نسبت بدهی چیست؟ + بررسی انواع نسبت‌های بدهی
نسبت بدهی یکی از شاخص‌های کلیدی در ارزیابی سلامت مالی شرکت‌ها محسوب می‌شود. این نسبت، که با عنوان نسبت اهرمی نیز شناخته می‌شود، میزان وابستگی یک شرکت به بدهی‌ها را در مقایسه با سایر منابع مالی آن نشان می‌دهد. درک صحیح از این نسبت، به مدیران و تحلیلگران کمک می‌کند تا توانایی شرکت در بازپرداخت بدهی‌ها را ارزیابی کنند. در اغلب موارد، هنگامی که به‌تنهایی از عبارت «نسبت بدهی» استفاده می‌شود، منظور «نسبت بدهی به دارایی» است. بااین‌حال، لازم به ذکر است که نسبت‌های بدهی دیگری وجود دارند که هر کدام جنبه‌های متفاوتی از ساختار مالی شرکت را مورد بررسی قرار می‌دهند. در این مقاله، علاوه بر تعریف و تحلیل «نسبت بدهی به دارایی»، به بررسی برخی از مهم‌ترین «نسبت‌های بدهی» دیگر نیز پرداخته شده است.
تعریف نسبت بدهی چیست؟
نسبت بدهی یکی از انواع نسبت‌های مالی است که نشان‌دهنده میزان وابستگی شرکت به بدهی به‌عنوان یک منبع تامین مالی است. این نسبت، به افراد کمک می‌کند تا درک بهتری از ساختار سرمایه و ریسک مالی یک شرکت داشته باشند. در واقع، نسبت بدهی نشان می‌دهد که چه درصدی از کل دارایی‌های شرکت از طریق بدهی تامین شده است. بالابودن این نسبت می‌تواند نشان‌دهنده ریسک مالی بالاتر باشد. شایان‌ذکر است که در بسیاری از موارد، زمانی که به‌طورکلی صحبت از «نسبت بدهی» می‌شود، منظور همان «نسبت بدهی به دارایی» است.
فرمول محاسبه نسبت بدهی شرکت (نسبت بدهی به دارایی) به این صورت است:
دارایی‌های کل / بدهی‌های کل = نسبت بدهی
- بدهی‌های کل: شامل کل بدهی‌های جاری و غیرجاری شرکت می‌شود.
- دارایی‌های کل: شامل کل دارایی‌های جاری و غیرجاری شرکت می‌شود.
تحلیل نسبت بدهی شرکت‌ها
این نسبت نشان می‌دهد که شرکت در مقایسه با دارایی‌های خود چه مقدار بدهی دارد و این میزان در ریسک سرمایه‌گذاری در شرکت تاثیرگذار است. بدهی زیاد می‌تواند محدودیت‌هایی در توانایی شرکت برای جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید ایجاد کند و همچنین بر توانایی شرکت در پرداخت بدهی‌های خود تاثیر بگذارد. نسبت بدهی پایین‌تر نشان می‌دهد که شرکت دارایی‌های خود را بیشتر از طریق سرمایه خود تامین مالی کرده است و می‌تواند نشان‌دهنده استقلال مالی بیشتر و ریسک پایین‌تر برای سرمایه‌گذاران باشد.
نسبت بدهی به‌تنهایی ممکن است تصویر کاملی از وضعیت مالی شرکت ارائه ندهد. اما هنگام استفاده در ترکیب با سایر نسبت‌های مالی، می‌تواند به تحلیلگران و سرمایه‌گذاران کمک کند تا تصویر بهتری از سلامت مالی شرکت و ریسک موجود در سرمایه‌گذاری به دست آورند. نسبت بدهی همچنین می‌تواند در مقایسه با میانگین صنعت یا رقبا برای ارزیابی عملکرد نسبی شرکت استفاده شود.
- برابر با ۱: به این معنی است که شرکت تمام دارایی‌های خود را از طریق بدهی تامین کرده است و هیچ حقوق صاحبان سهامی ندارد؛ این وضعیت به طور قطع بسیار پرخطر است.
- بزرگتر از ۱: به این معنی است که بدهی شرکت از دارایی‌های آن بیشتر است. این نسبت نشان می‌دهد که شرکت اهرم بالایی دارد و سرمایه‌گذاری و واگذاری وام به این شرکت بسیار پرخطر است.
- کمتر از ۱: به این معنی است که شرکت دارایی بیشتری نسبت به بدهی دارد و در صورت نیاز می‌تواند با فروش دارایی‌های خود به تعهدات خود عمل کند. هرچه نسبت بدهی به دارایی کمتر باشد، ریسک شرکت کمتر است.
