سرمایه ثبتی چیست؟ اهمیت و الزامات قانونی آن در شرکتها
سرمایه ثبتی به میزان آورده نقدی یا غیرنقدی شرکا در زمان تاسیس شرکت اشاره دارد. این سرمایه پایهای برای آغاز فعالیتهای تجاری و امکان کسب سود بیشتر فراهم میکند. ثبت سرمایه اولیه در اداره ثبت شرکتها برای رسمی و قانونی کردن فعالیت کسب و کار الزامی است. سرمایه ثبتی نقش مهمی در دستهبندی شرکتها و تعیین اعتبار آنها دارد و باید در اساسنامه درج شود. این سرمایه به عنوان تضمینی برای حقوق طلبکاران در طول عمر شرکت ثابت باقی میماند.
سرمایه ثبتی چه تفاوتهایی با دارایی شرکت دارد؟
سرمایه ثبتی پایه برای رشد و توسعه شرکت ضروری است. قانونگذار برای شروع کار شرکتها حداقل میزان سرمایه را تعیین میکند. سرمایه ثبتی باید به صورت رسمی در اساسنامه شرکت درج شود. ثبت این سرمایه در اداره ثبت شرکتها برای قانونی شدن فعالیتهای تجاری الزامی است. میزان سرمایه ثبتی به عنوان عاملی اصلی در دستهبندی و نامگذاری شرکتها نقش دارد.
بسیاری از افراد سرمایه شرکت را همان داراییهای شرکت میدانند. در واقع این دو مفهوم مالی تفاوتهای ساختاری و ماهوی مشخصی دارند. سرمایه رقمی است که در زمان ثبت مشخص و در اساسنامه شرکت قید میشود. این سرمایه باید در طول فعالیت شرکت ثابت بماند. شرکا حق برداشت یا دخل و تصرف در این سرمایه اولیه را ندارند. سرمایه ثبتی به عنوان تضمین حقوق بستانکاران و طلبکاران عمل میکند.
در مقابل، داراییها شامل کلیه منابع مالی و غیرمالی شرکت میشوند. داراییها در طول حیات شرکت امکان افزایش یا کاهش پیدا میکنند. داراییها شامل وجه نقد، مطالبات، اموال منقول و غیرمنقول شرکت هستند. سرمایه همان حقوق صاحبان سهام است که از کم کردن بدهیها از داراییها به دست میآید. سرمایه منبع تامین وجوه مورد نیاز برای ایجاد داراییها محسوب میشود. برخلاف سرمایه، داراییهای غیر جاری شرکت ممکن است بر اساس قوانین مالیاتی مستهلک شوند.
حداقل سرمایه ثبتی انواع شرکتهای تجاری
قانونگذار برای رسمیت بخشیدن و راهاندازی شرکتها، میزان حداقل سرمایه ثبتی آنها را مشخص کرده است. اشخاص متقاضی تاسیس شرکت باید پیش از ثبت، تشریفات تامین سرمایه اولیه را رعایت کنند و تعیین این مبلغ پایه در اساسنامه شرکتهای تجاری الزامی است. نوع شرکت بر اساس میزان تامین و تعهد سرمایه اولیه مشخص میشود.
- شرکت سهامی عام
شرکتهای سهامی عام حداقل به پنج میلیون ریال سرمایه اولیه نیاز دارند. موسسین باید بیست درصد از کل سرمایه را تامین کنند و سی و پنج درصد از سرمایه تعهد شده در زمان تاسیس پرداخت شود. مابقی سرمایه به صورت تعهد سهامداران باقی میماند.
- شرکت سهامی خاص
حداقل سرمایه شرکت سهامی خاص یک میلیون ریال است و تمام سرمایه توسط موسسین تامین میشود. سی و پنج درصد از این سرمایه باید به صورت نقدی در حساب بانکی شرکت واریز شود و ارائه گواهی واریز به اداره ثبت هنگام تاسیس الزامی است.
- شرکت با مسئولیت محدود
شرکت با مسئولیت محدود با حداقل سرمایه اسمی یک میلیون ریال تاسیس میشود. مسئولیت هر شریک به میزان آورده مالی او محدود است و تمام سهمالشرکه نقدی و غیرنقدی باید در زمان تاسیس به شرکت داده شود. سرمایه در این نوع شرکت به قطعات سهام تقسیم نمیشود.
