اوراق وکالت چیست؟ نقش آن در تامین منابع مالی و سرمایه‌گذاری

ابزارهای مالی مانند اوراق مشارکت، اوراق خزانه و… به افراد و پروژه‌های فعال در کسب‌وکارها برای سرمایه‌گذاری و تامین منابع مالی خود کمک می‌کنند. اوراق وکالت به عنوان یکی از ابزارهای مالی مورد استقبال سرمایه‌گذاران و همچنین شرکت‌ها برای تامین سرمایه، قرار گرفت. حتی هدلینگ‌ها بانی شرکت‌های زیرمجموعه خود شده تا اوراق منتشر کنند و شرکت زیرمجموعه توانایی تامین سرمایه‌ی مورد نیاز خود را داشته باشد. در این مقاله به مفهوم اوراق وکالت، کاربردها، مزیت‌های آن پرداخته شده است. به همین منظور در این چند صفحه اطلاعات مفید و کاربردی برای تمام افراد دغدغه‌مند در افزایش سرمایه‌ی خود، نوشته شده است.

اوراق وکالت چیست؟

یکی از انواع اوراق بهادار، اوراق وکالت با قابلیت نقل و انتقال است که بر اساس قرارداد وکالت منتشر می‌شود. طبق قوانین این اوراق وکیل (همان بانی یا مدیر سرمایه‌گذاری) مسئول تمامی معاملات اعم از خرید، فروش، اجاره و ساخت یا ارائه خدمات است. اوراق وکالت یک قرارداد مالی بین وکیل و موکل (سرمایه‌گذار) است که وظیفه وکیل فعالیت مالی و اقتصادی با سرمایه موکل خود و در نهایت افزایش‌ دادن سرمایه او و کسب سود است. همچنین این اوراق قابلیت انتقال در بورس و حتی بازارهای خارج از بورس را دارد که برای تامین مالی پروژه‌ها به واسطه‌ی انتشار اوراق وکالت مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین تمامی فعالیت‌های این اوراق باید در چارچوب قوانین اسلامی باشد. اوراق وکالت سررسید معینی دارند که در زمان سررسید، سود یا زیان حاصل از عملیات اقتصادی بعد از کسر شدن حق‌الوکاله وکیل به سرمایه‌گذار داده می‌شود. ارکان انتشار اوراق وکالت شامل بانی، نهاد واسط، ضامن، حسابرس، متعهد پذیره‌نویس، بازارگردان، عامل فروش و پرداخت است. شرکت‌های هلدینگ توسط این اوراق برای شرکت‌های زیرمجموعه خود که شرایط انتشار اوراق را ندارند، تامین مالی می‌کنند. در واقع شرکت‌های هلدینگ، وکیل شرکت زیرمجموعه خود شده و به جای آن‌ها این اقدام یعنی انتشار اوراق را انجام می‌دهند.

کاربردهای اوراق وکالت

اوراق وکالت به منظور تامین منابع مالی شرکت‌های زیرمجموعه یک هدلینگ و انجام سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این صورت که شرکت هدلینگ وکیل و زیرمجموعه‌هایش موکل او هستند تا اقدام به انتشار اوراق وکالت کند. همچنین قراردادهای مختلفی در قالب مرابحه، اجاره، استصناع و مشارکت بسته می‌شود تا برای شرکت‌های زیر مجموعه خود به کار بگیرد. بنابراین اوراق وکالت به منظور تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی کاربرد فراوانی داشته و شرکت‌ها برای تامین سرمایه در قالب وکیل وارد شده و برای تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی اقدام به انتشار اوراق در قالب‌های مختلفی می‌کنند. از دیگر کاربردهای این اوراق، تامین مالی شرکت‌های پروژه‌محور است. به این صورت که شرکت برای تامین مالی بخش‌های مختلف پروژه‌ خود اقدام به انتشار اوراق در قالب‌های مختلفی می‌کند. بنابراین اوراق وکالت مناسب برای تامین مالی بخش دولتی، خصوصی و ارتقای اقتصاد کشور است.

شرایط انتشار اوراق وکالت و تصدیق آن

برای اینکه یک شرکت یا هدلینگ بتواند با عنوان بانی، با انتشار اوراق وکالت چه برای خود، چه برای شرکت‌های زیرمجموعه‌ تامین مالی کند، می‌بایست شرایط زیر را داشته باشد:

1. بانی باید در ایران دارای مجوز فعالیت باشد.
2. حسابرس باید صورت‌های مالی را درست و معتبر بداند.
3. شرکت می‌بایست در دو سال اخیر جریان نقدی و سودآوری داشته باشد.
4. نسبت بدهی شرکت به دارایی آن نباید بیشتر از 90 درصد باشد.

