بررسی قانون بودجه 1403 به همراه جزئیات و معرفی بخش های مختلف آن
محمد مخبر، سرپرست ریاست جمهوری، قانون بودجه سال ۱۴۰۳ کل کشور را در روز دوازدهم خرداد ماه 1403 برای اجرا ابلاغ کرد. این در حالی است که لایحه اولیه در 30 آبان 1402 از سوی رییس جمهور به مجلس ارائه شد. در ادامه جزییات قانون بودجه 1403 آورده شده است.
با مطالعه مقاله بودجه دولت می‌توانید با جزییات ساختار بودجه آشنا شوید.
قانون بودجه چیست؟
در پاسخ به اینکه قانون بودجه چیست و چه تفاوتی با لایحه بودجه دارد باید گفت به طور کلی لایحه بودجه پیشنهادی است که دولت در خصوص درآمدها و هزینه‌ها ارائه می‌کند. این پیشنهاد باید از سوی مراجعی همچون مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان تایید شود.
در صورت وجود هرگونه اصلاحیه یا ابهام از سوی مجلس و شورای نگهبان، دولت باید ابهامات و اصلاحات را در اسرع وقت رفع کند. در نهایت لایحه اولیه پس از اصلاحات لازم، از سوی مراجع ذی‌ربط تایید، تصویب و به صورت قانون توسط رییس دولت به شرکت‌های دولتی و سایر نهادها برای اجرا ابلاغ می‌شود.
بخش‌های مختلف قانون بودجه دولت
به طور کلی بودجه سالانه از دو بخش بودجه عمومی دولت و بودجه شرکت‌ها، بانک‌ها و سایر موسسات دولتی یا وابسته تشکیل شده است. بودجه عمومی دولت به دو بخش عمومی و اختصاصی تقسیم می‌شود. منابع بودجه عمومی شامل درآمدها، واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و واگذاری دارایی‌های مالی است. منابع بودجه اختصاصی نیز شامل درآمد شرکت‌ها و بانک‌ها، سایر دستگاه‌ها و موسسات وابسته به دولت است که در نهایت صرف هزینه‌های آن‌ها می‌شود.
در خصوص مصارف بودجه عمومی نیز باید گفت که بخشی از هزینه‌ها عمومی هستند، بخشی دیگر از هزینه‌ها به تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و مالی اختصاص دارد. بودجه عمرانی جزو هزینه‌های بخش تملک دارایی‌های سرمایه‌ای قرار دارد. قسمتی از هزینه‌ها نیز تحت عنوان هزینه‌های اختصاصی شناخته می‌شوند که از محل درآمدهای اختصاصی تامین می‌شود. بخش اختصاصی سهم بزرگی از بودجه کل را دارد که شامل هزینه‌های شرکت‌ها و بانک‌ها، سایر دستگاه‌ها و موسسات وابسته به دولت می‌شود.
جزییات قانون بودجه 1403
در قانون بودجه سال ۱۴۰۳ کل کشور، میزان منابع کل و مصارف کل، حدود 6,459 هزار میلیارد تومان تخمین زده شده است. در سال 1402 رقم کل منابع و مصارف بالغ بر 4,994 هزار میلیارد تومان بود. این در حالی است که مجموع منابع عمومی دولت در سال 1403 با احتساب درآمدهای اختصاصی 2,837 هزار میلیارد تومان و مجموع منابع شرکت‌های دولتی، موسسات انتفاعی وابسته به دولت و بانک‌ها 3,742 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است که این ارقام (بودجه عمومی دولت و بودجه شرکت‌های دولتی، موسسات انتفاعی وابسته به دولت و بانک‌ها) نسبت به سال 1402 به ترتیب رشد 25 و 30 درصدی داشته است. درآمدهای اختصاصی دولت در قانون بودجه 1403 نسبت به سال قبل 52 درصد افزایش یافته است.
بودجه عمومی دولت
همان‌طور که گفته شد بودجه عمومی دولت شامل درآمدها و هزینه‌های دولت، واگذاری‌ها و تملک سرمایه‌ای و واگذاری‌ها و تملک دارایی‌های مالی است که در ادامه به هر کدام از این موارد پرداخته شده است.
