قرارداد آتی تک سهم در بورس چیست؟

در دنیای پویای بازارهای مالی، ابزارهای متنوعی برای مدیریت ریسک و بهره‌برداری از فرصت‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد. یکی از این ابزارهای نوآورانه که در سال‌های اخیر به شدت مورد توجه سرمایه‌گذاران و تحلیلگران قرار گرفته است، «قرارداد آتی تک سهم» نام دارد. این قراردادها، به عنوان یک ابزار مشتقه به معامله‌گران این امکان را می‌دهند که بدون نیاز به خرید یا فروش واقعی سهام، به پیش‌بینی و بهره‌برداری از نوسانات قیمت یک سهم خاص بپردازند.

تعریف قرارداد آتی تک سهم

انواع قرارداد آتی در حالت کلی به دو دسته قراردادهای آتی کالا و مالی تقسیم می‌شوند. قرارداد آتی تک سهم نوعی قرارداد مالی است که به خریدار یا فروشنده این امکان را می‌دهد که در آینده، مقدار مشخصی از یک سهم را به قیمت تعیین‌شده در قرارداد، معامله کند. در واقع، این قراردادها به معامله‌گران و سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند تا تغییرات قیمت یک سهم خاص در آینده را پیش‌بینی کرده و متناسب با آن به معامله بپردازند، بدون اینکه مجبور باشند سهم واقعی را بخرند یا بفروشند.

وجه تضمین قرارداد آتی تک سهم و انواع آن

وجه تضمین (Margin) در معاملات آتی (Futures) به عنوان مبلغی است که معامله‌گران باید برای باز کردن و حفظ موقعیت‌های معاملاتی خود در قراردادهای آتی به حساب کارگزاری واریز کنند. این وجه به عنوان سپرده‌ای برای پوشش ریسک‌های مرتبط با نوسانات قیمت و تغییرات بازار عمل می‌کند. به طور کلی، وجه تضمین برای اطمینان از اجرای قرارداد و پوشش ضررهای احتمالی ایجاد شده است.

وجه تضمین اولیه (Initial Margin): وجه تضمین اولیه مبلغی است که معامله‌گران باید هنگام باز کردن موقعیت جدید در قرارداد آتی به حساب کارگزاری واریز کنند. این مبلغ به عنوان یک ضمانت اولیه برای پوشش ریسک‌های مربوط به تغییرات قیمت قرار داده می‌شود. این وجه برای تامین اعتبار لازم برای ورود به قرارداد و اطمینان از این که معامله‌گر قادر به پوشش زیان‌های احتمالی است، تعیین می‌شود. وجه تضمین اولیه معمولا درصدی از ارزش کل قرارداد است.

حداقل وجه تضمین (Maintenance Margin): در معاملات آتی به مقدار حداقلی از وجه تضمین اشاره دارد که معامله‌گران باید در حساب معاملاتی خود نگه‌د ارند تا موقعیت‌های باز خود را حفظ کنند. این وجه تضمین حداقلی به عنوان بخشی از الزامات معاملاتی برای مدیریت ریسک و اطمینان از این که معامله‌گران قادر به پوشش نوسانات قیمت و ضررهای احتمالی هستند، تعیین می‌شود. در واقع، هدف از تعیین حداقل وجه تضمین این است که کارگزاری بتواند ریسک‌های ناشی از نوسانات قیمت را مدیریت کند و اطمینان حاصل کند که معامله‌گران قادر به پوشش ضررهای احتمالی هستند. این وجه تضمین به عنوان یک لایه حفاظتی در برابر تغییرات قیمت عمل می‌کند و از ورود موقعیت‌های با ریسک بالا بدون پشتوانه مالی مناسب جلوگیری می‌کند.

فرآیند دریافت کد معاملاتی قرارداد آتی تک سهم

برای فعالیت در بازار قرارداد آتی تک سهم همانند سایر قراردادهای آتی، افراد ضمن داشتن شرایط لازم اعلامی می‌توانند اقدام به دریافت کد معاملاتی آتی کنند. مراحل اخذ کد معاملاتی قراردادهای آتی به شرح زیر است:

1. مراجعه به دفاتر و شعب کارگزاری‌های معتبر: ابتدا باید به دفاتر و شعب کارگزاری‌های مجاز مراجعه کنید.

2. ارائه مدارک هویتی: مدارک هویتی خود را به کارگزاری ارائه دهید.

3. تکمیل و امضای فرم‌ها: فرم‌های مربوط به درخواست کد، اقرارنامه و بیانیه ریسک معاملات قراردادهای آتی را تکمیل و امضا کنید. همچنین، اطلاعات حساب بانکی (حساب وکالتی) خود را معرفی کنید.

4. تایید مدارک توسط کارگزار: مدارک شما توسط کارگزار تایید شده و به بورس کالا ارسال می‌شود.

5. بررسی و صدور کد معاملاتی توسط بورس کالا: بورس کالا مدارک را بررسی کرده و کد معاملاتی را صادر می‌کند.

پس از دریافت کد، می‌توانید با استفاده از نام کاربری و رمز عبور صادر شده توسط کارگزاری، به سامانه معاملات برخط قراردادهای آتی دسترسی پیدا کرده و معاملات قرارداد آتی تک سهم را انجام دهید.

نحوه انجام معاملات قرارداد آتی تک سهم

برای انجام معاملات قراردادهای آتی، در ابتدا باید وجه تضمین اولیه را به حساب عملیاتی خود واریز کنید. سپس سفارش خرید یا فروش را ثبت کرده و موقعیت خرید یا فروش مورد نظر را در بازار آتی اتخاذ کنید.

