سهام تدافعی چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
سهام تدافعی به سهامی گفته می‌شود که در دوران رکود یا نوسانات شدید بازار، ارزش خود را حفظ کرده و حتی بازدهی پایداری برای سرمایهگذاران فراهم می‌کند. این سهام عمدتا متعلق به شرکت‌هایی است که کالاها یا خدمات ضروری و همیشگی مانند صنایع دارویی، بهداشتی، مواد غذایی، آب، برق و گاز تولید می‌کنند.
ویژگی‌های سهام تدافعی
ویژگی‌های سهام تدافعی نشان‌دهنده پایداری و امنیت نسبی این نوع سهام در شرایط مختلف اقتصادی است. در ادامه به بررسی برخی از مهمترین این ویژگی‌های سهام دفاعی پرداخته شده است:
ثبات در سودآوری: شرکت‌های دارای سهام تدافعی معمولا سابقه‌ای طولانی در پرداخت سود نقدی منظم و پایدار دارند. این سودها حتی در دوران رکود اقتصادی نیز کاهش چشم‌گیری نمی‌یابند. این ثبات در سود، جذابیت سهام تدافعی را برای سرمایهگذاران محافظهکار افزایش می‌دهد.
نوسان قیمتی پایین: یکی از بارزترین ویژگی‌های سهام تدافعی، نوسانات قیمتی کمتر نسبت به بازار است. به‌عبارت‌دیگر، قیمت این سهام در دوران پرتلاطم بازار سهام دچار افت‌وخیز شدید نمی‌شود و در مقایسه با سهام تهاجمی، رفتار باثبات‌تری از خود نشان می‌دهد.
تقاضای پایدار برای محصولات یا خدمات: شرکت‌هایی که سهام تدافعی دارند معمولا در صنایعی فعالیت می‌کنند که کالاها یا خدمات‌شان جزو نیازهای اساسی مردم است؛ ازجمله این صنایع می‌توان به صنایع غذایی، بهداشت و درمان، آب و برق و کالاهای مصرفی ضروری اشاره کرد. این تقاضای مداوم، حتی در شرایط رکود اقتصادی، از سودآوری شرکت پشتیبانی می‌کند.
مقاومت بالا در برابر چرخه‌های تجاری: سهام تدافعی حساسیت کمی نسبت به نوسانات چرخه تجاری دارند. برخلاف سهام چرخه‌ای که با تغییرات اقتصادی بالا و پایین می‌روند، عملکرد سهام تدافعی در دوره‌های رکود یا رونق اقتصادی نوسان کمتری دارد. این ویژگی آن‌ها را به گزینه‌ای مناسب در زمان‌های بی‌ثباتی اقتصادی تبدیل می‌کند.
بازدهی معقول اما نه لزوما بالا: سهام تدافعی معمولا بازدهی خیره‌کننده‌ای مانند برخی سهام تهاجمی ندارند، اما در عوض، بازدهی آن‌ها باثبات‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر است. این تعادل میان ریسک و بازده، آن‌ها را به انتخاب مناسبی برای سرمایه‌گذارانی با افق زمانی بلندمدت و سطح ریسک‌پذیری پایین تبدیل می‌کند.
ترکیب مناسب با استراتژی سرمایه‌گذاری محافظه‌کارانه: از آن‌جا که سهام تدافعی به‌عنوان ابزار محافظت از دارایی در برابر نوسانات شدید بازار شناخته می‌شوند، معمولا در پرتفوی سرمایه‌گذاری دفاعی نقش مهمی دارند. سرمایهگذاران محافظهکار یا صندوق‌های با تمرکز بر کاهش ریسک، این سهام را برای حفظ ارزش سرمایه در زمان بحران اقتصادی انتخاب می‌کنند.
تفاوت سهام تدافعی و تهاجمی
سهام تدافعی و سهام تهاجمی از نظر میزان ریسک و واکنش به تغییرات چرخه اقتصادی تفاوت‌های مهمی دارند. سهام تهاجمی معمولا متعلق به شرکت‌های صنایع رشدمحور مانند فناوری و بیوتکنولوژی است که در دوران رونق اقتصادی بازده بالایی دارند ولی در رکود با افت شدید مواجه می‌شوند و معمولا سود نقدی کمی پرداخت می‌کنند یا سود را مجددا سرمایه‌گذاری می‌کنند.