تراز عملیاتی در قانون بودجه 1403 چقدر است؟
در قانون بودجه 1403 دولت، میزان درآمدهایی دولت 1,598 هزار میلیارد تومان تخمین زده شده که عمده درآمدها (85 درصد از درآمدها) به درآمدهای مالیاتی اختصاص دارد. نکته بسیار مهم آن است که درآمدهای مالیاتی نسبت به سال گذشته رشد 53 درصدی داشته است. میزان هزینه‌های دولت که به دو بخش عمومی و متفرقه تقسیم می‌شود، در قانون بودجه 1403 در مجموع 1,879 هزار میلیارد تومان محاسبه شده است. تراز عملیاتی نیز امسال منفی 281 هزار میلیارد تومان برآورد شده که نسبت به سال 1402، کاهش 62 درصدی داشته است.
وضعیت واگذاری‌ها و تملک سرمایه‌ای در قانون بودجه 1403
میزان خالص دارایی‌های سرمایه‌ای در قانون بودجه 1403 برابر با 245 هزار میلیارد تومان تخمین زده شده است. در سال 1402 این عدد 357 هزار میلیارد تومان بود. 645 هزار میلیارد تومان از واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای شناسایی شده که از این میزان 400 هزار میلیارد تومان بابت تملک دارایی‌های سرمایه‌ای کسر می‌شود. در بخش واگذاری‌ها منابع حاصل از نفت و فرآورده‌های نفتی با 583 هزار میلیارد تومان بیشترین میزان را به خود اختصاص داده است. در سال گذشته این آیتم 624 هزار میلیارد تومان محاسبه شده بود که امسال نسبت به سال 1402 با افت 6.5 درصدی همراه بوده است.
جدول ذیل میزان منابع محصولات زنجیره تولید نفت و گاز را نشان می‌دهد. همان‌طور که مشاهده می‌شود، میزان منابع این بخش در قانون بودجه 1403 برابر با 181 میلیارد یورو است که سهم نفت خام و میعانات گازی صادراتی در آن 32 میلیارد یورو تخمین زده شده است. نکته مهم آن است که درآمدهای نفتی نسبت به بودجه 1402 با افت 3.5 درصدی همراه شده است.
وضعیت واگذاری‌ها و تملک دارایی‌های مالی در قانون بودجه 1403
خالص دارایی مالی دولت در بودجه عمومی 1403، برابر با 5.8 هزار میلیارد تومان محاسبه شده که نسبت به سال 1402 کاهش 94 درصدی داشته است. در این بخش از قانون بودجه 1403 نسبت به 1402، در بخش واگذاری‌های دارایی مالی کاهش 7.8 درصدی و در بخش تملک دارایی مالی افزایش 43 درصدی مشاهده می‌شود.
بررسی منابع و مصارف شرکت‌های دولتی در قانون بودجه 1403
بخشی عمده‌ای از قانون بودجه دولت به منابع و مصارف شرکت‌های دولتی، موسسات انتفاعی وابسته به دولت و بانک‌ها اختصاص دارد. بر این اساس میزان کل منابع و مصارف این شرکت‌ها 3,742 هزار میلیارد تومان تخمین زده شده است. میزان درآمدهای شرکت‌های دولتی برابر با 3,018 هزار میلیارد تومان و بیشترین منابع مالی توسط آن‌ها است. از طرفی هزینه‌های عمومی آن 2,855 هزار میلیارد تومان برآورد شده است که عمده آن دستمزد و مزایای کارکنان آن است.
همچنین از طریق لینک ذیل می‌توانید جزییات و تبصره‌های قانون بودجه 1403 را مشاهده کنید:
نتیجه‌گیری
دو نکته مهم در قانون بودجه 1403 آن است که درآمدهای مالیاتی افزایش محسوسی پیدا کرده است و همچنین میزان وابستگی به نفت کاهش یافته است. از طرفی ناترازی عملیاتی به صورت محسوس نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. باید دید تا چه میزان دولت جدید توانایی پیشبرد امور مطابق با بودجه تعریف شده را دارد و میزان تحقق آن تا چه اندازه خواهد بود.
