بانک جهانی چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟

بانک جهانی (The Word Bank)، یک نهاد بین‌المللی مالی است که هدف اصلی آن ارائه وام و کمک‌های مالی به کشورهای در حال توسعه با هدف کاهش فقر و ارتقای توسعه اقتصادی آن‌ها است. همچنین، این نهاد به ارائه مشاوره و حمایت‌های فنی برای این کشورها می‌پردازد. دو سازمان تشکیل‌دهنده بانک جهانی، بانک بین‌المللی بازسازی و توسعه (IBRD) و انجمن توسعه بین‌المللی (IDA) نام دارند. در این مقاله، به طور جامع به این نهاد بین‌المللی مهم و تمامی جنبه‌های مرتبط با آن پرداخته می‌شود.

گروه بانک جهانی چیست؟

بانک جهانی خود زیرمجموعه‌ای از گروه بانک جهانی (World Bank Group – WBG) محسوب می‌شود. بانک بین‌المللی بازسازی و توسعه (IBRD) و انجمن توسعه بین‌المللی (IDA) که در مجموع به عنوان بانک جهانی شناخته می‌شوند، همراه با سه سازمان مالی دیگر به نام‌های شرکت مالی بین‌المللی (IFC)، آژانس چندجانبه تضمین سرمایه‌گذاری (MIGA) و مرکز بین‌المللی حل‌وفصل اختلافات سرمایه‌گذاری (ICSID)، گروه بانک جهانی را تشکیل می‌دهند.

در ادامه، به معرفی این ۵ سازمان، و اهداف و ویژگی‌های اصلی هر یک از آن‌ها پرداخته می‌شود:

بانک بین‌المللی بازسازی و توسعه (IBRD)

بانک بین‌المللی بازسازی و توسعه (International Bank for Reconstruction and Development) به کشورهای در حال توسعه وام و کمک‌های مالی ارائه می‌دهد تا به توسعه اقتصادی و کاهش فقر کمک کند. این بانک در سال ۱۹۴۴ تاسیس شده و دفتر مرکزی آن در واشنگتن دی‌سی قرار دارد.

IBRD در سال ۱۹۴۴، در اواخر جنگ جهانی دوم، با هدف اصلی کمک به بازسازی کشورهای آسیب‌دیده از جنگ تاسیس شد؛ اما امروزه ماموریت اصلی آن، کاهش فقر و ارتقای توسعه پایدار در کشورهای در حال توسعه است.  این بانک با ارائه وام‌های بلندمدت و همچنین کمک‌های فنی و مشاوره‌ای به کشورهای عضو، به آن‌ها در دستیابی به اهدافشان در راستای توسعه کمک می‌کند. این بانک توسط ۱۸۹ کشور عضو اداره می‌شود و مالکیت آن به این کشورها تعلق دارد.

انجمن توسعه بین‌المللی (IDA)

انجمن توسعه بین‌المللی (International Development Association) سازمانی است که به کشورهای کم‌درآمد کمک مالی می‌کند. این سازمان در سال ۱۹۶۰ تاسیس شده و ۱۵۸ کشور عضو دارد. IDA به کشورهایی که با کمبود بودجه مواجه هستند، وام‌های بلندمدت با شرایط آسان ارائه می‌دهد. این وام‌ها می‌توانند حتی طی ۵۰ سال بازپرداخت شوند.IDA  در کنار بانک جهانی IBRD فعالیت می‌کند، اما تمرکز اصلی آن بر کشورهای فقیرتر است، در حالی که IBRD بیشتر بر کشورهای با درآمد متوسط تمرکز دارد.

وام‌های IDA با نرخ بهره پایین یا بدون بهره و با دوره‌های بازپرداخت طولانی ارائه می‌شوند تا کشورهای در حال توسعه بتوانند از این وام‌ها برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های توسعه‌ای مانند آموزش، بهداشت، و زیرساخت‌ها استفاده کنند. عضویت در IDA برای کشورهایی که شرایط خاصی را داشته باشند، امکان‌پذیر است. این کشورها معمولا از نظر شاخص‌های توسعه در رتبه‌های پایین‌تری قرار دارند.

شرکت مالی بین‌المللی (IFC)

شرکت مالی بین‌المللی (International Finance Corporation) یا به اختصار IFC، در سال ۱۹۵۶ برای حمایت از سرمایه‌گذاری پایدار در بخش خصوصی کشورهای در حال توسعه تاسیس شد. این شرکت بزرگترین منبع برای تامین مالی پروژه‌های بخش خصوصی در کشورهای در حال توسعه است.

این شرکت که مقر آن در واشینگتن دی‌سی قرار دارد، به عنوان یک نهاد مالی بین‌المللی نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورهای در حال توسعه ایفا می‌کند. IFC با حمایت از بخش خصوصی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، به ایجاد فرصت‌های شغلی، افزایش درآمد و بهبود سطح زندگی در این کشورها کمک می‌کند. هر کشوری که عضو بانک جهانی باشد، می‌تواند عضو IFC نیز باشد.

