمیشود.
جمعبندی
اگر سهامدار در مهلت شصت روزه تکلیف حق تقدمهای خود را مشخص نکند، شرکت مسئولیت فروش آنها را بر عهده میگیرد. حق تقدمها پس از حراج حق تقدم استفاده نشده در بازار به فروش میرسند و مبلغ حاصل از این فروش به عنوان مطالبات سهامداران در حساب شرکت باقی میماند. سرمایه سهامدار از بین نمیرود، اما دریافت آن به پیگیری نیاز دارد. شرکتها باید صورت ریز هزینهها و کارمزدهای فروش را همراه با اطلاعیه نحوه پرداخت مطالبات ارائه دهند. سهامدار بهتر است پس از مشخص شدن تکلیف حق تقدمها و ثبت افزایش سرمایه، با امور سهام شرکت تماس بگیرد. برخی شرکتها ممکن است شماره حساب سهامدار را برای واریز وجه درخواست کنند یا یک بانک مشخص برای مراجعه سهامداران تعیین کنند. همچنین شرکتها ممکن است وجه را به صورت خودکار به حساب سجام یا کارگزاری سهامداران واریز کنند.
