سرمایه چیست؟ + تفاوت آن با دارایی

از زمان‌های دور، انسان همواره تلاش کرده تا منابع و دارایی‌های خود را به نحوی مدیریت کند تا به سود یا ارزش‌افزوده برسند. به همین دلیل، مفهوم سرمایه Capital «به عنوان عاملی موثر در تولید ارزش و ثروت» همواره در فرآیند توسعه و تحول جوامع انسانی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. درک صحیح این مفهوم و توانایی در مدیریت آن، نقش چشمگیری در تحقق توسعه پایدار و بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی ایفا می‌کند. در این مقاله، به مفهوم سرمایه، انواع آن و تفاوت‌‌های آن با دارایی و بدهی پرداخته شده است.

تعریف سرمایه

سرمایه به هر نوع دارایی مالی یا ارزش دارایی‌های مالی مانند وجه نقد، کارخانه‌ها و ماشین‌آلات اطلاق می‌شود. به عبارت ساده‌تر، شامل تمامی دارایی‌های نقدی و غیرنقدی است که ارزش مالی یا پولی دارند. برخی ممکن است سرمایه را تنها به معنای پول در نظر بگیرند، اما در واقع، مفهومی گسترده‌تر از پول دارد و می‌تواند در جهت تولید یا سرمایه‌گذاری‌های سودآور مورد استفاده قرار گیرد. در دنیای تجارت و سرمایه‌گذاری، شرکت‌هایی که Capital بیشتری دارند، معمولا نسبت به رقبای خود عملکرد بهتری نشان می‌دهند. از این رو، آگاهی از مفهوم Capital و انواع آن در تحلیل‌های اقتصادی و تجاری از اهمیت بالایی برخوردار است.

چند نوع سرمایه وجود دارد؟

شرکت‌ها برای تداوم فعالیت‌های خود از منابع مختلفی استفاده می‌کنند، که در این بخش به تفصیل بیان شده‌اند:

۱- سرمایه مالی یا اقتصادی (Financial capital)

سرمایه اقتصادی به منابع پولی یا قدرت خرید یک شرکت اشاره دارد، که عمدتا از طریق بدهی‌ها، حقوق صاحبان سهام و به میزان کمتری از طریق سود انباشته تامین می‌شود. بدون وجود Financial capital، ادامه حیات و رشد شرکت‌ها غیرممکن است.

۲- سرمایه طبیعی (Natural capital)

سرمایه طبیعی به مجموعه‌ای از منابع تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر اشاره دارد. از جمله این منابع می‌توان به آب، خاک، هوا، گیاهان و حیوانات اشاره کرد.

۳- سرمایه تولیدی (Manufactured capital)

سرمایه تولیدی شامل دارایی‌های ثابت هستند که در فرآیند تولید مورد استفاده قرار می‌گیرند. این دارایی‌ها شامل ماشین‌آلات، ساختمان‌ها و دیگر تجهیزات لازم برای تولید هستند.

۴- سرمایه انسانی (Human capital)

سرمایه انسانی یک شرکت به دانش، مهارت و ویژگی‌های دیگر کارکنان آن اشاره دارد که در فرآیندهای مختلف به کار گرفته می‌شوند. کارکنان با توانایی‌ها و تجربیات خود، Human capital یک شرکت را شکل می‌دهند.

۵- سرمایه اجتماعی (Social capital)

سرمایه اجتماعی به مجموعه نهادها، شبکه‌ها و روابط موجود در یک جامعه یا سازمان اطلاق می‌شود که به افراد کمک می‌کنند تا به اهداف خود دست یابند. از جمله این نهادها می‌توان به مدرسه و خانواده‌ اشاره کرد که به تقویت و توسعه Human capital می‌پردازند.

بررسی سرمایه در فرمول اصلی حسابداری

بر اساس فرمول اصلی حسابداری دارایی مساوی با بدهی و حقوق صاحبان سهم (سرمایه) است. بر این اساس سرمایه بخشی از دارایی به شمار می‌رود. در ادامه به تفضیل هر یک از اجزای دارایی بررسی شده‌ است.

1. سرمایه یا حقوق صاحبان سهم

حقوق صاحبان سهم از ضرب تعداد سهام منتشرشده در قیمت اسمی هر سهم به‌دست می‌آید و نشان‌دهنده میزان سرمایه جذب‌شده توسط شرکت از طریق انتشار سهام است. این سهام می‌تواند به‌ صورت خصوصی در اختیار گروه خاصی از سرمایه‌گذاران قرار گیرد یا به‌ طور عمومی در بازار بورس عرضه شود.

2.بدهی

به غیر از سرمایه، بدهی نیز جزو دارایی‌های یک شرکت در نظر گرفته می‌شود. شرکت‌ها با دریافت وام از بانک‌ها یا موسسات مالی، یا از طریق انتشار اوراق بدهی، دارایی خود را افزایش می‌دهند. لازم به ذکر است که همه بدهی‌ها جزو این دسته محسوب نمی‌شوند و تنها بدهی‌هایی که دارای بهره هستند مورد توجه قرار می‌گیرند.

تحلیلگران معمولا از نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام برای ارزیابی قدرت مالی یک شرکت بهره می‌برند. این نسبت می‌تواند نشان‌دهنده میزان وابستگی شرکت به بدهی‌ها برای تامین مالی فعالیت‌های خود باشد.