ساعت معاملات قرارداد آتی سهام:

روزهای معاملاتی: شنبه تا چهارشنبه هر هفته (به جز روزهای تعطیل رسمی)

ساعت معاملات: از ساعت ۸:۴۵ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر

دوره پیش‌گشایش: این دوره از ساعت ۸:۴۵ تا ۹:۰۰ صبح است. در این دوره، معاملات به‌طور رسمی انجام نمی‌شود، اما می‌توانید سفارش‌های خود را ثبت، ویرایش یا حذف کنید.

مهمترین اهداف بازار قرارداد آتی تک سهم

در ادامه به دو هدف مهم بازار قراردادهای آتی اشاره شده است:

1. کشف قیمت: یکی از اهداف کلیدی بازار قراردادهای آتی در بورس‌، کشف قیمت است. این فرآیند به واسطه تعامل میان عرضه‌کنندگان و متقاضیان در این بازار استاندارد حاصل می‌شود. در واقع، کشف قیمت به بازار کمک می‌کند تا قیمت منصفانه و تعادلی برای کالاها و دارایی‌های مالی تعیین شود.

2. مدیریت ریسک: معاملات آتی به خریداران و فروشندگان این امکان را می‌دهند که قیمت‌ها را برای آینده پیش‌بینی و مطابق با وضعیت خود اقدام به مدیریت ریسک کنند. این فرآیند به معامله‌گران کمک می‌کند تا از نوسانات قیمتی در آینده محافظت کنند و ریسک‌های مالی را کاهش دهند.

برخی از مزایای قرارداد آتی تک سهم

همانطور که می‌دانید هر قرارداد موجود در بازار مالی دارای ویژگی‌هایی است که در ادامه به برخی از ویژگی‌های قراردادهای آتی تک سهم پرداخته شده است.

اهرم معاملاتی: خاصیت اهرمی معاملات آتی به معامله‌گران این امکان را می‌دهد که با پرداخت تنها بخشی از ارزش قرارداد آتی (وجه تضمین اولیه)، کل قرارداد را معامله کنند. این ویژگی به معامله‌گران اجازه می‌دهد که با پذیرش ریسک بیشتر، بازدهی بالاتری کسب کنند.

پوشش ریسک: یکی از بزرگ‌ترین مزایای قراردادهای آتی، توانایی آن‌ها در پوشش ریسک است. این ویژگی به معامله‌گران این امکان را می‌دهد که موقعیتی در بازار اتخاذ کنند تا از نوسانات و تغییرات قیمت‌های آینده جلوگیری کنند یا ریسک‌های ناشی از آن‌ها را کاهش دهند.

دوطرفه بودن بازار: در بازار قراردادهای آتی، معامله‌گران می‌توانند از افزایش یا کاهش قیمت‌ها سود ببرند. بر خلاف بسیاری از بازارها که سود تنها از رشد قیمت‌ها حاصل می‌شود، در بازار آتی می‌توان با اخذ موقعیت فروش از افت قیمت‌ها نیز بهره برد. به عنوان مثال، اگر یک معامله‌گر پیش‌بینی کند که قیمت‌ها در آینده کاهش پیدا می‌کند، می‌تواند با اتخاذ موقعیت فروش سود کسب کند.

معافیت از مالیات: طبق تبصره یک ماده ۷ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی، تمامی درآمدهای حاصل از معاملات قراردادهای آتی از پرداخت مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند.

استانداردسازی توسط بورس: قراردادهای آتی که در بورس معامله می‌شوند، استانداردسازی شده و مطابق با استاندارد بورس تسویه می‌شوند. این استانداردسازی شامل نوع و اندازه قراردادها می‌شود.

تضمین سازوکار تسویه توسط اتاق پایاپای: اتاق پایاپای، مسئول تعیین وجوه تضمین و انجام امور تسویه و پایاپای قراردادهای آتی است. این اتاق بخشی از ارزش قرارداد (وجه تضمین) را برای تضمین انجام تعهدات از طرفین قرارداد دریافت می‌کند و به عنوان یک نهاد ناظر بر معاملات بازار نظارت دارد.

امکان خروج از بازار پیش از سررسید: افراد می‌توانند قبل از فرارسیدن تاریخ سررسید با بستن موقعیت از طریق اخذ موقعیت معکوس، تعهدات خود را به شخص دیگری واگذار کنند.

کمتر بودن کارمزد معاملاتی: معاملات قراردادهای آتی معمولا نسبت به معاملات دارایی پایه، کارمزد کمتری دارند.

جمع‌بندی

قرارداد آتی تک سهم، ابزار مالی مهمی است که به معامله‌گران این امکان را می‌دهد تا با استفاده از پیش‌بینی تغییرات قیمت یک سهم خاص، به کسب سود یا مدیریت ریسک در بازار بپردازند. این نوع قرارداد به‌ویژه برای سرمایه‌گذارانی که تمایل دارند به‌طور خاص روی یک سهم تمرکز کنند، مفید است و امکان کسب سود از تغییرات قیمتی را فراهم می‌آورد. با استفاده از قرارداد آتی تک سهم، سرمایه‌گذاران می‌توانند با پرداخت وجه تضمین معین، موقعیت‌های خرید یا فروش را به‌طور انعطاف‌پذیر باز کنند و از مزایایی مانند اهرم مالی و دوطرفه بودن بازار بهره‌مند شوند. همچنین، بازار آتی تک سهم با فراهم‌کردن امکان نوسان‌گیری و پوشش ریسک، به عنوان یک ابزار کارآمد برای مدیریت سرمایه و تحلیل دقیق‌تر بازار عمل می‌کند.

سوالات متداول