شاخص FTSE 100 چیست؟ نگاهی تحلیلی به شاخص 100 شرکت برتر بورس لندن

شاخص FTSE 100 (Financial Times Stock Exchange 100 Index)، عملکرد صد شرکت با بالاترین ارزش بازار شناور در بورس لندن را اندازه‌ می‌گیرد و به‌عنوان شاخص اصلی بازار سهام بریتانیا شناخته می‌شود. به این معنا که تنها سهامی در محاسبات شاخص لحاظ می‌شود که در دسترس عموم سرمایه‌گذاران قرار دارد و قابلیت معامله آزاد دارد. این ویژگی باعث می‌شود شاخص فوتسی تصویری واقعی از عرضه و تقاضا فعال در بازار ارائه دهد.

تاریخچه شکل‌گیری شاخص FTSE 100

شاخص FTSE 100 که به‌اختصار فوتسی (Footsie) نامیده می‌شود، در 31 دسامبر 1983به‌عنوان پروژه‌ای مشترک میان بورس اوراق بهادار لندن (LSE) و روزنامه فایننشیال تایمز (Financial Times) راه‌اندازی شد. هدف از طراحی این شاخص، ایجاد معیاری دقیق برای سنجش عملکرد بزرگ‌ترین شرکت‌های بریتانیایی بود. شاخص در آغاز با ارزش پایه ۱۰۰۰ واحد معرفی شد و به مرور زمان به مهم‌ترین شاخص بازار سهام بریتانیا و یکی از پرمعامله‌ترین شاخص‌های اروپا تبدیل شد.

مدیریت و به‌روزرسانی این شاخص بر عهده‌ گروه FTSE Russell است؛ نهادی زیرمجموعه رسمی گروه بورس لندن (LSE Group) که مسئول محاسبه، انتشار و بازبینی فصلی ترکیب شرکت‌های عضو است. این بازبینی هر سه ماه یک‌بار انجام می‌شود تا شاخص همواره نمایانگر تازه‌ترین تحولات بازار سرمایه بریتانیا باشد. محاسبه‌ شاخص نیز به‌صورت لحظه‌ای، از ساعت ۰۸:۰۰ تا ۱۶:۳۰ به وقت لندن (GMT) انجام می‌شود و نتایج آن در طول روز معاملاتی منتشر می‌‌شود.

ترکیب و ساختار شاخص FTSE 100

شاخص FTSE 100 شامل صد شرکت برتر فهرست‌شده در بورس اوراق بهادار لندن (LSE) است که در طیف گسترده‌ای از صنایع از جمله انرژی، بانکداری، داروسازی، فناوری، خرده‌فروشی، بیمه و معادن فعالیت دارند. این شرکت‌ها در مجموع بیش از ۸۰ درصد از ارزش کل بازار بورس لندن را نمایندگی می‌کنند و از این رو، FTSE 100 به‌عنوان شاخصی جامع برای سنجش عملکرد اقتصادی شرکت‌های بزرگ بریتانیا و چندملیتی شناخته می‌شود.

وزن هر شرکت در شاخص بر اساس ارزش بازار آزاد (Free Float Market Capitalization) تعیین می‌شود؛ به این معنا که تنها سهامی در محاسبه شاخص لحاظ می‌شود که در دسترس عموم سرمایه‌گذاران برای خرید و فروش باشد. در نتیجه، شرکت‌های بزرگ‌تر با سهام شناور بیشتر، تاثیر بیشتری بر نوسانات شاخص دارند. بخش‌های اصلی و وزن تقریبی آن‌ها در شاخص به این شکل است:

الزامات و معیارهای عضویت شرکت‌ها در شاخص FTSE 100

انتخاب شرکت‌ها برای حضور در شاخص FTSE 100 بر پایه‌ مجموعه‌ای از معیارهای دقیق و شفاف انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که این شاخص بازتاب‌دهنده‌ واقعی و به‌روز از بازار سرمایه بریتانیا است. مهم‌ترین این معیارها عبارت‌اند از:

۱. ارزش بازار آزاد (Free Float Market Capitalization): مبنای اصلی انتخاب شرکت‌ها، ارزش بازار سهامی است که آزادانه در بازار قابل معامله‌ هستند. در محاسبه شاخص، تنها سهام شناور (در اختیار عموم سرمایه‌گذاران) لحاظ می‌شود و سهام در تملک دولت‌ها، مدیران یا سهام‌داران عمده از محاسبه کنار گذاشته می‌شود. این روش باعث می‌شود شاخص نمایانگر واقعی جریان سرمایه در بازار باشد.

