اوراق قرضه چیست و چه انواعی دارد؟
اوراق قرضه به عنوان یک ابزار مالی مهم در بازارهای مالی جهانی شناخته می‌شوند. این اوراق که به عنوان بومی‌ترین شکل سرمایه‌گذاری دارایی ثابت شناخته می‌شوند، نقش بسیار مهمی در تامین مالی برای دولت‌ها و شرکت‌ها دارند. علاوه‌براین، داشتن آگاهی از بازار اوراق قرضه آمریکا برای سرمایه‌گذاران اهمیتی دو چندان دارد، زیرا بازار سهام و بازدهی اوراق قرضه رابطه‌ای معکوس دارند و این رابطه به وسیله نرخ بهره فدرال آمریکا تعیین و تنظیم می‌شود. این اوراق معمولا به عنوان وعده‌هایی برای پرداخت بهره و بازپرداخت سرمایه استفاده می‌شوند و بر اساس نوع صادرکننده و شرایط بازار از لحاظ مدت زمان و نرخ بهره تفاوت دارند. بر همین اساس در این مقاله به بررسی اوراق قرضه و انواع آن پرداخته شده است.
می‌توانید در مقاله «اوراق بهادار» با انواع دیگر اوراق بهادار آشنا شوید.
اوراق قرضه چیست به زبان ساده
اوراق قرضه (Bonds)، ابزارهای مالی هستند که دولت‌ها و نهادهای مختلف برای جذب سرمایه و تامین مالی در تامین هزینه‌های مختلف و پروژه‌های سرمایه‌ای صادر می‌کنند. صاحبان این اوراق به نوعی به شرکت یا دولت صادرکننده اوراق وام می‌دهند و در مقابل، از آن‌ها بهره دریافت می‌کنند. این ابزار مالی به عنوان ابزارهای دارایی ثابت شناخته می‌شوند؛ یعنی ارزش و اطمینان مالی بر اساس پرداخت بهره‌های ثابت و پرداخت سرمایه در زمان‌های معینی تامین می‌شود.
انواع اوراق قرضه
اوراق قرضه دارای انواع مختلفی است که در ادامه به توضیح هر یک پرداخته می‌شود:
اوراق قرضه دولتی: برای تامین مالی برنامه‌ها، پرداخت لیست حقوق و به خصوص پرداخت صورتحساب‌ها، دولت‌ها اوراق صادر می‌کنند.
اوراق قرضه شرکتی: این نوع از اوراق توسط یک شرکت یا یک کسب و کار صادر می‌گردد که به‌منظور تامین مالی و جبران هزینه‌های آن‌ها صورت می‌گیرد. ریسک آن‌ها از اوراق قرضه دولتی بیشتر است اما سود بیشتری نیز دارد.
اوراق قرضه شهرداری: این اوراق با هدف تامین مالی عملیات‌ها یا پرداخت هزینه پروژه‌ها، توسط شهرها، کشورها و مناطق مختلف صادر می‌شوند. شهرداری‌ها معمولا زمانی به صدور اوراق با درآمد ثابت اقدام می‌کنند که به پولی بیشتر از مبلغ حاصل از جمع‌آوری مالیات‌ها احتیاج داشته باشند.
ویژگی‌های اوراق قرضه
اوراق قرضه به عنوان یک سرمایه‌گذاری امن و پایدار شناخته می‌شوند، زیرا صاحبان آن‌ها به صورت منظم بهره خود را دریافت می‌کنند. علاوه بر اینکه در بسیاری از موارد، این اوراق دارایی‌هایی قابل تبدیل به پول نقد هستند و می‌توانند به راحتی خرید و فروش شوند که این ویژگی آن‌ها را به عنوان یک ابزار مالی، محبوب می‌سازد. در ادامه به برخی از ویژگی‌های این اوراق پرداخته شده است:
سررسید: این اوراق دارای سررسید مشخصی هستند که ممکن است از چند ماه تا چندین سال متغیر باشد. این مدت معمولا در زمان صدور اوراق تعیین می‌شود.
نرخ بهره: این بهره معمولا به صورت سالیانه تعیین می‌شود و به عنوان درصدی از ارزش اسمی اوراق محاسبه می‌شود.
ارزش اسمی: نشان‌دهنده مقدار پولی است که بهره‌بردار به صاحب اوراق در پایان مدت زمانی معین وعده می‌دهد. این مقدار معمولا در زمان صدور اوراق تعیین می‌شود و بر اساس آن نرخ بهره محاسبه می‌شود. به عبارتی دیگر، این اوراق معمولا دارای ارزش اسمی مشخصی هستند.
