میزان فروش نفت ایران

۸ اردیبهشت ۱۴۰۳

نفت به عنوان یک کالای مهم و ژئوپلتیک، نقش پررنگی در سیاست کشورها، به ویژه کشورهای دارای ذخایر نفتی دارد. کشور ایران به عنوان سومین کشور از جهت میزان ذخایر نفتی شناخته می‌شود. پیش از اعمال تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه نفت ایران در سال 1391، حدود 60 درصد از میزان تولیدات نفت خام ایران صادر می‌شد.پس از آن، این میزان بسیار کاهش یافت. در این مقاله میزان ذخایر، تولید و فروش نفت خام در ایران و جهان بررسی شده است.

بیشترین ذخایر نفت خام در کدام کشورها است؟

48.3 درصد از میزان ذخایر نفتی در منطقه خاورمیانه قرار دارد. پس از آن منطقه آمریکای مرکزی و جنوبی سهم 18.7 درصدی از ذخایر نفتی جهان را دارند.

در ذیل لیست 10 کشور با بیشترین میزان ذخایر نفتی مشاهده می‌شود:

ونزوئلا

ونزوئلا بزرگترین دخایر نفتی دنیا را دارد. براساس تخمینی که از میزان ذخایر نفتی این کشور زده شده است، میزان ذخایر نفتی این کشور حدود 300 میلیارد بشکه است.

عربستان صعودی

عربستان صعودی به عنوان بزرگترین عضو اوپک و دومین تولیدکننده نفت در جهان شناخته می‌شود. میزان ذخایر نفتی این کشور به عنوان دومین دارنده ذخایر نفتی در جهان، حدود 267 میلیارد بشکه تخمین زده شده است.

ایران

ایران به عنوان، سومین کشور از جهت میزان ذخایر نفتی شناخته می‌شود. این کشور براساس تخمین‌ها 208.6 میلیارد بشکه ذخایر نفتی دارد.

کانادا

چهارمین کشور از جهت میزان ذخایر نفتی دنیا، کشور کانادا است. میزان ذخایر نفتی این کشور حدود 171 میلیارد بشکه است.

عراق

کشور عراق به عنوان دومین تولیدکننده نفت اوپک و پنجمین کشور با بیشترین میزان ذخایر نفتی شناخته می‌شود. میزان ذخایر نفتی این کشور حدود 145 میلیارد بشکه است.

امارات متحده عربی

امارات متحده عربی، سومین تولیدکننده بزرگ نفت در اوپک و ششمین دارنده بیشترین ذخایر نفتی دنیا است. میزان ذخایر نفتی این کشور حدود 111 میلیارد بشکه است.

کویت

کشور کویت به عنوان هفتمین کشور با بیشترین میزان ذخایر نفتی در جهان، دارای ذخایر اثبات شده نفت در حدود 101.5 میلیارد بشکه است.

روسیه

میزان ذخایر نفتی کشور روسیه، به عنوان هشتمین دارنده ذخایر نفتی، بیش از 80 میلیارد بشکه نفت خام است.

لیبی

کشور لیبی که در شمال آفریقا قرار دارد، دارای ذخایر نفتی 48.3 میلیارد بشکه‌ای است. این کشور نهمین کشور با بیشترین میزان ذخایر نفتی در دنیا شناخته می‌شود.

ایالات متحده آمریکا

کشور آمریکا به عنوان دهمین دارنده ذخایر نفتی دنیا شناخته می‌شود. میزان تخمین از ذخایر این کشور در مقالات مختلف، متفاوت است. این کشور بزرگترین تولیدکننده نفت خام است و میزان ذخایر نفتی این کشور اهمیت بالایی در نرخ هر بشکه نفت خام دارد. برخی منابع میزان ذخایر نفتی این کشور را بین 40 تا 45 میلیارد بشکه اعلام کرده‌اند.

کشورهای عضو اوپک کدامند؟

سازمان کشورهای صادرکننده نفت تحت عنوان اوپک ((Organization of the Petroleum Exporting Countries شناخته می‌شوند. این سازمان در سال 1960 توسط ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا تاسیس شد. در حال حاضر 13 کشور؛ ایران، عراق، الجزایر، ایالات متحده آمریکا، کنگو، ونزوئلا، امارات متحده عربی، عربستان صعودی، کویت، لیبی، گابن، آنگولا و گینه از اعضای اوپک هستند. به طور کلی بیش از 79 درصد از میزان ذخایر نفتی دنیا به کشورهای عضو اوپک اختصاص دارد. بخش عمده ذخایر (بیش از 67 درصد) این سازمان در منطقه خاورمیانه است.

میزان تولید نفت در جهان

براساس آمارها در سال 2022، میزان کل تولیدات نفت خام دنیا حدود 73 میلیون بشکه در روز بوده که سهم تولیدات اوپک 44 درصد از آن و تولیدات کشورهای حوزه خلیج فارس حدود 33 درصد بوده است.

در این بین ایالات متحده آمریکا به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت خام، سهم 16 درصدی از کل تولیدات را در سال مذکور داشته است.

نمودار ذیل روند تولیدات نفت خام دنیا از سال 1960 تا 2022 میلادی را نشان می‌دهد.

با توجه به این که 33 درصد از سهم تولیدات دنیا به خاورمیانه اختصاص دارد، در نمودار ذیل میزان تولیدات کشورهای حوزه خاورمیانه نسبت به تولیدات اوپک و کل دنیا آورده شده است. در سال 2022 میلادی نسبت تولیدات خاورمیانه به اوپک بیش از 76 درصد بوده است.