تفاوت سرمایه با دارایی و بدهی

مفاهیم دارایی، بدهی و سرمایه ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند، ولی تفاوت‌های خاصی بین آن‌ها وجود دارد؛ پیش از بررسی تفاوت این مفاهیم، به تعریف هر یک پرداخته می‌شود:

دارایی (Asset) به هر چیزی اطلاق می‌شود که ارزش اقتصادی داشته باشد و متعلق به یک فرد یا کسب‌وکار باشد. این می‌تواند شامل پول نقد، تجهیزات یا حتی بدهی‌های مشتریان به شرکت باشد.

سرمایه (Capital) به دارایی مالی یا ارزش دارایی مالی اطلاق می‌شود که توانایی ایجاد ارزش و سود بیشتر برای کسب‌وکار دارند.

بدهی (Liability) به پولی اطلاق می‌شود که شرکت موظف است آن را بازپرداخت کند.

تفاوت اصلی میان سرمایه و بدهی این است که سرمایه قابلیت ایجاد ارزش افزوده و سود بیشتر را دارد، در حالی که بدهی به معنای تعهدات مالی است که باید بازپرداخت شود و معمولا منجر به از دست دادن منابع مالی می‌شود. بدهی‌ها ممکن است به صورت‌های مختلفی مانند قرض‌ها و ضمانت‌ها وجود داشته باشند. همچنین به دو دسته بدهی‌های جاری و غیرجاری تقسیم می‌شوند.

در نهایت، اگرچه دارایی و سرمایه مفاهیم مشابهی دارند، اما سرمایه به دارایی‌هایی اطلاق می‌شود که توانایی خلق ارزش افزوده دارند. در حالی که دارایی‌ها به هر چیزی که تحت مالکیت یک فرد یا کسب‌ و کار باشد اشاره دارند.

تفاوت سرمایه با پول

سرمایه با پول تفاوت‌های بنیادی دارد. در حالی که پول صرف خرید کالاها و خدمات مصرفی می‌شود، اما Capital برای مدت زمان طولانی‌تری به‌منظور تولید ثروت و سرمایه‌گذاری به کار گرفته می‌شود. دارایی‌هایی مانند اتومبیل، خانه و حقوق مالکیت معنوی (مانند حق ثبت اختراع) می‌توانند به‌عنوان سرمایه‌گذاری به‌کار روند. برای این که سرمایه قادر به تولید ثروت شود، افراد باید وقت و مهارت خود را در ازای پول به دیگران عرضه کنند. در نتیجه Capital یک منبعی خواهد بود که می‌تواند تولید ارزش و ثروت کند. همچنین به دلیل داشتن حقوق مالکیت، ارزش بالایی دارد، به‌گونه‌ای که افراد یا شرکت‌ها می‌توانند نسبت به آن ادعای مالکیت کرده یا آن را به دیگران منتقل کنند. این حقوق مالکیت ممکن است شامل زمین، کارخانه‌ها، سهام و سایر دارایی‌های فیزیکی یا غیر فیزیکی باشد. از سوی دیگر، پول به‌عنوان یک وسیله مبادله‌ای، معمولا فاقد ویژگی‌های سرمایه‌گذاری و ایجاد ارزش بلندمدت است، زیرا پس از خرج شدن برای کالا یا خدمات، ارزش آن به سرعت از بین می‌رود.

در نتیجه، تفاوت‌های اساسی بین سرمایه و پول نه تنها در کاربردهای آن‌ها، بلکه در قابلیت‌ ایجاد ثروت نیز است. سرمایه به‌عنوان یک دارایی مولد، در ایجاد و توسعه کسب‌وکارها، فرآیند تولید، صنایع به کار گرفته می‌شود. در حالی که پول عمدتا برای تسهیل معاملات، خرید کالاها و خدمات در نظر گرفته می‌شود.

آیا انسان سرمایه محسوب می‌شود؟

بر اساس دیدگاه برخی اقتصاددانان مانند توماس پیکتی، انسان نمی‌تواند سرمایه محسوب شود، چرا که انسان قابل تملک نبوده و نمی‌توان آن را خرید و فروش کرد. با این حال، مفهومی به نام «Human capital» وجود دارد. چرا که سرمایه انسانی به دانش، مهارت، تجربه و توانایی‌های افراد شاغل در یک سازمان یا شرکت اشاره دارد. هر یک از کارکنان توانمندی‌های خاص خود را دارند که به رشد و پیشرفت شرکت کمک می‌کنند. این توانمندی‌ها به نوعی مشابه سرمایه‌گذاری عمل کرده و به رونق و سودآوری سازمان کمک خواهند کرد.

در پایان

همانطور که گفته شد سرمایه به دارایی‌هایی اطلاق می‌شود که می‌توانند برای تولید ثروت و سرمایه‌گذاری‌های سودآور استفاده شوند. این شامل منابع مالی، دارایی‌های فیزیکی و غیر فیزیکی مانند پول نقد، ماشین‌آلات، زمین و حقوق مالکیت معنوی هستند. همچنین، capital می‌تواند در انواع مختلفی مانند سرمایه مالی، طبیعی، انسانی و اجتماعی ظاهر شود که هرکدام نقش خاصی در رشد اقتصادی دارند.