مچینگ در بورس چیست و چه انواعی دارد؟

مچینگ در بورس یکی از اصول کاربردی در انجام معاملات و کشف قیمت‌ها در بازارهای مالی است. این فرآیند به تطابق قیمت‌های خرید و فروش بین خریداران و فروشندگان اشاره دارد که نقش مهمی در تسهیل معاملات و تعیین قیمت‌های مناسب ایفا می‌کند. مچینگ می‌تواند در انواع مختلف حراج‌ها از جمله حراج پیوسته و ناپیوسته استفاده  شود و تاثیر زیادی بر نحوه انجام معاملات و نقدشوندگی سهام دارد. در این مقاله به بررسی مفهوم مچینگ، انواع مختلف آن و نحوه عملکرد مچینگ در بورس‌های مختلف از جمله بورس کالا و بازار پایه پرداخته شده است.

مفهوم مچینگ در بورس چیست؟

مفهوم مچینگ در بورس به فرآیندی گفته می‌شود که در آن سیستم معاملاتی بازار، سفارش‌های خرید و فروش ثبت‌شده را با یکدیگر تطبیق داده و زمانی که قیمت خرید و قیمت فروش برابر شدند، معامله انجام می‌شود. در واقع، مچینگ به فرآیند جستجو و تطبیق قیمت‌ها برای ایجاد توافق بین خریدار و فروشنده اشاره دارد. این فرآیند به دو روش اصلی، حراج ناپیوسته و حراج پیوسته انجام می‌شود.

مچینگ در بورس چگونه انجام می‌شود؟

در بورس تهران، فرآیند مچینگ در دو نوع حراج ناپیوسته و حراج پیوسته انجام می‌شود:

حراج ناپیوسته: در این نوع، سفارشات خرید و فروش پیش از شروع بازار ثبت می‌شوند و هیچ معامله‌ای در ساعات پیش‌گشایش انجام نمی‌شود. سپس سیستم قیمت نظری گشایش (TOP) را محاسبه کرده و در زمان گشایش بازار، سفارشات خرید و فروش با این قیمت تطبیق می‌یابند و معاملات صورت می‌گیرد.

حراج پیوسته: پس از گشایش بازار، معاملات به‌صورت پیوسته ادامه می‌یابد و قیمت‌های خرید و فروش به‌طور مستمر تطبیق داده می‌شوند. این تطبیق بر اساس عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد و معاملات ثبت می‌شود.

در هر دو نوع حراج، سیستم معاملاتی از الگوریتم‌های خاص برای تطبیق قیمت‌ها استفاده می‌کند و در برخی موارد بسته به شرایط بازار، مچینگ ممکن است با تاخیر یا عدم تطابق مواجه شود.

روش‌های ثبت سفارش در مچینگ بورس

روش‌های ثبت سفارش در مچینگ بورس به صورت کلی به دو نوع اصلی سفارشات محدود (Limit Orders) و سفارشات بازار (Market Orders) تقسیم می‌شوند. در ادامه به بررسی آنها پرداخته شده است:

سفارشات محدود (Limit Orders): در این روش، خریداران یا فروشندگان قیمت مشخصی را برای خرید یا فروش یک سهم تعیین می‌کنند. این قیمت می‌تواند بالاتر از قیمت فعلی بازار برای خرید یا پایین‌تر از قیمت بازار برای فروش باشد. سیستم معاملاتی فقط در صورتی که سفارش خریدار یا فروشنده با قیمت پیشنهادی در بازار مطابقت پیدا کند، معامله انجام خواهد شد. این نوع سفارشات در زمان‌های خاص مثل پیش‌گشایش یا زمانی که سهم در حراج ناپیوسته قرار دارد، بسیار کاربردی است. ثبت سفارشات محدود به معامله‌گران این امکان را می‌دهد که با استراتژی خاص خود وارد بازار شوند.

سفارشات بازار (Market Orders): سفارشات بازار به گونه‌ای هستند که خریدار یا فروشنده هیچ قیمت خاصی را تعیین نمی‌کند و سفارش به قیمت جاری بازار انجام می‌شود. این نوع سفارشات معمولا برای انجام سریعتر معاملات و خرید یا فروش سهم در سریع‌ترین زمان ممکن استفاده می‌شود، بدون توجه به قیمت بازار. این نوع سفارشات در زمان حراج پیوسته کاربرد بیشتری دارد.

سفارشات ترکیبی: در برخی موارد، معامله‌گران می‌توانند سفارشات ترکیبی شامل سفارشات محدود و بازار را ثبت کنند. این ترکیب در شرایط خاص بازار مانند نوسانات شدید یا در هنگام بازگشایی نمادها می‌تواند کاربرد داشته باشد.

همچنین، در مچینگ بورس و در زمان‌هایی مانند گشایش یا حراج ناپیوسته، سیستم می‌تواند سفارشات را به‌طور خودکار با قیمت‌های تاپ (قیمت کشف شده در حراج) مچ کند. ثبت سفارشات در این زمان‌ها باید دقیق باشد، زیرا هیچ معامله‌ای در حین پیش‌گشایش یا حراج ناپیوسته انجام نمی‌شود، بلکه تنها سفارشات ثبت می‌شود.