۲. حداقل سهام شناور آزاد (Minimum Free Float): شرکت‌های انگلیسی برای ورود به شاخص حداقل ۲۵ درصد و شرکت‌های غیرانگلیسی باید 50 درصد از سهام خود را در بازار آزاد عرضه کرده باشند. این شرط تضمین می‌کند که سهام شرکت‌ها نقدشونده بوده و امکان خرید و فروش برای سرمایه‌گذاران خرد وجود داشته باشد. شرکت‌هایی که درصد سهام آزاد آن‌ها کمتر از این حد باشد، واجد شرایط عضویت در شاخص نخواهند بود.

۳. ثبت در بورس لندن (Primary Listing on LSE): تنها شرکت‌هایی که سهام آن‌ها به‌طور رسمی در بورس اوراق بهادار لندن (LSE) فهرست شده باشد، می‌توانند در شاخص FTSE 100 حضور یابند. این الزام سبب می‌شود شاخص از نظر نظارتی، شفافیت و انطباق با استانداردهای مالی بریتانیا، کاملا قابل اعتماد باشد.

۴. نقدشوندگی سهام (Liquidity): یکی از معیارهای کلیدی انتخاب شرکت‌ها، سطح نقدشوندگی سهام آن‌ها است. شرکت‌ها باید حجم معاملات روزانه و گردش سهام کافی داشته باشند تا از توقف‌های معاملاتی یا کمبود نقدینگی در محاسبه شاخص جلوگیری شود. این معیار تضمین می‌کند که تغییرات شاخص بازتاب‌دهنده‌ تحرک واقعی بازار باشد.

۵. بازبینی فصلی (Quarterly Review): ترکیب شرکت‌های عضو شاخص هر سه ماه یک‌بار، در ماه‌های مارس، ژوئن، سپتامبر و دسامبر بازبینی می‌شود. در این بازبینی‌ها، شرکت‌هایی که از نظر ارزش بازار یا نقدشوندگی از معیارها فاصله گرفته‌اند، حذف و شرکت‌های واجد شرایط جدید جایگزین می‌شوند تا شاخص همواره به‌روز و منطبق بر واقعیت بازار باقی بماند.

نقش شاخص FTSE 100 در اقتصاد بریتانیا

شاخص FTSE 100 نه‌فقط معیار عملکرد بازار سهام بریتانیا است، بلکه آینه‌ای از اقتصاد جهانی نیز محسوب می‌شود. حدود ۷۰ درصد از درآمد شرکت‌های عضو آن از خارج از بریتانیا تامین می‌شود؛ بنابراین، این شاخص به شدت تحت تاثیر نرخ ارز، قیمت جهانی انرژی و تحولات اقتصاد بین‌المللی است.

افزایش شاخص FTSE 100 معمولا به‌عنوان نشانه‌ای از رشد اقتصادی و اعتماد سرمایه‌گذاران تعبیر می‌شود. در مقابل، افت آن می‌تواند بیانگر نگرانی نسبت به رکود، تورم یا بحران‌های سیاسی باشد. برای دولت بریتانیا و بانک مرکزی این کشور، فوتسی ۱۰۰ یک شاخص راهبردی است که در تصمیم‌گیری‌های مالی و سیاست‌های پولی نقش دارد.

نقش شاخص FTSE 100 در بازار جهانی

شاخص FTSE 100 نه‌تنها معیار اصلی بازار سهام بریتانیا است، بلکه یکی از شاخص‌های مرجع در بازارهای مالی بین‌المللی محسوب می‌شود. به دلیل حضور شرکت‌های چندملیتی با فعالیت در بیش از ۶۰ کشور جهان، تغییرات این شاخص بازتاب‌دهنده‌ روندهای کلان اقتصادی جهانی است. حدود ۷۰ درصد از درآمد شرکت‌های عضو FTSE 100 از خارج بریتانیا به دست می‌آید، به همین دلیل این شاخص به‌نوعی نماینده جهانی اقتصاد شرکتی بریتانیا به شمار می‌آید.

