شاخص بازده نقدی چیست و چه تاثیری در ارزیابی عملکرد شرکت‌ها دارد؟
شاخص بازده نقدی (TEDIX) یکی از ابزارهای مهم در تحلیل عملکرد شرکت‌های بورسی و ارزیابی سودآوری سهام است. این شاخص به‌طور خاص به بررسی میانگین بازده ناشی از پرداخت سود نقدی به سهامداران می‌پردازد و تغییرات آن نشان‌دهنده روند تقسیم سود توسط شرکت‌ها است. به‌عبارتی دیگر، این شاخص بازدهی حاصل از سود نقدی توزیع‌شده میان سهامداران را معطوف به نوسانات قیمت سهام شرکت‌ها محاسبه نمی‌کند و به همین دلیل برای سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به دریافت سود نقدی، ابزاری کارآمد به شمار می‌آید. در این مقاله به بررسی مفهوم شاخص بازده نقدی، روش محاسبه آن، مزایا و معایب بازده سود سهام نقدی پرداخته شده است.
مقاله پیشنهادی برای آشنایی بیشتر با سود نقدی (DPS): سود نقدی چیست؟
شاخص بازده نقدی چیست؟
شاخص بازده نقدی (TEDIX) یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها در بورس است که میانگین بازده ناشی از پرداخت سود نقدی توسط شرکت‌های بورسی به سهامداران را نشان می‌دهد. این شاخص تنها بر سود نقدی توزیع‌شده متمرکز است و تغییرات قیمت سهام را مدنظر قرار نمی‌دهد. در واقع، زمانی که این شاخص صعودی باشد، به این معنا است که شرکت‌ها به‌طور میانگین سود نقدی بیشتری بین سهامداران خود تقسیم کرده‌اند و بالعکس، اگر روند شاخص کاهشی باشد، نشان‌دهنده توزیع سود کمتری از سوی شرکت‌ها به سهامداران است.
شاخص بازده نقدی بورس از فروردین 1377 محاسبه می‌شود و با استفاده از نسبت تغییرات شاخص قیمت و بازده نقدی به شاخص کل قیمت، محاسبه می‌شود. این شاخص به سرمایه‌گذارانی که به دنبال کسب درآمد از سودهای نقدی هستند کمک می‌کند تا عملکرد شرکت‌ها را از منظر پرداخت سود نقدی ارزیابی کنند.
نحوه محاسبه شاخص بازده نقدی
فرمول شاخص بازده نقدی به‌گونه‌ای است که تغییرات سود نقدی پرداخت‌شده از سوی شرکت‌های بورسی را نمایان می‌کند. برای محاسبه این شاخص به پایه شاخص کل قیمت و پایه شاخص قیمت و بازده نقدی نیاز داریم.
فرمول محاسبه شاخص بازده نقدی به این صورت است:
در این فرمول، شاخص قیمت و بازده نقدی به تغییرات قیمت سهام و سود نقدی تقسیم‌شده اشاره دارد، در حالی که شاخص کل قیمت، تغییرات کلی قیمت سهام در بازار را در بر می‌گیرد. به همین دلیل، شاخص بازده نقدی صرفا بر سود نقدی توزیع‌شده تمرکز دارد و تغییرات قیمت سهام را در نظر نمی‌گیرد.
عدد پایه برای شاخص بازده نقدی در فروردین سال 1377 تعیین شد و در این زمان، مبنای محاسباتی آن در عدد پایه 1653.08 ضرب می‌شود تا به یک مقیاس قابل مقایسه برسد. این عدد پایه باعث می‌شود که بتوان شاخص بازده نقدی را به طور مقایسه‌ای با شاخص‌های دیگر مورد استفاده قرار داد.
برای درک نحوه محاسبه شاخص بازده نقدی (TEDIX)، می‌توانیم یک مثال ساده و فرضی بزنیم:
فرض کنید که در یک سال، دو شرکت بورسی به نام‌های «الف» و «ب» در بازار حضور دارند.
