آشنایی کامل با اوراق گام
با توجه به فرمول اصلی حسابداری، دارایی یک شرکت از جمع بدهی و سرمایه تشکیل می‌شود. به همین منظور شرکت‌های کوچک و بزرگ برای تامین مالی از محل سرمایه خود شروع به افزایش سرمایه و جذب منابع می‌کنند. چنانچه باز هم کمبود منابع مالی وجود داشته باشد، با گرفتن قرض و وام در قالب بدهی، کمبود سرمایه خود را جبران می‌کنند. سرمایه‌گذاران از قدیم برای گرفتن وام به سراغ بانک‌ها می‌رفتند. این روش مشکلاتی مانند گذراندن مراحل طولانی و پروسه‌های زمان‌بر دارد؛ در چندسال اخیر تامین مالی از محل اوراق در بازار سرمایه نفسی تازه گرفته که این تامین مالی به روش های مختلفی انجام می‌شود. یکی از اوراقی که برای تامین مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد اوراق گام است که در ادامه به صورت کامل به بررسی این اوراق پرداخته شده است.
اوراق گام چیست؟
اوراق گام مخفف عبارت «گواهی اعتبار مولد» است. در تعریف اوراق گام باید گفت که به منظور تامین مالی برای راه‌اندازی، توسعه و پیشبرد کسب‌و‌کار به کمک صاحبان(ناشران) آن آمد. به خصوص برای گروه‌های تولیدی که در تامین مواد اولیه خود ناتوان هستند، بسیار مورد استقبال قرار گرفت. برای گرفتن این اوراق آن کسب‌و‌کار برای تامین مالی خود از اعتبار و ضمانت بانک استفاده می‌کند. بانک نیز بعد از بررسی صحت شرایط درخواست‌کننده‌ها، برای تامین کمبود نقدینگی آن‌ها از طریق گرفتن فاکتور مواد اولیه از فروشنده شروع به انتشار اوراق می‌کند و کسب‌و‌کارها موظف به بازپرداخت اوراق به بانک می‌شوند. اوراق گام از دسته اوراق بهادار، قابلیت نقل و انتقال در بازار دارد. به عنوان مثال فروشنده‌ی مواداولیه با فروش این اوراق می‌تواند وجه نقد دریافت کند. همچنین با توجه به اینکه اوراق تاریخ سررسید دارد، دارندگان آن تا زمان سررسید می‌توانند آن را نگهداری یا به جای پول برای خرید مواد اولیه (در صورت توافق طرفین) به فروشندگان دهند. قابل ذکر است که سررسید این اوراق عمدتا یک ساله و وظیفه پرداخت ارزش اسمی آن بر عهده ناشر است که این پرداخت توسط بانک ضمانت می‌شود.
اصطلاحات مهم در اوراق گام
برای استفاده از اوراق گام در وهله اول می‌بایست با تمامی اصطلاحات رایج آن آشنا شد، که شامل موارد زیر هستند:
- سامانه گام
ثبت اطلاعات اوراق، صدور و و مدیریت آن و همچنین تسویه وجوه به وسیله‌ی این سامانه - سقف ضمانت
به معنای حداکثر میزان ضمانت دادن بانک‌ها برای انتشار اوراق و مشخص کردن سقف همه بانک‌ها توسط بانک مرکزی - سقف اعتباری
به معنای سقف مبلغ گرفتن اوراق گام از بانک - بانک عامل
مسئول انتشار دادن اوراق گام با کسب مجوز از بانک مرکزی - بنگاه
اشخاص حقوقی دارنده‌ی مجوز برای فعالیت اقتصادی - بنگاه متعهد
خریدار کالا یا خدمات با وظیفه معرفی متقاضی به بانک - بنگاه متقاضی
شخصی حقیقی یا حقوقی با وظیفه ارائه اسناد صادره شده از خریدار به بانک برای دریافت اوراق
مهم‌ترین ویژگی‌های اوراق گام
- با نام و غیر کاغذی
- بدون داشتن کوپن سود
- عمدتا دارای سررسید حداکثر یکساله و حداقل یک ماهه
- امکان نگهداری اوراق تا سررسید یا امکان انتقال آن قبل از تاریخ سررسید
- توانایی صرف 70 درصد وثیقه برای دریافت اوراق
- مشخص بودن میزان سود و بهره اوراق
- امن و معتبر بودن
- قابل نقل و انتقال
- دارای مبلغ اسمی معین
دستورالعمل انتشار اوراق گام
- نیاز به داشتن «کد بورسی» برای خرید اوراق
- تایید اعتبار متقاضی اوراق توسط بانک و اعتبار سنجی آن با بررسی شرایط مالی و… و مشخص کردن سقف قابل دریافت اوراق به متقاضی
- معرفی فروشنده‌ی مواد اولیه به بانک
- ارسال هزینه‌ها و مدارک تولید کننده به بانک توسط فروشنده به منظور درخواست صدور اوراق
- معرفی ضامن به بانک
- صدور اوراق توسط بانک
نحوه معامله اوراق گام و انواع آن
- نیاز به کد بورسی برای معامله در فرابورس
- ثبت سفارش در نماد مورد نظر