نسبت تولیدات خاورمیانه به اوپک و کل دنیا

بیشترین صادرات و واردات نفتی برای کدام کشور است؟

در سال 2022 میلادی حدود 43.5 میلیون بشکه در روز نفت خام صادر شده که از این میزان بیش از 21 میلیون بشکه مربوط به صادرات نفتی کشورهای عضو اوپک بوده است. سهم خاورمیانه در صادرات نفت بیش از 18 میلیون بشکه نفت خام در روز بوده است. در میان کشورها اما عربستان صعودی سهم 11 درصدی، روسیه و عراق سهم 8 درصدی و ایالات متحده آمریکا سهم 7 درصدی از کل صادرات نفت خام را در سال 2022 داشته‌اند.

سهم واردات نفت خام در کل دنیا در سال 2022، حدود 44.6 میلیون بشکه در روز بوده است. 23 درصد از کل میزان واردات نفت خام به کشور چین اختصاص داشته است. پس از آن ایالات متحده و هند دو کشور با بیشترین میزان واردات نفت خام هستند.

نفت خام ایران

صنعت نفت ایران از سال 1908 با کشف نفت در مسجد سلیمان آغاز شد. سبد نفتی ایران براساس آخرین اطلاعات از سایت وزارت نفت شامل نفت سبک ایران، نفت سنگین ایران، فروزان، لاوان و … است که براساس 10 معیار همچون میزان چگالی، گوگرد و … دسته‌بندی شده‌اند. میزان کیفیت و سنگین و سبکی نفت خام با شاخص API سنجیده می‌شود. از طرفی میزان گوگرد درصد ترشی یا شیرینی نفت را مشخص می‌کند. به طور کلی بیش از 65 درصد از نفت خام ایران به نفت سنگین ایران اختصاص دارد.

جدول ذیل مشخصات انواع نفت در سبد نفتی ایران را نشان می‌دهد.

5 میدان نفتی بزرگ ایران

میدان نفتی اهواز با میزان 65 میلیارد بشکه ذخیره نفتی، به عنوان بزرگترین میدان نفتی ایران شناخته می‌شود و سومین میدان نفتی بزرگ دنیا است. پس از آن میدان نفتی گچساران با ذخیره نفت خام درجای 52 میلیارد بشکه به عنوان دومین میدان نفتی بزرگ ایران شناخته می‌شود.

میدان نفتی مارون و میدان نفتی آزادگان نیز به ترتیب رتبه سوم و چهارم را در میزان ذخایر نفتی در ایران دارند. میدان نفتی آغاجاری با میزان 32 میلیارد بشکه نفت خام، پنجمین میدان نفتی بزرگ ایران و بزرگترین میدان نفتی مشترک با کشور عراق است.

تاریخچه قیمتی نفت سنگین ایران

بیش از 65 درصد از نفت خام ایران، نفت سنگین است. در حال حاضر قیمت این نفت (10 فروردین 1403)، 83.13 دلار بر بشکه بوده است. البته بنا بر ادعای برخی رسانه‌ها فروش نفت ایران به دلیل تحریم‌ها با تخفیفات بسیاری همراه است.

نمودار ذیل روند قیمتی نفت سنگین ایران از سال 1399 تا پایان بهمن ماه 1402 را نشان می‌دهد.

همچنین نمودار ذیل مقایسه روند قیمتی نفت سنگین ایران با روند قیمتی نفت برنت و وست تگزاس آمریکا در سال 1402 را نشان می‌دهد.

تحریم‌های نفتی ایران

اولین تحریم‌های نفتی ایران به دنبال ملی شدن صنعت نفت در سال 1329 از سوی بریتانیا صورت گرفت. پس از آن در 31 مارس 2012 به منظور جلوگیری از برنامه هسته‌ای ایران برخی از کشورها با رهبری ایالات متحده آمریکا تحریم‌های نفتی جدیدی بر ایران اعمال کردند. پس از آن میزان صادرات نفتی در چندسال ابتدایی تحریم‌ها بسیار کاهش یافت.

آمار تولید و فروش نفت ایران

براساس آمارهای صندوق بین‌المللی پول، میزان تولیدات ایران در یکم ژانویه 2024، به 2.76 میلیون بشکه افزایش یافته است. در سال 2023 این میزان 2.69 میلیون بشکه در روز بوده است. این در حالی است که میزان فروش نفت خام ایران از 1.013 میلیون بشکه در روز به 1.07 میلیون بشکه در اول ژانویه 2024 افزایش یافته است.

نمودار ذیل میزان تولیدات و فروش نفت خام ایران از سال 2000 تا 2024 میلادی را نشان می‌دهد.

اثر تحریم‌ها در فروش نفت ایران

براساس آمارها، میزان فروش نفت خام ایران از سال 2012 و پس از اعمال تحریم‌های نفتی حدود 37 درصد کاهش یافته است.

نمودار ذیل نسبت تولید به فروش نفت خام ایران از سال 2000 تا 2024 میلادی را نشان می‌دهد. پیش از اعمال تحریم‌ها در سال 2012، نسبت فروش به تولیدات نفت خام ایران به 60 درصد رسیده بود. یعنی 60 درصد از تولیدات نفتی ایران صادر می‌شد. اما پس از سال 2012 (آغاز تحریم‌ها) این نسبت بسیار کاهش یافت. بیشترین کاهش آن در اوایل ژانویه سال 2020 میلادی به میزان 22 درصد بوده است. در سال 2017 این نسبت تا 49 درصد نیز افزایش یافت. در حال حاضر (اول ژانویه 2024) این نسبت 39 درصد است.