شرکت الف:
قیمت هر سهم در ابتدای سال: 1000 تومان
سود نقدی پرداختی به ازای هر سهم: 50 تومان
شرکت ب:
قیمت هر سهم در ابتدای سال: 2000 تومان
سود نقدی پرداختی به ازای هر سهم: 100 تومان
حال فرض کنید که شاخص کل قیمت بورس در ابتدای سال 10000 واحد ثبت شده و شاخص قیمت و بازده نقدی 8000 واحد است.
برای محاسبه شاخص بازده نقدی از فرمول زیر استفاده می‌کنیم:
عدد پایه × (شاخص کل قیمت ÷ شاخص قیمت و بازده نقدی) = شاخص بازده نقدی
عدد پایه را در اینجا می‌گیریم همانطور که گفته شده، برای مثال فرضی 1653.08 است.
حال محاسبه می‌کنیم:
TEDIX = 8000 ÷ 10000 × 1653.08
TEDIX=1322.46
این مقدار نشان‌دهنده میزان بازده نقدی است که در این شرایط و با توجه به سود پرداختی شرکت‌ها توسط بورس به سهامداران در نظر گرفته می‌شود. اگر شاخص بازده نقدی افزایش یابد، این به معنی این است که سود نقدی پرداختی توسط شرکت‌ها بیشتر شده است و بالعکس.
تفاوت شاخص بازده نقدی با شاخص کل قیمت
شاخص بازده نقدی (TEDIX) و شاخص کل قیمت (TEDPIX) دو شاخص متفاوت در بورس تهران هستند که هدف‌ها و روش‌های محاسباتی مختلفی دارند. یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های این دو شاخص در نحوه محاسبه آن‌ها است. شاخص بازده نقدی تنها به تغییرات سود نقدی که شرکت‌ها به سهامداران خود پرداخت می‌کنند، توجه دارد. در حالی که شاخص کل قیمت علاوه بر تغییرات سود نقدی، تغییرات قیمت سهام شرکت‌ها را نیز در محاسبات خود لحاظ می‌کند. به عبارت دیگر، شاخص بازده نقدی فقط بازده ناشی از پرداخت سود نقدی را نمایان می‌کند، اما شاخص کل قیمت وضعیت کلی بازار، از جمله تغییرات قیمت سهام و سود نقدی توزیع‌شده، را اندازه‌گیری می‌کند.
از نظر کاربرد و هدف، شاخص بازده نقدی بیشتر برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال دریافت درآمد ثابت از طریق سود نقدی هستند، مفید است. این شاخص به طور خاص میزان سود نقدی توزیع‌شده در بازار را نشان می‌دهد و به همین دلیل برای تحلیلگران و سرمایه‌گذارانی که تمرکز آن‌ها روی درآمدهای نقدی است، اهمیت بیشتری دارد. در مقابل، شاخص کل (شاخص قیمت بازده نقدی) برای تحلیلگران و سرمایه‌گذارانی که به دنبال ارزیابی عملکرد کلی بازار و پیش‌بینی روند قیمت‌ها هستند، مناسب‌تر است. این شاخص نشان‌دهنده عملکرد کلی بورس تهران است و می‌تواند تصویر واضحی از وضعیت عمومی بازار ارائه دهد.
یکی دیگر از تفاوت‌های اصلی این دو شاخص تاثیر تغییرات قیمت سهام است. در شاخص بازده نقدی، تغییرات قیمت سهام تاثیری ندارند زیرا این شاخص تنها به میزان سود نقدی پرداخت‌شده توجه دارد. اما در شاخص کل قیمت، تغییرات قیمت سهام به طور مستقیم بر مقدار شاخص تاثیرگذار است. به همین دلیل، شاخص کل قیمت بیشتر تحت تاثیر نوسانات بازار و قیمت سهام قرار دارد.
اهمیت شاخص بازده نقدی برای سرمایه‌گذاران
شاخص بازده نقدی از جهات مختلفی برای سرمایه‌گذاران دارای اهمیت است که در ادامه به توضیح هر یک پرداخته خواهد شد:
معیار ارزیابی سودآوری: شاخص بازده نقدی به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا میزان سود نقدی که شرکت‌ها در هر سال به سهامداران خود پرداخت می‌کنند، را بسنجند. این اطلاعات می‌تواند به ویژه برای سرمایه‌گذاران سودگرا که به دنبال کسب درآمد ثابت از طریق پرداخت سود نقدی هستند، حیاتی باشد.