- معامله‌ی آن در بازه زمانی 9:۰۰ الی 12:30 در روزهای شنبه تا چهارشنبه
- الزامی بودن میزان تعداد سفارشات این اوراق با مضربی از 5000
- الزامی بودن حداکثر ۵۰/۰۰۰ تعداد دارایی به عنوان حجم سفارش خرید
- نحوه معاملات در بازار به صورت T+1 (مبلغ حاصل از فروش یک روز بعد از انجام معامله)
به چند طریق می‌توان از این اوراق استفاده کرد، که شامل موارد زیر هستند:
- نگهداری اوراق تا زمان سررسید و بعد از آن نقد کردن این اوراق
- استفاده به عنوان تسویه خرید و انتقال اوراق به سایر بنگاه‌های تولیدی
- معامله و نقل و انتقال اوراق گام چه در بورس و چه در فرابورس
- فروش اوراق به صورت رقابتی در معاملات بورسی
مزایا و معایب اوراق گام
اوراق گام مزایایی دارد که به شرح زیر است:
- کمک به کمبود بودجه کسب‌و‌کارها و تامین مالی آن‌ها به صورت نوین
- کاهش فشار بر بانک‌ها بخاطر عدم توانایی نقدینگی
- عدم نیاز به زمان انتظار برای تامین مالی توسط تولیدی یک کسب‌و‌کار
- تولید بهتر و سریع‌تر کسب‌و‌کارها و به طبع آن افزایش میزان فروش
- امکان فروش و تبدیل آن به وجه نقد
- توانایی نقد شوندگی
- تعامل و آشنایی بنگاه‌های تولیدی با یکدیگر و به طبع آن تولید بیشتر
- تسهیل معاملات و کاهش نیاز به نقدینگی به دلیل توانایی جایگزین کردن اوراق گام با وجه نقد
- بهرمندی تمام حلقه‌های تولید با استفاده کردن اولین حلقه از این اوراق
متقاضی وام علاوه بر استفاده از مزایای اوراق گام، مشکلاتی را نیز باید بپذیرد، که شامل موارد زیر هستند:
- نیاز بانک به وثیقه
- پرداخت هزینه‌هایی مثل کارمزد بانکی و هزینه‌های اداری
- نیاز به بانک برای انتشار این اوراق
- برظرف نشدن تمامی هزینه‌ها به علت محدود بودن انتشار این اوراق
محاسبه سقف و نرخ تنزیل اوراق گام
نرخ تنزیل، مبلغی است که در آینده به ازای دریافت اوراق، افراد حاضر به پرداخت آن هستند. نرخ تنزیل اوراق گام ثابت نخواهد بود و به عواملی مثل شرایط بازار (عرضه و تقاضا) و همچنین زمان باقی مانده تا سررسید، بستگی خواهد داشت. اگر این اوراق تا زمان سررسید نگهداری شود، تفاوت قیمت خرید و مبلغ اسمی به عنوان سود در نظر گرفته خواهد شد.
همان‌طور که گفته شد بانک‌ها برای تعیین سقف اوراق گام از پارامترهای گوناگونی از جمله صورت‌های مالی و گردش حساب شرکت استفاده می‌کنند. همچنین با این فرمول که سقف اعتبار آن معادل 120درصد از فروش آن شرکت است، قابل محاسبه خواهد بود. البته از حدی که بانک مرکزی هر سال برای بانک‌ها و موسسات تعیین می‌کند، نباید تجاوز کند.
پیامدهای عدم پرداخت اوراق گام
درصورتی‌که بنگاه متعهد در زمانی که می‌بایست به دارندگان اوراق پرداختی داشته و اقدامی نکرده باشد، پیامدهایی خواهد داشت که در ادامه به آن‌ها پرداخته خواهد شد:
- موظف به پرداخت جریمه دیرکرد به ازای هر روز تاخیر که معادل با نرخ سود تسهیلات غیرمشارکتی بعلاوه 8 درصد است.
- امکان درخواست صدور این اوراق دیگر وجود نخواهد داشت.
- اگر حداکثر تا ۷ روز پس از سررسید پرداخت نشده باشد، بانک آن پرداختی را به صورت روزشمار محاسبه کرده و به حساب دارندگان اوراق گام واریز می‌کند.
- اگر چندین مرتبه عدم پرداخت در زمان مقرر تکرار شود، متقاضی وام به عنوان متخلف به مراجع قانونی معرفی خواهد شد.
- اگر بانک یا موسسه مالی اقدام به پرداخت اوراق در زمان سررسید نداشته باشد و 7 روز بگذرد، بانک برای آن موسسه امکان صدور این اوراق را به مدت یکسال نخواهد داشت.
جمع‌بندی
اوراق گام با نداشتن مشکلات دریافت وام و تسهیلات از بانک، جایگزین خوبی برای افراد شده است که در بازار از آن استفاده و معامله می‌شود. همچنین از این اوراق را تا سقفی که بانک تعیین می‌کند، می‌توان دریافت کرد و تا زمان رسیدن سررسید امکان نقد کردن آن وجود نخواهد داشت. این اوراق برای شرکت‌های تولیدی کمک کننده بسیار خوبی برای تامین منابع مالی به شمار می‌روند.
