حراج پیوسته و ناپیوسته در بورس چیست؟

حراج پیوسته و ناپیوسته از جمله مفاهیم مهم در بازارهای سرمایه است که فرآیندهای خرید و فروش سهام را تنظیم می‌کنند. این دو نوع حراج به‌طور مستقیم بر نحوه کشف قیمت سهام و میزان نقدشوندگی بازار تاثیر می‌گذارند. در حراج پیوسته، معاملات به‌صورت پیوسته در طول ساعات کاری بازار انجام می‌شود، در حالی که در حراج ناپیوسته در بورس، فرآیند کشف قیمت در زمان‌های خاصی همچون پیش‌گشایش یا پس از توقف نمادهای معاملاتی صورت می‌گیرد. در این مقاله به بررسی دقیق هر یک از این حراج‌ها، تفاوت‌ها، مزایا و محدودیت‌های آن‌ها در بازار بورس و فرابورس پرداخته شده است.

حراج پیوسته در بورس چیست؟

حراج پیوسته در بورس به فرآیند خرید و فروش سهام در ساعات عادی معاملات گفته می‌شود که در آن، سفارشات خرید و فروش به صورت پیوسته و مستمر انجام می‌شوند. در این نوع حراج، معامله‌گران سفارشات خود را در بازار ثبت کرده و به محض تطابق قیمت سفارشات خرید و فروش، معامله انجام می‌شود. به عبارت دیگر، در حراج پیوسته، زمانی که قیمت پیشنهادی خریدار با قیمت فروشنده تطابق پیدا کند، معامله بلافاصله به انجام می‌رسد.

همانند حراج ناپیوسته در بورس، در حراج پیوسته محدودیت دامنه نوسان قیمت برای هر نماد معاملاتی وجود دارد. این محدوده نوسان، بالاترین و پایین‌ترین قیمت‌هایی که یک سهم می‌تواند در طول روز معاملاتی به آن برسد را مشخص می‌کند و هدف از آن جلوگیری از نوسانات شدید و کنترل بازار است. به طور معمول، دامنه نوسان در بازار بورس ایران ۳ درصد است، مگر در موارد خاص که این مقدار تغییر کند. حراج پیوسته در تمام ساعات معاملات بازار بورس انجام می‌شود و زمانی که بازار باز است، این نوع حراج فعال است و معامله‌گران می‌توانند به خرید و فروش سهام پرداخته و قیمت‌ها به‌طور مداوم تغییر کنند.

حراج ناپیوسته در بورس چیست؟

حراج ناپیوسته در بورس به فرآیندی گفته می‌شود که در آن معاملات به صورت یک‌باره و در یک بازه زمانی خاص، نه به صورت مستمر و پیوسته انجام می‌شود. در حراج ناپیوسته، سفارشات خرید و فروش در یک دوره زمانی مشخص (که معمولا ۳۰ دقیقه است) جمع‌آوری می‌شود و سپس در انتهای این دوره، کشف قیمت و انجام معامله‌ها صورت می‌گیرد. در بررسی معنی حراج ناپیوسته در بورس می‌توان گفت این نوع حراج بیشتر برای کشف قیمت سهام در شرایط خاص و به‌ویژه زمانی که نماد معاملاتی متوقف شده یا تحت شرایط خاصی قرار دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در حراج ناپیوسته، ممکن است سفارشات خرید و فروش با یکدیگر تطابق پیدا کنند و معامله صورت گیرد، اما در صورتی که قیمت‌ها با هم تطابق نداشته باشند، معامله انجام نمی‌شود و تا زمانی که قیمت‌های خریداران و فروشندگان به هم نزدیک شوند، ممکن است حراج ناپیوسته در بورس ادامه یابد. در این نوع حراج، در برخی موارد امکان ویرایش یا حذف سفارشات توسط معامله‌گران وجود دارد و معمولا برای کشف قیمت‌هایی که در زمان‌های عادی بازار ممکن است با اختلال مواجه شوند، به کار می‌رود. حراج ناپیوسته می‌تواند همراه با محدودیت دامنه نوسان باشد (که قیمت‌ها تنها در یک بازه معین تغییر می‌کنند) یا بدون آن انجام شود، که این بستگی به شرایط خاص نماد و دلایل توقف آن دارد.