در بازارهای جهانی، FTSE 100 با نمادهای UKX یا FTSE شناخته می‌شود و از طریق ابزارهای مالی متنوعی معامله می‌شود. رایج‌ترین ابزارها برای سرمایه‌گذاری یا معامله بر پایه این شاخص عبارت‌اند از:

• CFD (قرارداد ما‌به‌تفاوت)
• Futures (قراردادهای آتی)
• ETFهای شاخص

کل ارزش بازار شرکت‌های این شاخص حدود 2.2 تریلیون پوند برآورد می‌شود. نوسانات روزانه بالا و نقدشوندگی مناسب باعث شده FTSE 100 به یکی از شاخص‌های محبوب در معاملات بین‌المللی تبدیل شود.

مقایسه شاخص FTSE 100 با شاخص‌های مهم جهانی

شاخص FTSE 100 یکی از شناخته‌شده‌ترین شاخص‌های بورسی جهان است که عملکرد شرکت‌های بزرگ و چندملیتی بریتانیا را نشان می‌دهد. این شاخص از نظر ساختار، با شاخص‌های آمریکایی مانند S&P 500 و Dow Jones و همچنین شاخص‌های آسیایی و اروپایی مانند Nikkei 225 و Euro Stoxx 50 قابل مقایسه است. تفاوت اصلی آن در ترکیب صنایع و درجه‌ وابستگی به اقتصاد جهانی نهفته است.

در حالی‌که شاخص‌های آمریکایی تمرکز بیشتری بر بخش فناوری و شرکت‌های نوآور دارند، FTSE 100 بیشتر متکی بر صنایع سنتی مانند انرژی، بانکداری و مواد خام است. به همین دلیل، نوسانات آن معمولا کمتر از شاخص‌هایی نظیر NASDAQ است، اما حساسیت بیشتری نسبت به قیمت جهانی نفت، نرخ ارز و تحولات ژئوپلیتیکی دارد.

به طور کلی، FTSE 100 بازتاب‌دهنده‌ اقتصاد چندملیتی و جهانی است و بیش از ۷۰ درصد درآمد شرکت‌های عضو آن از خارج از بریتانیا تامین می‌شود؛ در نتیجه، تغییرات این شاخص نه‌تنها وضعیت بازار لندن، بلکه روند کلی اقتصاد جهانی را نیز منعکس می‌کند.

تفاوت شاخص FTSE 100 و FTSE 250

شاخص‌های FTSE 100 و FTSE 250 هر دو زیرمجموعه شاخص کل بورس لندن هستند، اما از نظر اندازه شرکت‌ها و گستره فعالیت تفاوت ماهوی دارند. FTSE 100 شامل بزرگ‌ترین شرکت‌های چندملیتی بریتانیا است که عمدتا در سطح جهانی فعالیت دارند و حدود ۸۰ درصد از ارزش کل بازار بورس لندن را پوشش می‌دهند. در مقابل، FTSE 250 از شرکت‌های متوسط تشکیل شده که بیشتر به اقتصاد داخلی بریتانیا وابسته‌اند و تصویر دقیق‌تری از وضعیت کسب‌وکارهای داخلی ارائه می‌دهند.

از منظر سرمایه‌گذاری، FTSE 100 معمولا ثبات و نقدشوندگی بالاتری دارد و نسبت به بحران‌های داخلی مقاوم‌تر است، زیرا درآمد شرکت‌های آن از بازارهای بین‌المللی تامین می‌شود. اما FTSE 250 به دلیل اندازه‌ کوچک‌تر و وابستگی به چرخه‌های اقتصادی داخلی، نوسان‌پذیری بیشتری دارد و در دوران رونق اقتصادی می‌تواند بازده بالاتری را برای سرمایه‌گذاران به همراه آورد.

نقدها و چالش‌های شاخص FTSE 100

با وجود جایگاه بین‌المللی و نقش محوری شاخص FTSE 100 در بازارهای جهانی، چند نقد کلیدی درباره ساختار و ترکیب آن مطرح است که بر دقت تحلیلی و قدرت پیش‌بینی آن تاثیر می‌گذارد.

بازتاب ناقص از اقتصاد داخلی بریتانیا: بیش از دو‌سوم درآمد شرکت‌های عضو FTSE 100 از خارج از بریتانیا به دست می‌آید؛ به همین دلیل این شاخص لزوما بازتاب‌دهنده‌ وضعیت اقتصاد داخلی بریتانیا نیست. درحالی‌که رشد FTSE ممکن است به دلیل سودآوری جهانی شرکت‌ها باشد، اقتصاد داخلی ممکن است در رکود قرار داشته باشد. این ناهماهنگی باعث شده شاخص، بیش از آنکه نماینده‌ کسب‌وکارهای بریتانیایی باشد، بازتاب‌دهنده شرایط تجارت بین‌المللی شود.