- شرکت تضامنی
شرکتهای تضامنی حداقل سرمایه مشخصی ندارند. تمام سرمایه نقدی و غیرنقدی باید به صورت کامل پرداخت شود و شرکای تضامنی مسئولیت نامحدود در برابر بدهیها و قروض شرکت دارند.
- شرکت نسبی
شرکتهای نسبی نیز حداقل سرمایه ثبتی مشخصی ندارند و مسئولیت هر شریک به نسبت سهمالشرکه او تعیین میشود. مشروعیت قانونی شرکت نسبی تنها با تامین کامل سرمایه نقدی حاصل میشود.
- شرکت مختلط
شرکتهای مختلط سهامی و غیرسهامی محدودیتی برای میزان سرمایه ثبتی ندارند. شرکت مختلط سهامی ملزم است یک سوم سرمایه را به صورت نقدی پرداخت کند.
- شرکت تعاونی
شرکتهای تعاونی حداقل سرمایه مشخصی ندارند، اما یک سوم سرمایه باید به صورت نقدی پرداخت شود و موسسین نسبت به تامین باقی سرمایه متعهد خواهند بود.
قوانین و روشهای افزایش سرمایه ثبتی شرکتها
شرکتها ممکن است برای توسعه فعالیتهای خود نیاز به افزایش سرمایه داشته باشند. این اقدام باعث افزایش دارایی شرکت شده و در واقع نوعی افزودن آورده جدید محسوب میشود. فرآیند افزایش سرمایه با هدف اضافه کردن رقم جدید به سرمایه اولیه انجام میگیرد. روشهای افزایش سرمایه شرکتها به شرح زیر است:
- آورده نقدی یا مطالبات حال شده شرکا
- سود انباشته یا اندوخته قانونی شرکت
- ارزیابی مجدد داراییهای شرکت
- سلب حق تقدم یا صرف سهام
بهترین روش افزایش سرمایه، آورده نقدی بدون بهره است که باعث توسعه شرکت میشود.
مراحل قانونی ثبت افزایش سرمایه
مدیران یا هیئت مدیره شرکت باید درخواست افزایش سرمایه را ارائه کنند و آن را به تصویب برسانند. واحد حسابرسی موظف به بررسی وضعیت مالی شرکت است و در صورت نبود مشکل، امکان افزایش سرمایه را تایید میکند. ممکن است حسابرسان تنها بخشی از افزایش سرمایه را تصویب کنند. سپس مدارک لازم به اداره ثبت شرکتها و سازمان بورس ارسال میشود. سازمان بورس پس از بررسی مدارک، صحت افزایش سرمایه را تایید کرده و اطلاعیه صدور مجوز افزایش سرمایه صادر میشود. تاریخ برگزاری مجمع عمومی فوقالعاده برای تصمیمگیری نهایی نیز مشخص میشود.
حق تمبر سرمایه ثبتی
حق تمبر سرمایه ثبتی نوعی مالیات دولتی بر دارایی شرکتها است. شرکتهای تجاری هنگام ثبت افزایش سرمایه باید این مالیات را پرداخت کنند که معادل نیم در هزار ارزش اسمی سهام یا سهمالشرکه شرکت محاسبه میشود. مهلت قانونی پرداخت این مالیات دو ماه از تاریخ ثبت افزایش سرمایه است و عدم پرداخت آن جریمهای معادل دو برابر اصل حق تمبر به همراه دارد.
شرکتهایی که قبلا سرمایه خود را کاهش دادهاند، تا سقف سرمایهای که حق تمبر آن پرداخت شده، از پرداخت مجدد این مالیات معاف میشوند و این امکان را دارند تا از پرداخت دوباره مالیات پرهیز کنند.
نحوه استعلام سرمایه ثبتی و اطلاعات قانونی شرکتها
شناخت اعتبار شرکتها و بررسی دارندگان حق امضا اهمیت فراوانی دارد. استعلام وضعیت قانونی شرکتها باید از مراجع معتبر انجام شود. در حال حاضر، تنها منبع قابل استناد برای افراد و سازمانها، سامانه استعلام اشخاص حقوقی کشور است. تنها شرکتهایی که نام آنها در این سامانه ثبت شده باشد از اعتبار قانونی برخوردارند. این سامانه زیر نظر سازمان ثبت اسناد و املاک کشور فعالیت میکند.