بررسی حراج ناپیوسته در زمان‌های مختلف و علل آن

حراج ناپیوسته در بورس زمانی به‌کار می‌رود که نیاز به کشف قیمت یا ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا وجود داشته باشد. در حراج ناپیوسته سفارشات می‌توانند باطل یا ویرایش شوند. این امکان تا پایان دوره حراج ناپیوسته وجود دارد، اما پس از کشف قیمت و شروع حراج پیوسته، تغییر یا لغو سفارشات ممکن نیست. در ادامه بررسی زمان‌ها و علل مختلفی که منجر به استفاده از حراج ناپیوسته می‌شود، آورده شده است:

قبل از شروع جلسه معاملاتی (پیش‌گشایش)

حراج ناپیوسته در بورس در این زمان برای کشف قیمت مرجع و تنظیم سفارشات خریداران و فروشندگان قبل از شروع معاملات عادی بازار انجام می‌شود. این نوع حراج به‌ویژه در زمان‌هایی که نماد جدیدی وارد بازار می‌شود یا پس از توقف نماد برای انتشار اخبار مهم انجام می‌گیرد.

پس از توقف نماد

حراج ناپیوسته در این حالت برای بازگشایی نمادهایی که به دلیل انتشار اطلاعات مهم یا وقوع رویدادهای خاص متوقف شده‌اند، استفاده می‌شود. این رویدادها می‌تواند شامل برگزاری مجامع عمومی، افشای اطلاعات با اهمیت، یا تغییرات عمده در شرکت باشد. در این شرایط، پس از انتشار اطلاعات و تایید ناظر بازار، حراج ناپیوسته برای کشف قیمت صحیح و بازگشایی نماد انجام می‌شود.

در شرایط نوسان شدید

حراج ناپیوسته در بورس در شرایط نوسان شدید نقش حیاتی در کشف قیمت‌ها و جلوگیری از نوسانات شدید‌تر ایفا می‌کند. در صورتی که قیمت‌ها دچار نوسان زیادی شوند و معامله‌گران نتوانند با یکدیگر به توافق برسند، حراج ناپیوسته فرصتی را برای کشف قیمت به‌صورت متمرکز فراهم می‌آورد. در این فرآیند، سفارشات خرید و فروش در بازه‌های زمانی معین ثبت می‌شوند و تا زمانی که قیمت توافقی مشخص نشود، هیچ معامله‌ای صورت نمی‌گیرد. این روش به ناظر بازار کمک می‌کند تا قیمت را در دامنه نوسان مجاز کنترل کرده و از نوسانات شدید جلوگیری کند.

در شرایط گره معاملاتی

گره معاملاتی زمانی رخ می‌دهد که در یک نماد معاملاتی، صف‌های خرید یا فروش به‌طور کامل قفل شوند. این وضعیت معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که خریداران و فروشندگان نتوانند با یکدیگر به توافق برسند و به‌طور مداوم سفارشات خرید یا فروش در یک طرف بازار باقی بمانند، که منجر به مسدود شدن نماد و عدم اجرای معاملات می‌شود. گره معاملاتی می‌تواند ناشی از نوسانات شدید قیمت‌ها باشد که موجب می‌شود معامله‌گران نتوانند قیمت‌های توافقی پیدا کنند. در این حالت، به‌منظور بازگشایی نماد و تسهیل کشف قیمت، نماد معاملاتی با حراج ناپیوسته در بورس بازگشایی می‌شود.

