حسابرسی اجمالی چیست؟ انواع، مراحل و کاربردهای آن
حسابرسی بررسی اجمالی یکی از روش‌های رسیدگی و ارزیابی مالی در سازمان‌ها محسوب می‌شود. این فرایند شامل ارزیابی سطحی صورت‌های مالی و سایر اسناد شرکت است. حسابرسی اجمالی به تمرکز بر موارد مهم و کلیدی سازمان تاکید دارد و هدف آن شناسایی مشکلات اصلی و ارزیابی سریع وضعیت مالی است. در این روش، حسابرس بدون نیاز به بررسی کامل جزئیات حسابرسی جامع، اطلاعاتی با درجه اطمینان محدود ارائه می‌دهد.
مقاله پیشنهادی: «حسابرسی چیست؟»
انواع حسابرسی اجمالی
حسابرسی بررسی اجمالی در قالب انواع مختلفی اجرا می‌شود و این انواع براساس حوزه اصلی تمرکز حسابرسی تعیین می‌شوند.
1. حسابرسی مالی سریع
تمرکز حسابرسی مالی سریع بر جنبه‌های مالی سازمان است. در این فرایند، حسابرس برای دستیابی سریع به اطلاعات مالی اساسی تلاش می‌کند و وضعیت مالی به صورت کلی و اولیه ارزیابی می‌شود. هدف اصلی این بررسی، دستیابی به بازدهی بالا و ارائه تصویری کلی از شرایط مالی سازمان است.
۲. حسابرسی مدیریتی سریع
در حسابرسی مدیریتی سریع، سیستم‌ها و روش‌های مدیریتی سازمان در مرکز توجه قرار می‌گیرند. ساختار سازمانی و فرایندهای اجرایی توسط حسابرس ارزیابی می‌شوند و هدف آن شناسایی مشکلات موجود یا تعیین زمینه‌های بهبود مدیریتی است.
3. حسابرسی ریسک سریع
حسابرسی ریسک سریع بر ارزیابی ریسک‌های مختلف سازمان تمرکز دارد. حسابرس با سرعت، عوامل خطرزا را شناسایی کرده و مسائلی را بررسی می‌کند که احتمال دارد به سازمان آسیب وارد کنند یا موجب اختلال در عملکرد آن شوند.
4. حسابرسی تطابق سریع
در حسابرسی تطابق سریع، میزان تطابق سازمان با قوانین، مقررات و ضوابط مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. رعایت مقررات مالی، الزامات محیط‌زیستی و استانداردهای ایمنی از جمله بخش‌های اصلی این بررسی هستند.
5. حسابرسی پروژه سریع
حسابرسی پروژه سریع رسیدگی به پروژه‌های مشخص درون سازمان اختصاص دارد. در این بررسی، حسابرس تلاش می‌کند از انطباق اجرای پروژه‌ها با تعهدات، برنامه‌ها و استانداردهای از پیش تعیین‌شده اطمینان حاصل کند.
نیازمندی حسابرسی اجمالی
حسابرسی اجمالی برای اجرا به مجموعه‌ای از پیش‌نیازها احتیاج دارد و در جریان انجام آن با چالش‌هایی مواجه می‌شود. توجه به این عوامل برای موفقیت در حسابرسی بررسی اجمالی اهمیت دارد.
برای اجرای موثر حسابرسی اجمالی باید مجموعه‌ای از نیازمندی‌ها فراهم شود. حسابرس باید دوره حسابرسی را به‌طور شفاف مشخص کند و مدت‌زمان اجرای حسابرسی و دامنه پوشش آن را تعیین کند. تخصیص منابع مالی، انسانی و فنی کافی نیز از نیازهای اساسی اجرای این نوع رسیدگی است و این تخصیص باید متناسب با حجم و پیچیدگی فرآیند حسابرسی صورت گیرد.
شناسایی و تعیین کنترل‌های داخلی و فرآیندهای مرتبط با موارد مورد حسابرسی یکی دیگر از الزامات اصلی محسوب می‌شود. همچنین، تدوین یک برنامه‌ریزی زمانی منسجم و در عین‌حال انعطاف‌پذیر برای انجام مراحل مختلف حسابرسی ضروری است. نحوه گزارش‌دهی نتایج حسابرسی به مدیران و صاحبان سازمان باید از پیش مشخص شود تا گزارش‌ها بتوانند توضیحات مناسبی درباره نقاط قوت و ضعف ارائه دهند.
مراحل انجام حسابرسی اجمالی
حسابرسی بررسی اجمالی یک فرآیند دارای مراحل مشخص است. این نوع حسابرسی معمولا برای گزارش‌های میان‌دوره‌ای استفاده می‌شود و نتیجه آن ارائه یک نظر محدود و غیرقطعی درباره صحت اطلاعات مالی است. حسابرسان در اجرای حسابرسی اجمالی از روش‌های خاصی استفاده می‌کنند. بررسی اولیه وضعیت مالی شرکت برای شناسایی نواقص احتمالی در ابتدای کار انجام می‌شود. حسابرسی اجمالی شامل شش مرحله اصلی و پیوسته است. حجم آزمون‌ها و سطح رسیدگی در این نوع حسابرسی بسیار کمتر از حسابرسی کامل است.