انواع نسبت بدهی
علاوه بر نسبت بدهی به دارایی، انواع نسبت‌های بدهی دیگری نیز وجود دارند که هر کدام جنبه‌های مختلفی از ساختار مالی شرکت را مورد بررسی قرار می‌دهند. در ادامه، برخی از مهم‌ترین این نسبت‌ها مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
نسبت بدهی به سرمایه (Debt to Equity Ratio)
نسبت بدهی به سرمایه که به آن نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام نیز گفته می‌شود، میزان بدهی‌های شرکت را با میزان سرمایه‌اش مقایسه می‌کند و نشان‌دهنده این است که شرکت چقدر از سرمایه خود را به‌جای استفاده از بدهی‌ها برای تامین مالی به کار گرفته است.
حقوق صاحبان سهام / کل بدهی‌ها = نسبت بدهی به سرمایه
بالاتر از ۱ بودن نسبت: نشان‌دهنده وابستگی زیاد شرکت به بدهی است. این امر می‌تواند ریسک بیشتری برای سرمایه‌گذاران به همراه داشته باشد، زیرا شرکت باید بهره‌های بیشتری پرداخت کند و در شرایط مالی دشوار، ریسک ورشکستگی بالاتر می‌رود.
پایین‌تر از ۱ بودن نسبت: به معنای آن است که شرکت بیشتر به سرمایه خود تکیه کرده و کمتر به بدهی وابسته است که این می‌تواند نشان‌دهنده استقلال مالی بیشتر و ریسک پایین‌تر باشد.
نسبت بدهی جاری به حقوق صاحبان سهام (Current Debt to Equity Ratio)
این نسبت به‌عنوان یکی از نسبت‌های بدهی جاری نشان‌دهنده تعادل بین حقوق صاحبان سرمایه و بدهی‌های جاری شرکت است. برای محاسبه نسبت اهرمی شرکت، معمولا بدهی جاری یا بدهی کل شرکت به حقوق صاحبان سرمایه تقسیم می‌شود.
حقوق صاحبان سهام / بدهی جاری = نسبت بدهی جاری به حقوق صاحبان سهام
وقتی این نسبت بالا باشد، نشان می‌دهد شرکت برای تامین مالی به بدهی‌های کوتاه‌مدت متکی است و این می‌تواند به طور بالقوه نشانه فشار نقدینگی باشد، زیرا ممکن است برای پرداخت بدهی‌ها به منابع نقدی فوری نیاز داشته باشد. بااین‌حال، برای ارزیابی دقیق‌تر نقدینگی، باید به دارایی‌های جاری شرکت نیز توجه کرد. دارایی‌های جاری، منبع اصلی پرداخت بدهی‌های کوتاه‌مدت هستند و وجود دارایی‌های کافی می‌تواند ریسک ناشی از نسبت بالای بدهی را کاهش دهد. نسبت پایین‌تر نیز نشان‌دهنده وابستگی کمتر به بدهی جاری است، اما باز هم بررسی دارایی‌های جاری برای اطمینان از وضعیت نقدینگی حائز اهمیت است.
- مقاله پیشنهادی: بدهی جاری
نسبت بدهی غیرجاری به حقوق صاحبان سهام (Non-Current Debt to Equity Ratio)
این نسبت نشان می‌دهد که چه مقدار از بدهی‌های غیرجاری نسبت به حقوق صاحبان سهام مورد استفاده قرار گرفته است. به‌طورکلی، این نسبت نشان‌دهنده حجم بدهی‌های بلندمدت نسبت به ارزش دفتری حقوق صاحبان سرمایه است.
حقوق صاحبان سهام / بدهی غیرجاری = نسبت بدهی غیرجاری به حقوق صاحبان سهام
استفاده از بدهی‌های بلندمدت (غیرجاری) می‌تواند به شرکت این امکان را بدهد که پروژه‌های بلندمدت را تامین مالی کند. بااین‌حال، بدهی‌های بلندمدت معمولا به معنی تعهدات بیشتری در آینده است و ممکن است به‌ویژه در شرایط اقتصادی ناپایدار باعث مشکلات مالی شود. درعین‌حال، بدهی‌های غیرجاری می‌توانند ازآن‌جهت مفید باشند که به شرکت فرصت می‌دهند تا بدون فشار نقدی زیاد، پروژه‌های بزرگ را پیش ببرد.
- مقاله پیشنهادی: بدهی غیرجاری
نسبت دارایی‌های ثابت به حقوق صاحبان سهام (Fixed Assets to Equity Ratio)
این نسبت به‌عنوان یک شاخص مالی نشان می‌دهد چه مقدار از حقوق صاحبان سهام شرکت برای خرید دارایی‌های ثابت صرف شده است.