تحلیل پایداری سود نقدی: نوسانات در شاخص بازده نقدی می‌تواند نشانه‌ای از تغییرات در سیاست‌های مالی شرکت‌ها و توانایی آن‌ها در توزیع سود نقدی باشد. این شاخص به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که شرکت‌هایی با سیاست‌های سودآور پایدارتر را شناسایی کنند.
اطلاع از روندهای اقتصادی: تغییرات در شاخص بازده نقدی می‌تواند نمایانگر تغییرات اقتصادی و مالی شرکت‌ها باشد. برای مثال، کاهش یا افزایش این شاخص می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت مالی شرکت‌ها، تغییرات در نیازهای سرمایه‌گذاری و حتی تاثیرات شرایط اقتصادی باشد.
انتخاب سرمایه‌گذاری متناسب با نیازهای شخصی: سرمایه‌گذارانی که به دنبال جریان‌های نقدی ثابت از طریق سود نقدی هستند، می‌توانند از شاخص بازده نقدی برای انتخاب شرکت‌هایی استفاده کنند که به‌طور مرتب سود نقدی مناسبی را پرداخت می‌کنند. این شاخص می‌تواند برای انتخاب سهام با پتانسیل بازده نقدی بالا و پایداری کمک کند.
چالش‌های استفاده از شاخص بازده نقدی
لازم به توضیح است با وجود اینکه این شاخص، اطلاعات مفیدی در خصوص روند بازده نقدی سهام در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد، چالش‌هایی دارد که منجر به کاربر کمتر آن نسبت به شاخص‌های دیگر می‌شود؛ در ادامه به این چالش‌ها اشاره شده است:
عدم توجه به تغییرات قیمت سهام: شاخص بازده نقدی تنها به توزیع سود نقدی توجه دارد و هیچ‌گونه تحلیلی از تغییرات قیمت سهام ارائه نمی‌دهد. این امر ممکن است تصویر کاملی از عملکرد شرکت‌ها به سرمایه‌گذاران ندهد و دیگر جنبه‌های عملکرد مانند رشد قیمت سهام را نادیده بگیرد.
توزیع نابرابر سود: برخی از شرکت‌ها ممکن است سود نقدی خود را به‌طور نابرابر (در زمان‌های متفاوت) میان سهامداران توزیع کنند، یا حتی در برخی موارد سود نقدی توزیع نکنند. این تفاوت‌ها می‌تواند باعث تفسیر نادرست از شاخص بازده نقدی شود.
تاثیر سیاست‌های داخلی شرکت‌ها: سیاست‌های مالی شرکت‌ها مانند ذخیره‌سازی سود و پرداخت سود نقدی می‌تواند تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند نیاز به سرمایه‌گذاری مجدد یا شرایط اقتصادی قرار گیرد. این موضوع باعث می‌شود که تغییرات شاخص به‌طور کامل نمایانگر وضعیت واقعی شرکت نباشد.
نوسان‌های فصلی: به‌دلیل تقسیم سود نقدی در زمان‌های خاص (مانند پس از برگزاری مجامع عمومی)، شاخص بازده نقدی ممکن است در برخی فصول نوسانات زیادی داشته باشد. این نوسانات می‌تواند تحلیل‌های سرمایه‌گذاران را پیچیده‌تر کند.
جمع‌بندی
به‌طور کلی، شاخص بازده نقدی ابزاری کارآمد برای ارزیابی عملکرد شرکت‌ها از منظر توزیع سود نقدی است. این شاخص با تمرکز بر بازده حاصل از پرداخت سود به سهامداران، به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد تا روند توزیع سود و میزان جذابیت شرکت‌ها از نظر درآمدهای نقدی را بهتر درک کنند. تغییرات این شاخص می‌تواند نشان‌دهنده سیاست‌های مالی شرکت‌ها و توانایی آن‌ها در تقسیم سود میان سهامداران باشد. به‌طور کلی، استفاده از شاخص بازده نقدی به‌ویژه برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال کسب درآمد از سود نقدی هستند، بسیار حائز اهمیت است و می‌تواند به عنوان یکی از ابزارهای مهم در فرآیند تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری عمل کند.
