ارکان صندوق‌های سرمایه‌گذاری چیست؟ آشنایی با وظایف هر یک از آنها
صندوق‌های سرمایه‌گذاری یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار سرمایه محسوب می‌شوند. این صندوق‌ها مناسب افرادی هستند که فرصت کافی برای تحلیل و سرمایه‌گذاری مستقیم بر بازار سرمایه را ندارند و با سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها به دنبال کسب سود هستند. لازم به ذکر است قبل از سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها بهتر است با ارکان تشکیل‌دهنده آنها آشنا شد. زیرا هر صندوق برای داشتن کارایی مناسب نیازمند ارکانی است که لازم است در راستای اهداف صندوق وظایفی را انجام دهند. در این مقاله به آشنایی با ارکان صندوق‌های سرمایه‌گذاری، وظایف و تاثیرات هریک بر اهداف صندوق پرداخته شده است.
ارکان صندوق‌های سرمایه‌گذاری
هر صندوق سرمایه‌گذاری فعال در بازار سرمایه از ارکان مختلفی تشکیل شده است که عملکرد آن صندوق به این ارکان بستگی دارد. به طور کلی این صندوق‌ها دارای ارکان نظارتی و اجرایی هستند. ارکان نظارتی از حسابرس و متولی و ارکان اجرایی از مدیر صندوق، مدیر ثبت و کارگزار و ضامن تشکیل می‌شوند.
در ادامه مطلب به بررسی هر یک از این ارکان پرداخته شده است.
مجمع صندوق
مجمع صندوق به عنوان مهم‌ترین جزء از ارکان صندوق سرمایه‌گذاری شناخته می‌شود. این مجمع با حضور حداقل نصف دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری ممتاز و دارای حق رای در صندوق رسمیت پیدا می‌کند. سرمایه‌گذاران ممتاز تامین‌کنندگان سرمایه اولیه صندوق هستند. نقش اساسی این مجمع نظارت بر فعالیت‌های صندوق است. علاوه بر این وظیفه آن انتخاب ارکان اصلی صندوق‌ها از جمله مدیر، ضامن، متولی، مدیر ثبت و انتخاب حسابرس است. لازم به ذکر است هرگونه تغییرات در اساسنامه و امیدنامه شرکت می‌بایست قبل از درج توسط مجمع صندوق تصویب شود.
مدیر صندوق
همانطور که اشاره شد، مدیر صندوق از ارکان اجرایی صندوق سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. انتخاب این فرد از میان نهادهای مالی دارای مجوز صورت می‌گیرد. بنابراین لازم است مشخصات وی در اختیار سازمان بورس قرار گرفته و صلاحیت آن از طریق سازمان بورس تائید شود. مدیر صندوق مطابق با اساسنامه، گزارشات برآوردشده و اطلاعات قابل ارائه را جمع‌آوری کرده و در اختیار متولی، حسابرس و سازمان بورس قرار می‌دهد. همچنین اطلاعات ذکرشده در اطلاع‌رسانی اساسنامه را برای آگاهی عموم در سامانه اینترنتی مربوط به صندوق منتشر می‌کند. مدیر صندوق حداقل سه نفر را به عنوان اعضای هیئت مدیره انتخاب می‌کند تا به نمایندگی از او، تصمیمات لازم برای سرمایه‌گذاری، خرید و فروش سهام و سایر اوراق بهادار را در چارچوب قوانین بگیرند. در حالت کلی وظایف مدیر به شرح موارد زیر است:
- بارگذاری گزارش‌های مهم صندوق در سامانه کدال
- رسیدن به اهداف سیستم تحت کنترل
- انتخاب مدیران سرمایه‌گذاری صندوق
- تصمیم‌گیری درباره وضعیت سبد صندوق
- تعیین کارگزار صندوق
متولی صندوق
در واقع متولی به کسی گفته می‌شود که امین سرمایه‌گذاران است و آنها به او اعتماد می‌کنند. این شخص حقوقی توسط مجمع صندوق انتخاب می‌شود و می‌بایست مورد تائید سازمان بورس اوراق بهادار باشد. هویت متولی صندوق در امیدنامه و سایت مربوط به هر صندوق قابل مشاهده است. از آنجایی که متولی به عنوان نماینده و وکیل سرمایه‌گذاران صندوق شناخته می‌شود، وظیفه انجام هرگونه دعوای کیفری علیه صندوق را بر عهده دارد.
نظارت بر عملکرد دیگر ارکان صندوق به منظور اطمینان از رعایت قوانین و مقررات، پیشنهاد حسابرس به مجمع صندوق، تائید حساب‌های بانکی افتتاح‌شده توسط مدیر برای صندوق و ارائه گزارشات به حسابرس از وظایف متولی به حساب می‌آیند.
ضامن نقدشوندگی
از آنجایی نقدشوندگی صندوق برای سرمایه‌گذاران مهم است، یکی از معیارهای مهم برای انتخاب صندوق سرمایه‌گذاری ضامن نقدشوندگی است. این ضامن به عنوان یکی از ارکان صندوق، وظیفه تامین نقدینگی در هنگام کسری وجه نقد برای ابطال اوراق صندوق‌های سرمایه‌گذاری را بر عهده دارد. انتخاب ضامن نقدشوندگی توسط مجمع صندوق انجام و پس از تائید سازمان بورس معرفی می‌شود.