وام‌دهنده و وام‌گیرنده: در معاملات، شرکت یا دولتی که اوراق را صادر می‌کند به عنوان وام‌گیرنده شناخته می‌شود و سرمایه‌گذارانی که آن را خریداری می‌کنند، وام‌دهنده هستند. برای مثال، اگر این اوراق عرضه خصوصی شوند، فقط ناشر و خریدار حق فروش دارند.
سازوکار مالکیت: دارنده این اوراق حق هیچ نوع مالکیتی در شرکت را ندارد و سود سهمی که به سهامداران پرداخت می‌شود به وی تعلق نمی‌گیرد. اما دارنده این اوراق بستانکار شرکت محسوب شده که حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد و حقوق وی در سند قرارداد تعیین می‌شود. علاوه‌براین، دارندگان این اوراق به جز در مواردی مانند انتشار اوراقی دیگر یا ادغام شرکت با سایر شرکت‌ها، حق رای ندارند.
اوراق قرضه آمریکا
بازار اوراق قرضه در آمریکا به عنوان یکی از پایه‌های اصلی بازارهای مالی جهانی شناخته می‌شود و نقش بسیار مهمی در تامین مالی برای دولت فدرال آمریکا، شرکت‌ها، و سایر نهادها دارد. بازار سهام و بازدهی اوراق قرضه با یکدیگر رابطه‌ای معکوس داشته و این رابطه به وسیله نرخ بهره فدرال آمریکا تعیین و تنظیم می‌شود.
انواع اوراق قرضه آمریکا
اوراق قرضه دولتی (Treasury Securities): این اوراق برای تامین مالی مخارج دولت به عنوان جایگزینی برای مالیات‌گیری صادر می‌شوند. در واقع، اوراق قرضه آمریکا بدهی‌هایی هستند که دولت برای تامین مالی پروژه‌های خود منتشر می‌کند.
اوراق خزانه (Treasury Bills): این ابزار مالی با زمان بازپرداخت کوتاه مدت (معمولا کمتر از یک سال) و معمولا با کسر (تخفیف) فروخته می‌شوند و اختلاف آن با مبلغ اسمی معرف بهره آن است.
اسناد خزانه (Treasury Notes): این ابزار مالی با زمان بازپرداخت معمولا یک تا ده سال منتشر می شوند و بهره آن در هر ۶ ماه پرداخت می‌شود. قیمت این اوراق در حراج ممکن است با صرف، کسر یا همان ارزش اسمی فروخته شود.
اوراق قرضه خزانه (Treasury Bonds): معمولا در سررسید ۳۰ ساله منتشر می‌شوند و بهره آن نیز هر ۶ ماه پرداخت می‌شود. قیمت این اوراق در حراج ممکن است با صرف، کسر و یا همان ارزش اسمی فروخته شود.
اوراق قرضه ضد تورم (TIPS): نوع خاص دیگری از این ابزار مالی منتشر شده توسط دولت آمریکا، ضد تورم (TIPS) نام دارد. سررسید این نوع اوراق ۵، ۱۰ و ۲۰ ساله است که بهره آن هر ۶ ماه یک بار پرداخت می‌شود. ضمن اینکه اصل مبلغ با توجه به نرخ بهره در هر سال اصلاح می‌شود.
سازوکار بازدهی در اوراق قرضه خزانه‌داری
فروش اوراق قرضه به‌علت خرید سهام و دارایی‌های پرریسک، پیش‌بینی افزایش نرخ بهره توسط بانک مرکزی (سیاست انقباضی) و همچنین فروش این اوراق تحت تاثیر انتظارات تورمی نرخ بازدهی آن‌ها را افزایش می‌دهد. در طرف مقابل، خرید آن‌ها به‌علت شرایط ریسک‌‌گریزی و پیش‌بینی کاهش نرخ بهره بانک مرکزی (سیاست انبساطی) نرخ بازدهی این ابزار مالی را کاهش می‌دهد.
می‌توانید در مورد سیاست‌های پولی و دلیل انتخاب آن‌ها در شرایط مختلف، مقاله سیاست پولی را مطالعه کنید.
اوراق قرضه شرکتی (Corporate Bonds): این ابزار مالی برای تامین مالی پروژه‌ها و فعالیت‌ها توسط شرکت‌ها صادر می‌شوند. اوراق یاد شده معمولا با نرخ بهره ثابت صادر می‌شوند. از مزایای این ابزار مالی بالاتر بودن نرخ بهره آن نسبت به نوع دولتی است.