تمرکز بیش‌از‌حد بر صنایع سنتی: ترکیب فعلی شاخص FTSE 100 به‌شدت به بخش‌های انرژی، بانکداری و مواد خام متکی است، درحالی‌که سهم شرکت‌های فناوری، استارتاپی و دیجیتال در آن کمتر از ۵ درصد است. این تمرکز بیش‌از‌حد بر صنایع سنتی باعث شده FTSE 100 در مقایسه با شاخص‌هایی مانند S&P 500 که حدود ۳۰ درصد وزن آن را شرکت‌های فناوری تشکیل می‌دهند؛ از روندهای نوآوری، دیجیتالی‌سازی و اقتصاد دانش‌بنیان عقب بماند و در نتیجه، حساسیت بیشتری نسبت به نوسانات قیمت نفت و مواد اولیه نشان دهد.

وابستگی بالا به نرخ ارز: از آن‌جا که بخش عمده‌ای از درآمد شرکت‌های عضو به ارزهای خارجی مانند دلار و یورو محاسبه می‌شود، نوسانات نرخ برابری پوند می‌تواند اثر قابل‌توجهی بر شاخص بگذارد. کاهش ارزش پوند معمولا موجب رشد FTSE 100 می‌شود، زیرا ارزش دلاری درآمد شرکت‌ها افزایش می‌یابد، اما در مقابل تقویت پوند می‌تواند شاخص را تضعیف کند.

حساسیت بالا نسبت به تحولات ژئوپلیتیکی: FTSE 100 به‌عنوان شاخصی جهانی، به سرعت به رویدادهای سیاسی و اقتصادی بین‌المللی واکنش نشان می‌دهد. نمونه‌های بارز آن، افت شدید شاخص پس از رای خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا (Brexit) و نوسانات ناشی از بحران انرژی در سال ۲۰۲۲ بود. این حساسیت می‌تواند فرصت‌هایی برای معامله‌گران کوتاه‌مدت ایجاد کند، اما برای سرمایه‌گذاران بلندمدت، ریسک قابل توجهی محسوب می‌شود.

چشم‌انداز آینده شاخص FTSE 100

در افق آینده، ترکیب و ساختار شاخص FTSE 100 به‌احتمال زیاد دستخوش تغییرات بنیادی خواهد شد. روند جهانی گذار به اقتصاد دیجیتال و کم‌کربن، شرکت‌های بریتانیایی را به سمت نوآوری در حوزه‌های فناوری، انرژی‌های تجدیدپذیر و خدمات دانش‌بنیان سوق می‌دهد. انتظار می‌رود در بازبینی‌های آتی شاخص، سهم صنایع سنتی مانند نفت و بانکداری کاهش و حضور شرکت‌های فعال در فناوری‌های نو، سلامت هوشمند و زیرساخت‌های سبز افزایش یابد.

در سطح بین‌المللی نیز، فشار سیاست‌های زیست‌محیطی اتحادیه اروپا، رشد سرمایه‌گذاری ESG و نوسانات ارزی پوند، جهت‌گیری شاخص را تعیین خواهند کرد. برای حفظ رقابت‌پذیری، گروه بورس لندن (LSE Group) ناچار است شاخص فوتسی را با معیارهای پایداری و شفافیت جهانی همسو کند. در نتیجه، آینده‌ FTSE 100 بیش از هر زمان دیگری به میزان سازگاری آن با تحولات فناورانه، مالی و محیط‌زیستی وابسته خواهد بود.

جمع‌بندی

شاخص FTSE 100 فراتر از مرزهای بریتانیا عمل می‌کند و به‌عنوان معیاری جهانی برای سنجش عملکرد شرکت‌های چندملیتی شناخته می‌شود. برای تحلیلگران اقتصادی، این شاخص نه‌تنها وضعیت بازار سهام بریتانیا بلکه جهت حرکت سرمایه جهانی را نشان می‌دهد. برای سرمایه‌گذاران، بهترین روش ورود به این بازار از طریق ETFهای شاخص FTSE 100 است؛ زیرا امکان تنوع‌بخشی، ریسک پایین‌تر و بازده پایدار را فراهم می‌کنند.

سوالات متداول