برای استعلام سرمایه ثبتی یا سایر مشخصات شرکت، وارد کردن حداقل یکی از اقلام اطلاعاتی ضروری است. این اقلام شامل شناسه ملی، شماره ثبت شرکت یا نام کامل شخصیت حقوقی میشوند. شناسه ملی یک کد یازده رقمی است که به هر شرکت به صورت منحصر به فرد اختصاص مییابد و یکی از مهمترین ابزارهای شناسایی و استعلام شرکتهای ثبت شده محسوب میشود. شرکتهایی که شماره ثبت ندارند، غیرمجاز شناخته میشوند.
پس از جستجو در سامانه، اطلاعات کلی شرکت شامل نام کامل، تاریخ تاسیس، نوع شخصیت و وضعیت شرکت قابل مشاهده است. همچنین، تاریخ ثبت آخرین سرمایه ثبتی و آخرین تغییرات شرکت نیز در این استعلام قابل دسترسی است. آخرین سرمایه ثبتی مبلغی است که در آخرین آگهی رسمی شرکت قید شده است. برای مشاهده جزئیات بیشتر و آگهی کامل، باید به سایت روزنامه رسمی کشور مراجعه کرد. در روزنامه رسمی، امکان مشاهده نام اعضای هیئت مدیره، موضوع فعالیت و سرمایه شرکت وجود دارد. عدم دسترسی به اطلاعات شرکت در این سامانهها نشاندهنده ثبت نشدن قانونی آن است.
اهمیت و ویژگیهای سرمایه ثبتی و پیامدهای کاهش آن
رقم ثبت شده سرمایه ثبتی نوع و دستهبندی شرکتها را مشخص میکند و شرکتهایی که سرمایه ثبتی بالاتری دارند، از اعتبار بیشتری برخوردارند. این سرمایه تضمینکننده حقوق بستانکاران است و هیچ یک از شرکا حق برداشت یا دخل و تصرف در آن را ندارند. سرمایه با دارایی شرکت متفاوت است؛ دارایی شامل منابع مالی و غیرمالی متغیر است و در طول زمان میتواند افزایش یا کاهش یابد. نسبت سرمایه ثبتی در تعیین ساختار مالی و پایداری شرکت نقش مهمی دارد و به عنوان منبع تامین وجوه مورد نیاز برای ایجاد منابع شناخته میشود. سرمایه یا حقوق صاحبان سهام شرکت مستهلک نمیشود.
تغییرات در سرمایه ثبتی معمولا با افزایش همراه است و کاهش آن در طول حیات شرکت به ندرت رخ میدهد. کاهش سرمایه میتواند به صورت اختیاری یا اجباری انجام شود و با کاهش مبلغ اسمی سهام یا تقلیل تعداد سهام امکانپذیر است. اگر سرمایه شرکت سهامی از حداقل قانونی کمتر شود، شرکا موظفند کمبود را ظرف یک سال جبران کنند. در غیر این صورت، شرکت باید به نوع دیگری از شرکتهای تجاری تبدیل شود. در صورتی که سرمایه جبران نشود، هر شخص ذینفع میتواند انحلال شرکت را از مراجع قانونی درخواست کند.
جمعبندی
سرمایه ثبتی، آورده نقدی یا غیرنقدی شرکا هنگام تاسیس شرکت است و پایهای برای رشد، سودآوری و مشروعیت قانونی شرکت محسوب میشود. حداقل سرمایه برای ثبت شرکتها توسط قانون مشخص شده است و شرکتهای سهامی عام، سهامی خاص و با مسئولیت محدود حداقل سرمایه اولیه دارند، در حالی که شرکتهای تضامنی و نسبی چنین محدودیتی ندارند. شرکتها هنگام ثبت سرمایه اولیه یا افزایش آن موظف به پرداخت مالیات حق تمبر هستند و استعلام آخرین سرمایه ثبتی از سامانه استعلام اشخاص حقوقی یا روزنامه رسمی امکانپذیر است. پایبندی به این الزامات، اعتبار و رشد بلندمدت شرکت را تضمین میکند.