اوراق قرضه شهرداری (Municipal Bonds): این اوراق توسط شهرداری‌ها صادر می‌شوند و برای تامین مالی برای پروژه‌های عمرانی و زیرساختی جهت ساخت، بهبود و تعمیرات مدارس، خیابان‌ها، بیمارستان‌ها و بسیاری دیگر از مکان‌های عمومی استفاده می‌شود. از مزایای این اوراق معافیت مالیاتی آن‌ها است.
اوراق قرضه با پشتوانه رهنی (Mortgage-Backed Securities): بانک‌ها این ابزار مالی را برای تامین وام‌های مسکن صادر می‌کنند. در واقع با این اقدام وجوه لازم جهت پرداخت به متقاضیان وام مسکن فراهم می‌شود. از مزایای خرید اوراق ذکر شده، بازگشت قسمتی از اصل آن در پایان هر ماه است. در حالی که در انواع دیگر اوراق قرضه، اصل مبلغ فقط در زمان سررسید قابل دریافت است.
اوراق قرضه با پشتوانه دارایی (Asset-Backed Securities): این ابزار مالی با استفاده از دارایی‌های مالی مانند وام‌های خودرو، وام‌های مصرفی یا بدهی‌های تجاری تامین می‌شوند. ناشران این اوراق موسسات هستند.
ابزارهای بازار پول (Money Market Instruments): اغلب اوراق قرضه جهت تامین مالی پروژه‌های بلندمدت منتشر می‌شوند. زمانی که این اوراق به صورت کوتاه‌مدت منتشر شوند در سه دسته کلی قرار می‌گیرند:
- برات‌های تضمین شده بانکی (Bankers Acceptances)
- اوراق تجاری (Commercial Paper)
- گواهی‌های سپرده (Certificates Of Deposit)
تاثیر نوسانات اوراق قرضه بر اقتصاد آمریکا
نوسانات اوراق قرضه در اقتصاد آمریکا تاثیرات گسترده‌ای دارند که می‌توان آن‌ها را به چندین گروه تقسیم کرد:
- تامین منابع مالی: این اوراق به عنوان یکی از ابزارهای تامین مالی، برای دولت فدرال آمریکا، شرکت‌ها و سایر نهادها منابع مالی فراهم می‌کنند. این منابع مالی می‌تواند برای تامین هزینه‌های دولتی، سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی و پروژه‌های خصوصی استفاده شود که به رشد اقتصادی کشور کمک می‌کند.
- تاثیر بر نرخ بهره: بازار این اوراق تاثیر مستقیمی بر نرخ بهره دارد. به طور کلی، افزایش عرضه اوراق معمولا منجر به کاهش نرخ بهره می‌شود. در حالی که کاهش عرضه به افزایش نرخ بهره منجر می‌شود. این تاثیرات بر نرخ بهره می‌تواند در سرمایه‌گذاری، مصرف و تورم تاثیر بگذارد.
- تاثیر بر بازارهای مالی: بازار این اوراق تاثیر زیادی بر بازارهای مالی دارد. افزایش عرضه آن‌ها ممکن است به افزایش حجم معاملات و فعالیت‌های بازار اوراق منجر شود. همچنین تغییرات در این بازار می‌تواند نشانگر وضعیت اقتصادی کشور باشد و بر روی قیمت‌ها و شاخص‌های بازار مالی تاثیر بگذارد.
- تاثیر بر شرایط پولی و تورم: تامین منابع مالی از طریق این اوراق می‌تواند تاثیر مستقیمی بر شرایط پولی کشور داشته باشد. این تاثیرات ممکن است به دلیل تغییرات در نرخ بهره و عرضه پول در بازار رخ دهد که می‌تواند به نوسانات تورم و رشد اقتصادی منجر شود.
- تاثیر بر سرمایه‌گذاری و ریسک: بازار این اوراق تاثیر زیادی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری دارد. سرمایه‌گذاران ممکن است این ابزار مالی را به عنوان یک ابزار سرمایه‌گذاری مناسب در نظر بگیرند و از طریق خرید و فروش آن‌ها سود کسب کنند. اما این اوراق همچنین دارای ریسک‌های مختلفی مانند ریسک نرخ بهره، ریسک اعتباری، و ریسک بازاری هستند که باید مورد توجه قرار گیرد.