مراحل مچینگ در بورس

در ادامه مراحل مچینگ اولیه و دوم در بورس تهران به تفکیک توضیح داده شده است:

مچینگ اول: در این مرحله، هدف اصلی سنجش میزان تقاضا و عرضه در بازار است. معامله‌گران سعی دارند تاثیر اخبار و تحولات روز را بر قیمت سهام بسنجند و از این طریق قیمت‌های اولیه کشف می‌شوند. این مرحله به‌عنوان یک روند ابتدایی برای کشف قیمت در نظر گرفته می‌شود و نه معاملات واقعی.

مچینگ دوم: پس از کشف قیمت اولیه، رقابت قیمتی میان خریداران و فروشندگان آغاز می‌شود و این مرحله در واقع تعیین‌کننده معاملات بعدی است. در این مرحله، بازار به‌طور واقعی شروع به فعالیت می‌کند و معاملات به شکل مداوم در حراج پیوسته انجام می‌شود.

فرآیند مچینگ در زمان بازگشایی بورس

فرآیند مچینگ در زمان بازگشایی بورس به طور خاص در مرحله‌ای از بازار رخ می‌دهد که معاملات پس از بسته شدن سهم‌ها، مجددا آغاز می‌شود. این مرحله در بورس ایران شامل فرایند مچینگ بازگشایی است که با استفاده از حراج ناپیوسته برای کشف قیمت در زمان بازگشایی همراه است.

1. آغاز مرحله گشایش (۹:۰۰ صبح): پس از اتمام مرحله پیش‌گشایش که زمان ثبت، ویرایش یا حذف سفارشات است، بازار وارد مرحله گشایش می‌شود. در این مرحله، قیمت نظری گشایش (TOP) به‌عنوان مرجع تطبیق سفارشات خرید و فروش استفاده می‌شود. این قیمت نظری حاصل از تطابق سفارشات مختلف است که نشان‌دهنده تعادل میان عرضه و تقاضا در لحظه اول شروع معاملات است.
2. تطبیق سفارشات خرید و فروش: سیستم بورس سفارشات خرید و فروش ثبت‌شده در مرحله پیش‌گشایش را با قیمت TOP تطبیق داده و در صورتی که قیمت خرید و فروش هم‌خوانی داشته باشند، معاملات انجام می‌شود. در واقع، این فرآیند به کشف قیمت در اولین لحظات بازار کمک می‌کند.
3. انتقال به حراج پیوسته: پس از انجام مچینگ قیمتی در مرحله گشایش، بورس وارد حراج پیوسته می‌شود که در آن، معاملات به‌طور پیوسته بر اساس عرضه و تقاضا انجام می‌شود. در این مرحله، معامله‌گران می‌توانند سفارشات جدید خود را وارد سیستم کنند و سفارشات به‌طور لحظه‌ای مچ خواهند شد.

مچینگ در بورس کالا

مچینگ در بورس کالا فرآیندی است که در آن سفارش‌های خرید و فروش کالاهای مختلف مانند فلزات و محصولات کشاورزی تطبیق می‌یابند تا قیمت بازار تعیین شود. این فرآیند مشابه مچینگ در بورس اوراق بهادار است، اما تفاوت اصلی در نوع کالاهای معامله‌شده است. در بورس کالا نیز دو نوع مچینگ پیوسته و ناپیوسته وجود دارد. مچینگ پیوسته که سفارش‌ها به‌طور مداوم تطبیق می‌یابند و مچینگ ناپیوسته که در دوره‌های زمانی خاص انجام می‌شود.

این فرآیند کمک می‌کند تا قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضا کشف شوند و شفافیت در قیمت‌گذاری ایجاد گردد. برای ثبت سفارش در مچینگ بورس کالا، خریداران و فروشندگان باید مقدار و قیمت مورد نظر خود را در سامانه آنلاین ثبت کنند. سیستم مچینگ سپس این سفارشات را با یکدیگر تطبیق و در صورت تطابق، معامله انجام می‌دهد. به‌این‌ترتیب، مچینگ در بورس کالا فرآیند موثری برای انجام معاملات و کشف قیمت‌ها است.

جمع‌بندی

به طور کلی، مچینگ در بورس به‌عنوان یک فرآیند کلیدی در تطابق قیمت‌های خرید و فروش، نقش مهمی در کشف قیمت‌ها و تسهیل معاملات ایفا می‌کند. این فرآیند با استفاده از الگوریتم‌ها و سیستم‌های معاملاتی پیچیده در انواع حراج‌ها، از جمله حراج پیوسته و ناپیوسته، انجام می‌شود و می‌تواند تاثیرات قابل توجهی بر نقدشوندگی سهام و روند بازار داشته باشد. با شناخت دقیق از نحوه عملکرد مچینگ و انواع آن، سرمایه‌گذاران قادر خواهند بود تصمیمات معاملاتی هوشمندانه‌تری اتخاذ کنند و از فرصت‌های موجود در بازار بهره‌برداری بهتری داشته باشند. بنابراین، آگاهی از این فرآیند می‌تواند به بهبود استراتژی‌های سرمایه‌گذاری و مدیریت ریسک در بازار سرمایه کمک کند.