شرایط تصدیق اوراق وکالت

به منظور تایید اوراق وکالت برای انتشار باید توسط نهادهایی مثل بانک مرکزی و سازمان بورس و اوراق بهادار مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. در این راستا سایت شرکت مدیریت دارایی مرکزی روند انتشار، شفافیت و موازین بودن اوراق را با قوانین اسلامی بررسی می‌کند تا درصد ریسک‌های احتمالی کاهش پیدا کند. همچنین سرمایه‌گذاران اطمینان حاصل کنند که دارایی آن‌ها در مسیر درست، شفاف و کم‌ریسک، آن هم در راستای چارچوب‌های قانونی و شرعی قرار دارد.

مزیت اوراق وکالت

سرمایه‌گذاران با خرید اوراق وکالت علاوه بر سرمایه‌گذاری دارایی خود، سود نیز کسب می‌کنند. این اوراق مورد تایید اسلام و احکام اسلامی بوده و هیچگونه ربا و… محسوب نمی‌شوند. همچنین با بکارگیری استراتژی‌هایی میزان ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار به شدت کاهش پیدا می‌کند. همچنین با توجه به اطلاع‌رسانی تمامی مراحل انتشار اوراق و شفافیت اطلاعاتی بالای آن، تقریبا سرمایه‌گذاری امنی محسوب می‌شود. از دیگر مزیت‌های اوراق وکالت می‌توان به توانایی سرمایه‌گذار در متنوع‌کردن پرتفوی خود اشاره کرد که باعث افزایش بازدهی سرمایه‌گذاری می‌شود.

شرایط پرداخت سود اوراق وکالت به بانی و سرمایه‌گذار

زمانی‌که بانی با کمبود منابع مالی مواجه است با گرفتن مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار به سراغ نهاد واسط برای انتشار این اوراق می‌رود. نهاد واسط نیز علاوه بر پرداخت وجوه حاصل از انتشار اوراق به بانی، وکالت نیز به او می‌دهد. در آخر بانی سود حاصل از سرمایه‌گذاری را به نهاد واسط بازپرداخت می‌کند. وکیل مبلغی تحت عنوان حق الوکاله می‌گیرد که به صورت زیر خواهد بود:

1. درصدی از مبلغ اسمی اوراق که منتشر می‌شود یا مبلغی معین که از قبل تعیین شده‌است.
2. درصدی از مازاد سود نسبت به سود علی‌الحساب (قسمتی از سود که دوره‌ای به موکل داده می‌شود) که قاعدتا هرچه فاصله بین سود محقق شده و سود علی‌الحساب بیشتر باشد، میزان دریافتی وکیل هم بیشتر می‌شود.
3. در نهایت دریافتی وکیل می‌تواند ترکیبی از درآمد ثابت و کارمزدی از میزان عملکردش باشد.

در شرایط پرداخت سود اوراق وکالت به سرمایه‌گذار، بانی موظف به پرداخت میزان سودی که در بیانیه ثبت شده، در هر دوره‌ی زمانی مقرر به سرمایه‌گذار است. علاوه بر سود علی‌الحساب، سود مازاد نیز در صورت وجود، پرداخت می‌شود. البته به دلیل آنکه به عملکرد بانی بستگی دارد از قبل مشخص نخواهد بود. لازم به ذکر است که تمامی هزینه‌های مربوط به انتشار اوراق بر عهده‌ی بانی است و به طبع آن شرایطی برای دریافت حق‌الوکاله وجود دارد که در متن بالا گفته شد.

جمع‌بندی

در آخر لازم به ذکر است مرتضی چشان «رئیس اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار و سازمان بورس» بیان کرد
دستورالعملی که در خصوص اوراق وکالت بوده، به علت مسائل مالیاتی محدودیت‌هایی ایجاد کرده بود که در تبصره جدید برطرف شده‌ است. به این صورت که پیش از این، سازمان امور مالیاتی هزینه انتشار اوراقی که هدلینگ‌ها برای شرکت‌های زیرمجموعه خود خریداری می‌کردند را هزینه‌های غیرقابل قبول مالیاتی تلقی می‌کرده است، اما اکنون این موضوع اصلاح شده‌است تا از این سرمایه‌گذاری نسبتا امن بتوان به سادگی و درستی استفاده کرد.