ارزش ویژه / دارایی‌های ثابت = نسبت دارایی‌های ثابت به حقوق صاحبان سهام
اگر نسبت دارایی‌های ثابت به حقوق صاحبان سهام بالا باشد، نشان می‌دهد بخش زیادی از حقوق صاحبان سهام صرف خرید دارایی‌های ثابت شده است و ازاین‌رو ممکن است شرکت از لحاظ نقدینگی و پرداخت بدهی‌های جاری خود با مشکلاتی روبه‌رو شود.
نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی‌های ثابت (Equity to Fixed Assets Ratio)
این نسبت بدهی معمولا برای ارزیابی ساختار مالی و استفاده از منابع شرکت برای تامین دارایی‌های ثابت به کار می‌رود.
دارایی‌های ثابت / حقوق صاحبان سهام = نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی‌های ثابت
اگر نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی‌های ثابت بالا باشد، نشان می‌دهد که شرکت به طور نسبی بیشتر از حقوق صاحبان سرمایه خود نسبت به دارایی‌های ثابت استفاده کرده و به آن نیاز دارد.
در مقابل، اگر نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی‌های ثابت پایین باشد، نشان می‌دهد که شرکت از حقوق صاحبان سرمایه کمتری نسبت به دارایی‌های ثابت خود استفاده کرده است که معمولا به معنای ساختار مالی مستحکم‌تر است.
نسبت مالکانه
این نسبت اهرمی نشان می‌دهد چه مقدار از هزینه‌های مربوط به فعالیت‌های اقتصادی شرکت از طریق منابع مربوط به مالکان شرکت تامین می‌شود.
کل دارایی‌ها / حقوق صاحبان سهام = نسبت مالکانه
نسبت مالکانه، که به‌عنوان یک شاخص از پایداری مالی شرکت شناخته می‌شود، به تحلیلگران کمک می‌کند تا میزان وابستگی شرکت به منابع خارجی (مانند بدهی‌ها) را بسنجند. نسبت بالای مالکانه به این معنی است که بخش بیشتری از دارایی‌های شرکت از طریق حقوق صاحبان سهام تامین شده است و این نشان‌دهنده استقلال مالی بالاتر است. این نسبت همچنین می‌تواند نشان‌دهنده توانایی شرکت در مقابله با بحران‌های مالی باشد، زیرا شرکت کمتر به منابع خارجی وابسته است.
نسبت پوشش بهره
این نسبت، توانایی یک شرکت را در پرداخت بهره بدهی‌های خود با استفاده از سود عملیاتی (EBIT) یا سود قبل از کسر بهره و مالیات نشان می‌دهد. این نسبت، معیاری اساسی برای ارزیابی توانایی شرکت در پرداخت بهره بدهی‌های خود از محل درآمد عملیاتی است. هر چه این نسبت بالاتر باشد، توانایی شرکت در پرداخت بهره بدهی‌ها بیشتر و ریسک مالی آن کمتر خواهد بود.
هزینه بهره / سود قبل از بهره و مالیات = نسبت پوشش بهره
نسبت پوشش بدهی (Debt Service Coverage Ratio – DSCR)
این نسبت، معیاری برای سنجش توانایی یک شرکت یا فرد در پرداخت تعهدات بدهی خود با استفاده از جریان‌های نقدی موجود است. به عبارت دقیق‌تر، نسبت پوشش بدهی نشان می‌دهد که تا چه میزان درآمد عملیاتی خالص یک شرکت می‌تواند اصل و بهره بدهی‌های خود را پوشش دهد. هرچه این نسبت بالاتر باشد، توانایی شرکت در پرداخت بدهی‌ها و سود سهام بیشتر و ریسک مالی آن کمتر خواهد بود.
کل خدمات بدهی / خالص درآمد عملیاتی = نسبت پوشش بدهی
جمع‌بندی
به‌طورکلی، نسبت بدهی (نسبت بدهی به دارایی) نشان‌دهنده میزان وابستگی شرکت به بدهی، در مقایسه با دارایی‌های آن است و می‌تواند اطلاعات مفیدی را در خصوص توانایی شرکت در پرداخت تعهدات خود ارائه دهد. علاوه بر این، نسبت‌های بدهی دیگری مانند نسبت بدهی به سرمایه و نسبت پوشش بهره نیز وجود دارند که جنبه‌های مختلفی از ساختار مالی شرکت را مورد ارزیابی قرار می‌دهند و می‌توانند در کنار سایر نسبت‌های مالی، تصویر جامعی از وضعیت مالی شرکت ارائه دهند. تحلیل دقیق نسبت‌های بدهی، به مدیران، سرمایه‌گذاران و سایر ذی‌نفعان کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری در خصوص سرمایه‌گذاری، تامین مالی و مدیریت ریسک اتخاذ کنند.