1. برنامه‌ریزی حسابرسی
برنامه‌ریزی حسابرسی با کسب شناخت کافی از کسب‌وکار شروع می‌شود. در این مرحله، حسابرس فعالیت‌ها، ویژگی‌های مالی و محیط اقتصادی شرکت را به دقت بررسی می‌کند. اهداف حسابرسی اجمالی تعریف و منابع انسانی، زمان‌بندی و تجهیزات لازم برای اجرای حسابرسی تعیین می‌شوند.
2. بررسی مقدماتی
در مرحله بعد، حسابرس مستندات و گزارش‌های داخلی مانند گزارش‌های مدیریتی را ارزیابی می‌کند. مصاحبه با کارکنان کلیدی برای شناخت دقیق‌تر رویه‌های مالی انجام می‌شود. همچنین ارزیابی سیستم‌های کنترل داخلی صورت می‌گیرد. شناسایی و تعیین فرایندهای مرتبط با موضوع حسابرسی و کنترل‌های داخلی از نکات مهم این مرحله است.
3. انجام آزمون‌های تحلیلی
در مرحله انجام آزمون‌های تحلیلی، تحلیل نسبت‌های مالی شامل نسبت‌های سودآوری، نقدینگی و سایر شاخص‌های اصلی انجام می‌شود. این تحلیل برای شناسایی تغییرات، ناهنجاری‌ها و روندهای غیرمعمول کاربرد دارد. نتایج دوره جاری با دوره‌های پیشین مقایسه و دلایل تغییرات بررسی می‌شود. تحلیل روندهای مالی و عملیاتی برای شناسایی الگوهای نامتعارف بخش مهمی از این مرحله است و حسابرس از روش‌هایی مانند تحلیل روند و مقایسه ارقام استفاده می‌کند.
4. انجام آزمون‌های جزئی
در مرحله انجام آزمون‌های جزئی، حسابرس نمونه‌ای از معاملات را انتخاب کرده و صحت آن‌ها را بررسی می‌کند. همچنین ترازنامه و سایر صورت‌های مالی به صورت اجمالی مورد رسیدگی قرار می‌گیرد تا از درستی اطلاعات ارائه‌شده اطمینان حاصل شود.
5. تهیه گزارش حسابرسی
پیش‌نویس گزارش حسابرسی اجمالی شامل نظرات، یافته‌ها و پیشنهادهای حسابرس تهیه می‌شود. نمونه گزارش حسابرسی اجمالی برای تبادل نظر و دریافت بازخورد در اختیار مدیریت قرار می‌گیرد. نسخه نهایی گزارش به مراجع صلاحیت‌دار مانند هیئت‌مدیره ارائه می‌شود. در این گزارش، نتایج حسابرسی و ارزیابی سیستم‌های گزارشگری مالی شرکت به صورت کلی بیان می‌شود.
6. پیگیری و بازبینی
در مرحله پایانی، اقدامات اصلاحی شرکت بر اساس یافته‌های حسابرسی توسط حسابرس پیگیری می‌شود. در صورت نیاز، بازبینی مجدد و انجام آزمون‌های تکمیلی برای اطمینان از اجرای صحیح اصلاحات انجام می‌شود. پس از شناسایی نقاط ضعف، تدابیر اصلاحی مورد نیاز مشخص خواهد شد.
اهمیت حسابرسی اجمالی
حسابرسی اجمالی به دلیل هزینه کمتر و سرعت اجرای بالاتر نسبت به حسابرسی کامل، از اهمیت بالایی برخوردار است. این نوع رسیدگی به شرکت‌ها کمک می‌کند تا مشکلات اساسی خود را به سرعت شناسایی کنند و مدیران بتوانند اقدامات لازم برای بهبود وضعیت مالی را سریع‌تر آغاز کنند.
حسابرسی اجمالی به عنوان ابزاری پیشگیرانه برای کاهش خطرات مالی و عملیاتی سازمان عمل می‌کند و تمرکز حسابرس در این مرحله بر مسائل کلان و اساسی سازمان قرار می‌گیرد. این نوع بررسی، اطلاعات ضروری را در زمانی کوتاه در اختیار مدیران و نهادهای مرتبط قرار می‌دهد. همچنین، در شرایط محدودیت زمان یا منابع، نتایج سریع حسابرسی اجمالی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. علاوه بر این، این نوع حسابرسی می‌تواند مرحله‌ای مقدماتی برای آمادگی بهتر جهت حسابرسی کامل باشد و به حفظ اعتماد عمومی نسبت به صحت اظهارات مالی سازمان کمک کند.