لازم به ذکر است با توجه به هزینه زیاد این ضامن، برخی از صندوق‌ها ضامن نقدشوندگی ندارند.
کارگزار صندوق
مدیر صندوق به منظور انجام کارهای مربوط با معاملات انواع اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس وظیفه دارد از طریق یک یا چند کارگزار مورد تائید سازمان بورس اقدام کند. هر کارگزاری باید دارای مجوز فعالیت از سازمان بورس باشد. کارگزارها که همان شرکت‌های واسطه میان خریداران و فروشندگان هستند، علاوه بر انجام معاملات، موظف به انجام وظایف محوله بر طبق اساسنامه صندوق هستند.
حسابرس
همه صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در بازار سرمایه موظف هستند به صورت ماهانه، سه ماهه، شش ماهه و سالیانه صورت‌های مالی خود را منتشر کنند. حسابرس منتخب صندوق، وظیفه دارد تمامی گزاراشات ارائه‌شده توسط مدیر را بررسی کرده و با در نظر گرفتن استاندارهای ملی حسابداری به تهیه گزارش‌های حسابرسی در دوره‌های مالی مذکور بپردازد. همچنین این شخص به بررسی اصول و رویکردهای مدیر و متولی در انجام وظایفاشان می‌پردازد و در صورت وجود نقص و ضعف، به ارائه راه‌حل و از بین‌بردن مشکلات آنها اقدام می‌کند.
انتخاب حسابرس توسط متولی انجام می‌شود؛ به این صورت که صندوق از طریق متولی و از میان موسسات حسابرسی که مورد تائید سازمان بورس هستند، پیشنهاد حسابرس می‌دهد و به تصویب مجمع می‌رسد. حتی بر کنارشدن حسابرس صندوق نیز بر اساس تقاضای متولی و با ذکر دلیل و در صورت تصویب مجمع انجام می‌شود.
مدیر ثبت صندوق
یکی دیگر از ارکان صندوق سرمایه‌گذاری، مدیر ثبت است. این شخص حقیقی فقط در صندوق‌های سرمایه‌گذاری با حداقل سرمایه 500 میلیارد ریال دیده می‌شود و در صندوق‌های کوچک وجود ندارد. وظیفه مدیر ثبت اجرای درخواست صدور و ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری، انجام امور مربوط به پذیره‌نویسی و همچنین دریافت و ثبت اطلاعات هویتی سرمایه‌گذاران است.
بازارگردان صندوق
در حال حاضر ضامن نقدشوندگی در صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله وجود ندارد و رکن جدیدی به نام بازارگردان وظیفه نقدشوندگی صندوق‌ها را بر عهده گرفته است. در مواقعی که برای واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق، عرضه‌کننده‌ای وجود نداشته باشد یا خریداری برای واحدهای صندوق وجود نداشته باشد (صف خرید با فروش ایجاد شود)، در این زمان بازارگردان بازار را به تعادل می‌رساند و صف‌های موجود را از بین می‌برد.
محاسبه کارمزد ارکان صندوق
همه صندوق‌های سرمایه‌گذاری با توجه به نوع آنها و بر اساس مدیریت دارایی‌های سرمایه‌گذاران هزینه‌هایی دارند که به طور کامل هزینه‌های هر صندوق در اساسنامه و امیدنامه صندوق آورده شده است. علاوه بر این افراد برای اطلاعا از هزینه‌های صندوق می‌توانند از سایت هر صندوق به آنها دسترسی داشته باشند. اما لازم است بدانید هزینه‌های صندوق به دو بخش قابل تقسیم است
- هزینه‌های پرداختی به ارکان صندوق است که از محل دارایی‌های صندوق پرداخت خواهد شد؛ در حقیقت، این هزینه‌ها از محل دارایی صندوق تامین و بین تمام سرمایه‌گذاران صندوق تقسیم می شوند. برای مشاهده میزان دقیق هر کدام از این هزینه‌ها می‌بایست به بخش امیدنامه صندوق مراجعه شود. این هزینه‌ها عبارت هستند از:
- هزینه‌های تاسیس
- هزینه‌های برگزاری مجامع صندوق
- کارمزد مدیر
- کارمزد متولی
- کارمزد ضامن نقدشوندگی
- حق الزحمه حسابرس
- حق الزحمه و کارمزد تصفیه صندوق
- حق پذیرش و عضویت در کانون‌ها
- هزینه دسترسی به نرم‌افزار، تارنما و خدمات پشتیبانی آنها
- هزینه‌هایی که صندوق می‌بایست بابت کارمزد صدور و ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری و معاملات پرتفوی صندوق بپردازد.
جمع‌بندی
هر صندوق سرمایه‌گذاری به منظور رسیدن به اهداف خود، از ارکان نظارتی و اجرایی مانند مدیر، متولی، حسابرسی، کارگزار و غیره تشکیل شده است. هر یک از ارکان صندوق سرمایه‌گذاری دارای وظایفی هستند که در مقاله فوق به طور کامل توضیح داده شده است. لازم به ذکر است همه افراد می‌توانند اطلاعات مربوط به هر یک از ارکان صندوق‌های مورد نظر خود را از سامانه یا امیدنامه مربوط به صندوق مورد نظر مشاهده کنند.