در مقابل، سهام تدافعی به شرکت‌هایی تعلق دارد که محصولات و خدمات ضروری و پایدار مثل صنایع غذایی، دارویی و خدمات عمومی ارائه می‌دهند. این سهام در تمام شرایط اقتصادی، به ویژه دوران رکود، نوسان کمتر و ثبات بیشتری دارند و سود نقدی منظم پرداخت می‌کنند. به همین دلیل برای سرمایهگذاران محافظهکار که به دنبال حفظ سرمایه و کاهش ریسک هستند، گزینه مناسب‌تری محسوب می‌شوند.
| ویژگی | سهام تدافعی | سهام تهاجمی |
| نوع صنایع | صنایع پایدار و ضروری (غذا، دارو، آب، برق) | صنایع رشدی و نوآور (فناوری، بیوتکنولوژی، ساخت‌وساز) |
| حساسیت به چرخه تجاری | حساسیت کم به نوسانات اقتصادی | حساس به نوسانات اقتصادی و چرخه تجاری |
| سود تقسیمی | پرداخت سود نقدی منظم و پایدار | پرداخت سود نقدی کم یا صفر، سرمایه‌گذاری مجدد سودها |
| نوسان قیمتی | نوسان کم و باثبات | نوسان بالا و پرریسک |
| عملکرد در دوران رونق | رشد محدود و معمولا کمتر از سهام تهاجمی | رشد سریع و بازدهی بالا |
| عملکرد در دوران رکود | حفظ ارزش بهتر و بازدهی پایدار | کاهش شدید ارزش سهام |
| سطح ریسک | ریسک پایین‌تر | ریسک بالاتر |
| هدف سرمایه‌گذاری | حفظ سرمایه و کاهش ریسک | کسب سود بالا با پذیرش ریسک بیشتر |
صنایع تدافعی کدام‌اند؟
صنایع تدافعی شامل حوزه‌هایی است که مردم در هر شرایطی به کالاها و خدمات آن‌ها نیاز دارند. این شرکت‌ها به دلیل فروش پایدار، سود تقسیمی منظم و ریسک پایین‌تر، در طبقه‌بندی سهام تدافعی قرار می‌گیرند.
این صنایع شامل موارد زیر می‌شود:
- صنایع غذایی و نوشیدنی
- شرکت‌های دارویی و بهداشتی
- شرکت‌های تامین آب، برق و گاز
- مخابرات و ارتباطات پایه
نمونه سهام تدافعی در بورس ایران
در بازار سرمایه ایران نیز نمونه سهام دفاعی در بورس تهران قابل‌تشخیص است. این شرکت‌ها معمولا در زمان افت شاخص کل یا بحران‌های اقتصادی مانند تحریم، نوسانات ارزی یا کاهش درآمدهای دولت، عملکرد نسبتا پایداری دارند. از جمله:
- نمادهای گروه دارویی مانند «دتماد»، «والبر» یا «برکت»
- شرکت‌های تولیدکننده مواد غذایی مانند «غبشهر» یا «غپاک»
- شرکت‌های توزیع برق و گاز مانند «بفجر»
- برخی شرکت‌های صنعت مخابرات مانند «اخابر»
بازدهی سهام تدافعی در دوران رکود
بازدهی سهام دفاعی در دوران رکود معمولا بالاتر از میانگین بازار است، زیرا شرکت‌های فعال در صنایع تدافعی با کاهش مصرف عمومی یا افت تقاضا کمتر مواجه می‌شوند. این شرکت‌ها کالاها و خدمات ضروری مانند دارو، برق، آب و کالاهای مصرفی پایه ارائه می‌دهند که حتی در شرایط تورمی یا بحران‌های اقتصادی نیز تقاضای پایدار دارند. به همین دلیل، درآمد و سودآوری این شرکت‌ها نسبتا ثابت باقی می‌ماند و سهام آن‌ها عملکرد بهتری نسبت به بسیاری از صنایع دیگر در دوران رکود نشان می‌دهد.