نقش و اهداف IFC به شرح زیر است:

• حمایت از بخش خصوصی: IFC با ارائه وام، خدمات مشاوره‌ای و سرمایه‌گذاری به شرکت‌ها و موسسات بخش خصوصی در کشورهای در حال توسعه، به رشد و توسعه بخش خصوصی آن‌ها کمک می‌کند.
• ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری: IFC با ایجاد بازارهای جدید و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، فرصت‌های سرمایه‌گذاری در کشورهای در حال توسعه را افزایش می‌دهد.
• کاهش فقر و توسعه پایدار: هدف اصلی IFC کمک به کاهش فقر و ارتقای توسعه پایدار در کشورهای در حال توسعه از طریق حمایت از بخش خصوصی است.
• افزایش ظرفیت‌سازی: IFC با ارائه کمک‌های فنی و آموزشی، به تقویت ظرفیت‌های نهادی و انسانی در کشورهای در حال توسعه کمک می‌کند.
• مشارکت با بخش خصوصی: IFC به عنوان یک نهاد مالی بین‌المللی، با بخش خصوصی همکاری می‌کند تا پروژه‌هایی را اجرا کنند که به توسعه اقتصادی و اجتماعی کمک می‌کنند.
• توسعه بازار سرمایه: IFC در توسعه بازار سرمایه در کشورهای در حال توسعه نیز نقش دارد و به شرکت‌ها برای افزایش دسترسی به منابع مالی کمک می‌کند.

آژانس چندجانبه تضمین سرمایه‌گذاری (MIGA)

آژانس چندجانبه تضمین سرمایه‌گذاری (Multilateral Investment Guarantee Agency) در سال ۱۹۸۸ به عنوان بخشی از گروه بانک جهانی تاسیس شد. این آژانس هدفش ارائه بیمه در خصوص ریسک سیاسی برای سرمایه‌گذاری‌های خصوصی در کشورهای در حال توسعه است.

این سازمان، با ارائه بیمه در برابر ریسک‌های سیاسی مانند مصادره اموال، نقض قرارداد و جنگ، سرمایه‌گذاری‌های خارجی را تشویق می‌کند. این بیمه به سرمایه‌گذاران اطمینان می‌دهد که در صورت بروز این نوع ریسک‌ها، خسارت‌هایشان پوشش داده خواهد شد. MIGA دارای ۱۷۵ کشور عضو است و دفتر مرکزی آن در واشینگتن دی‌سی قرار دارد.

مرکز بین‌المللی حل و فصل اختلافات سرمایه‌گذاری (ICSID)

مرکز بین‌المللی حل و فصل اختلافات سرمایه‌گذاری (International Centre for Settlement of Investment Disputes) در سال ۱۹۶۶ برای تسهیل حل و فصل اختلافات مربوط به سرمایه‌گذاری بین دولت‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی تاسیس شد. ICSID یک بستر داوری مستقل و بی‌طرف را برای رسیدگی به این اختلافات فراهم می‌کند. وظایف و اهداف ICSID را می‌توان به صورت زیر برشمرد:

• تسهیل سرمایه‌گذاری: با ارائه یک چارچوب حقوقی برای حل و فصل اختلافات، ICSID به افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی و تشویق جریان سرمایه‌گذاری به کشورهای عضو کمک می‌کند.
• حل و فصل اختلافات: ICSID به عنوان یک نهاد داوری، به حل و فصل اختلافات بین دولت‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی از طریق داوری یا سازش کمک می‌کند.
• تضمین امنیت حقوقی: ICSID با ارائه یک فرایند داوری شفاف و منصفانه، امنیت حقوقی سرمایه‌گذاران و دولت‌ها را در زمینه سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی تضمین می‌کند.

اهداف بانک جهانی

بانک جهانی اهداف متعددی را دنبال می‌کند که اصلی‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• کاهش فقر: این هدف اصلی و محوری بانک جهانی است و از طریق حمایت از رشد اقتصادی و بهبود شرایط زندگی افراد فقیر در کشورهای عضو محقق می‌شود. 
• توسعه پایدار: بانک جهانی تلاش می‌کند تا توسعه‌ای را ترویج کند که هم نیازهای حال و هم نیازهای آینده را برآورده سازد، به این معنی که از نظر اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی پایدار باشد. 
• بهبود استانداردهای زندگی: این بانک با تامین مالی پروژه‌ها و ارائه کمک‌های فنی در حوزه‌های مختلف مانند آموزش، بهداشت، زیرساخت‌ها و کشاورزی، به بهبود کیفیت زندگی مردم در کشورهای در حال توسعه کمک می‌کند. 
• ارائه خدمات مشاوره: بانک جهانی خدمات مشاوره‌ای تخصصی در زمینه‌های مختلف به کشورهای عضو ارائه می‌دهد تا آن‌ها بتوانند سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه‌ای خود را به طور موثرتری اجرا کنند. 

مهمترین هدف بانک جهانی چیست؟

مهمترین هدف بانک جهانی کاهش فقر در کشورهای در حال توسعه و بهبود استانداردهای زندگی مردم در این کشورها است. در این راستا، این سازمان با ارائه وام، کمک‌های مالی و مشاوره فنی به این کشورها کمک می‌کند تا پروژه‌های توسعه‌ای را اجرا کنند و به اهداف توسعه‌ای خود دست یابند.

سوالات مهم و متداول در رابطه با بانک جهانی:

۱. بانک جهانی چیست؟ بانک جهانی یک سازمان بین‌المللی مالی است که هدف اصلی آن کاهش فقر و توسعه اقتصادی در کشورهای در حال توسعه است.

۲. تفاوت صندوق بین المللی پول و بانک جهانی چیست؟ صندوق بین‌المللی پول (IMF) بر ثبات اقتصاد کلان و جلوگیری از بحران‌های مالی تمرکز دارد، در حالی که بانک جهانی بر توسعه اقتصادی و کاهش فقر در کشورهای در حال توسعه متمرکز است.

۳. بانک جهانی در کدام کشور است؟ دفتر مرکزی بانک جهانی در شهر واشینگتن دی سی، در کشور ایالات متحده آمریکا قرار دارد.