هدف اصلی حسابرسی اجمالی، ارزیابی اولیه و سریع صحت و معقول بودن اطلاعات مالی ارائه‌شده است. حسابرسان در این مرحله به دنبال تشخیص مشکلات عمده در سیستم‌های مالی و صورت‌های مالی هستند و توصیه‌های اولیه‌ای برای بهبود وضعیت عملیاتی و مالی ارائه می‌کنند. یکی دیگر از اهداف این رسیدگی، شناسایی نشانه‌های احتمالی تقلب و فساد مالی و پیشگیری از وقوع آن‌ها است. هدف نهایی حسابرسی اجمالی تایید صحت کلی اظهارات مالی شرکت و ارائه پیشنهادهایی برای بهبود روش‌ها و سیستم‌های حسابداری است.
کاربردهای حسابرسی اجمالی
حسابرسی بررسی اجمالی در موقعیت‌های مختلف به کار می‌رود و به نیاز سازمان‌ها برای دریافت اطلاعات مالی در مدت زمان کوتاه پاسخ می‌دهد.
1. ارزیابی و تصمیم‌گیری مدیریتی
حسابرسی اجمالی به عنوان یک ارزیابی اولیه وضعیت مالی شرکت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و امکان شناسایی سریع مشکلات و نواقص اساسی را فراهم می‌کند. این رسیدگی توصیه‌های ابتدایی برای بهبود سیستم‌های مالی ارائه می‌دهد و مدیران از نتایج آن برای اتخاذ تصمیمات استراتژیک بهره می‌برند. ارزیابی سریع و کلی وضعیت سازمان، فرایند تصمیم‌گیری مدیریتی را کارآمدتر می‌کند. این نوع حسابرسی اطلاعات کلان و ضروری را با سرعت در اختیار نهادها قرار می‌دهد و به مدیران کمک می‌کند عیوب مهم را به سرعت شناسایی کنند.
2. مدیریت ریسک و تطابق
حسابرسی اجمالی در شناسایی و پیشگیری از تقلب و فساد مالی نقش دارد و می‌تواند نشانه‌های تخلفات احتمالی را مشخص کند. این نوع رسیدگی امکان واکنش سریع سازمان به ریسک‌های مالی را فراهم می‌سازد. در شرایط محدودیت منابع یا زمان، حسابرسی اجمالی به تصدیق سریع اطلاعات مالی کمک می‌کند. اطمینان یافتن از صحت کلی اظهارات مالی برای تصمیمات مهم مالی و سرمایه‌گذاری اهمیت اساسی دارد.
3. مقدمه‌ای برای حسابرسی کامل
شرکت‌ها از حسابرسی اجمالی به عنوان مرحله‌ای مقدماتی جهت آمادگی برای حسابرسی جامع استفاده می‌کنند. این بررسی می‌تواند میزان نیاز به رسیدگی‌های دقیق‌تر را مشخص کند. در صورتی که در این مرحله مشکلات اساسی مشاهده نشود، حسابرس درباره ضرورت انجام حسابرسی کامل تصمیم‌گیری می‌کند.
معایب حسابرسی اجمالی
دقت حسابرسی اجمالی نسبت به حسابرسی کامل کمتر است و این موضوع به دلیل ماهیت سطحی بررسی‌ها رخ می‌دهد. این روش ممکن است عمق کافی برای تحلیل برخی موارد را فراهم نکند و در نتیجه برخی مشکلات و نواقص جزئی شناسایی نشوند. در چنین شرایطی احتمال دارد برخی فرصت‌ها یا خطرات ناشناخته از دید حسابرس دور بماند.
محدودیت منابع مالی، انسانی یا زمانی نیز می‌تواند اثربخشی این نوع حسابرسی را کاهش دهد. عدم پوشش جامع در تحلیل موارد مختلف یکی دیگر از چالش‌های آن است. همچنین حسابرسی اجمالی در مقایسه با حسابرسی‌های دقیق‌تر از تکنولوژی‌های پیشرفته کمتری بهره می‌گیرد.
حسابرسی اجمالی همانند سایر فعالیت‌های حسابرسی با چالش‌هایی همراه است. یکی از چالش‌های اصلی این فرایند، احتمال نادیده ماندن فرصت‌ها یا خطرات ناشناخته است. سرعت بالای اجرای این حسابرسی می‌تواند موجب شود برخی جزئیات از دید حسابرس دور بماند.
جمع‌بندی
حسابرسی بررسی اجمالی ابزاری کارآمد برای ارزیابی کلی وضعیت مالی واحدهای اقتصادی محسوب می‌شود. این روش امکان دستیابی به تصویری سریع و سطحی از صورت‌های مالی و اسناد شرکت را فراهم می‌کند و به دلیل سرعت اجرا و هزینه کمتر، در مقایسه با حسابرسی کامل جایگاه ویژه‌ای دارد. هدف اصلی این نوع رسیدگی، تشخیص مشکلات بنیادی و ارائه توصیه‌های اولیه برای بهبود سیستم‌های مالی است. در این فرآیند، حسابرس صرفا یک نظر محدود و غیرقطعی درباره صحت اطلاعات مالی ارائه می‌دهد و این قضاوت باید بر اساس استاندارد حسابرسی اجمالی از جمله استاندارد ۲۴۱۰ انجام شود.