تفاوت حراج پیوسته و حراج ناپیوسته چیست؟

حراج پیوسته و حراج ناپیوسته دو نوع مکانیسم معاملاتی در بورس هستند که تفاوت‌های عمده‌ای در نحوه اجرای معاملات دارند. در حراج پیوسته، معاملات به‌طور مداوم در طول ساعات کاری بازار انجام می‌شود و قیمت‌ها به صورت مستمر بر اساس پیشنهادات خرید و فروش تطبیق می‌یابند. این نوع حراج در محدوده نوسانی خاصی که از قبل تعیین شده، صورت می‌گیرد و قیمت‌ها بر اساس این محدوده نوسان انجام می‌شوند.

از طرف دیگر، حراج ناپیوسته در بورس به زمانی اطلاق می‌شود که هیچ معامله‌ای انجام نمی‌شود و تنها برای کشف قیمت از طریق ثبت سفارشات و چانه‌زنی بین خریداران و فروشندگان انجام می‌گیرد. این نوع حراج معمولا پس از توقف نماد یا پیش از شروع جلسه معاملاتی انجام می‌شود. در حراج ناپیوسته ممکن است قیمت‌ها بدون محدودیت دامنه نوسان یا با دامنه نوسانی خاص تعیین شوند، بسته به شرایط خاص بازار.

اطلاعیه ناظر درباره حراج پیوسته و ناپیوسته

اطلاعیه ناظر بازار درباره حراج پیوسته و ناپیوسته در بورس به‌طور معمول توسط سازمان بورس و اوراق بهادار منتشر می‌شود و به‌منظور آگاهی فعالان بازار و سهامداران از زمان‌بندی و شرایط معاملات یک نماد خاص است. این اطلاعیه‌ها معمولا شامل جزئیات زیر است:

حراج پیوسته: اطلاعیه در این خصوص معمولا بیان می‌کند که معاملات نماد موردنظر در ساعت مشخصی از روز به‌صورت پیوسته و در دامنه نوسان مجاز انجام خواهد شد. در این نوع حراج، خرید و فروش به‌طور مستمر طبق قیمت‌های پیشنهادی انجام می‌شود و بازار به‌طور عادی در زمان‌های از پیش تعیین‌شده فعالیت خواهد کرد.

حراج ناپیوسته: حراج ناپیوسته در بورس، اطلاعیه ناظر معمولا شامل زمان‌بندی دقیق دوره حراج ناپیوسته (معمولا ۳۰ دقیقه قبل از شروع جلسه معاملاتی یا پس از توقف نماد) است. در حراج ناپیوسته، قیمت‌ها از طریق ثبت سفارشات و تطبیق قیمت‌ها کشف می‌شود و ممکن است محدودیت‌های خاصی همچون دامنه نوسان (با یا بدون محدودیت) در این دوره اعمال شود. این حراج برای کشف قیمت صحیح و شفاف‌سازی وضعیت بازار انجام می‌شود.

جمع‌بندی

به‌طور کلی، حراج پیوسته و ناپیوسته ابزارهای اساسی در فرآیند معاملات بازار سرمایه هستند که هر کدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. حراج پیوسته با امکان انجام معاملات در طول ساعات معاملاتی، نوسانات قیمت را کنترل کرده و نقدشوندگی بازار را حفظ می‌کند، در حالی که حراج ناپیوسته در بورس بیشتر برای کشف قیمت و تنظیم بازار در مواقع خاص مانند پیش‌گشایش یا پس از توقف نمادها استفاده می‌شود. تفاوت‌های این دو نوع حراج در نحوه زمان‌بندی، محدودیت دامنه نوسان و فرآیند کشف قیمت، تاثیر مستقیمی بر استراتژی‌های معاملاتی و تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران دارد. درک صحیح از این مکانیسم‌ها برای هر معامله‌گر بازار سرمایه ضروری است تا بتواند بهترین تصمیمات را در زمان‌های مختلف معاملاتی اتخاذ کند.