این در حالی است که در دوران رونق اقتصادی، بازدهی سهام تدافعی معمولا کمتر از سهام تهاجمی است، زیرا رشد این شرکت‌ها محدودتر است و پتانسیل افزایش قیمت کمتری دارند. همچنین، در زمان نوسانات بازار، سهام دفاعی به دلیل نوسان قیمتی پایین‌تر، نقش مهمی در کاهش ریسک پرتفوی ایفا می‌کنند و به سرمایهگذاران کمک می‌کنند تا در مواجهه با بی‌ثباتی‌های اقتصادی، سرمایه خود را حفظ کنند.
مزایا سهام تدافعی
مزایای سهام تدافعی نشان‌دهنده دلایل محبوبیت این نوع سهام به ویژه در شرایط اقتصادی ناپایدار و برای سرمایه‌گذارانی است که به دنبال ثبات و امنیت هستند. در ادامه به بررسی مزایای سهام دفاعی پرداخته شده است:
کاهش ریسک پرتفوی در شرایط نوسانی بازار: این سهام در دوره‌های نوسان شدید بازار، ارزش خود را بهتر حفظ می‌کنند.
درآمد پایدار از محل سود نقدی: شرکت‌های تدافعی اغلب سود نقدی منظم پرداخت می‌کنند که منبع درآمد ثابتی ایجاد می‌کند.
عملکرد بهتر در دوران رکود: به دلیل ثبات تقاضا برای محصولات پایه، در شرایط رکودی افت کمتری نسبت به دیگر صنایع دارند.
معایب سهام تدافعی
معایب سهام تدافعی نیز باید مورد توجه قرار گیرد، چرا که این نوع سهام محدودیت‌هایی نسبت به سایر انواع سهام دارند:
رشد محدود در دوران رونق اقتصادی: در دوران رشد اقتصادی، بازدهی این سهام معمولا کمتر از صنایع رشدمحور است.
جذابیت کمتر برای سرمایهگذاران ریسکپذیر: این نوع سهام به دلیل اینکه نوسان و سود بالایی ندارند، برای کسانی که دنبال رشد سریع هستند جذاب نیستند.
احتمال تاثیرپذیری از سیاست‌های دولتی: شرکت‌های این حوزه ممکن است تحت نظارت شدید یا قیمت‌گذاری دولتی قرار بگیرند.
جمع‌بندی
سهام تدافعی به سهامی گفته می‌شود که در شرایط اقتصادی مختلف، به‌ویژه در دوران رکود، عملکردی باثبات و کم‌ریسک دارند. این سهام معمولا در صنایع ضروری مانند دارویی، غذایی و خدمات عمومی فعالیت می‌کنند و با سوددهی پایدار و نوسان قیمتی کم، گزینه‌ای محافظه‌کارانه برای سرمایهگذاران به شمار می‌روند. اگرچه، رشد آن‌ها در دوران رونق محدود است، اما برای حفظ سرمایه و کاهش ریسک مناسب است. نمونه‌های شاخص این سهام در بازار ایران شامل شرکت‌های دارویی، غذایی و تامین انرژی است.
سوالات متداول
سهامی است که در شرایط ناپایدار بازار و رکود اقتصادی عملکردی پایدار دارد و معمولا متعلق به شرکت‌هایی با محصولات یا خدمات ضروری است.
ثبات سوددهی، نوسان قیمتی کم، تقاضای پایدار و حساسیت پایین به چرخه‌های تجاری از مهمترین ویژگی‌های آن‌ها است.
صنایع دارویی، غذایی، تامین آب و برق، مخابرات پایه و خدمات عمومی جزو صنایع تدافعی محسوب می‌شوند.
سهام تهاجمی رشد سریع و نوسان بالایی دارند و در رونق اقتصادی سود زیادی می‌دهند ولی در رکود، افت شدید دارند؛ در حالی که سهام دفاعی ریسک کمتر و بازدهی باثبات‌تر ارائه می‌کنند.
این سهام برای سرمایهگذاران محافظهکار و کسانی که به دنبال کاهش ریسک و حفظ سرمایه هستند، مناسبتر است ولی برای سرمایهگذاران ریسکپذیر جذابیت کمتری دارد.
