آشنایی با انواع وضعیت نماد در تابلوی بورس و فرایند توقف نمادها
شرکت‌هایی که سهام خود را در بازار سرمایه عرضه می‌کنند با نام نماد مشخصی در این بازار حضور دارند. برای خرید و فروش یک سهم باید از وضعیت نماد آن در بازار اطلاع داشت. هر نماد در بازه‌های زمانی مختلف یک وضعیت دارد که در تابلوی آن در بازار قابل مشاهده است. وضعیت یک نماد نشان‌دهنده این است که امکان معامله یا ثبت سفارش برای سهام آن وجود دارد یا نمی‌توان برای خرید و فروش آن اقدام کرد. وضعیت‌ها انواع مختلفی دارند که هر کدام شرایط و دلایل خاص خود را دارند و لازم است که سرمایه‌گذاران با این وضعیت‌ها آشنایی داشته باشند. در این مقاله به آشنایی با وضعیت نمادها در بورس، معرفی انواع آن و همچنین فرایند توقف نمادها در بورس پرداخته شده است.
تعریف وضعیت نماد در تابلوی بورس
وضعیت نماد در بورس به معنی شرایط و امکان انجام معامله آن نماد است. شرکت‌ها با نام نماد خود در بازار سرمایه فعالیت می‌کنند و هر نماد ممکن است در بازه‌های زمانی مختلف، وضعیت متفاوتی داشته باشد که این وضعیت‌ها ثابت نیستند و توسط ناظر بازار تعیین می‌شوند. هدف از تعیین وضعیت هر نماد در بورس، حفظ شفافیت در بازار است. زمانی که اتفاقات مهمی در یک شرکت رخ می‌دهد که می‌تواند بر قیمت سهم تاثیر بگذارد، معاملات نماد متوقف می‌شود تا اطلاعات لازم به سرعت در اختیار تمامی سهامداران و فعالان بازار قرار گیرد. این امر به سهامداران فرصت می‌دهد تا اطلاعات جدید را بررسی کرده و آگاهانه برای سرمایه‌گذاری تصمیم‌گیری کنند.
شناخت انواع وضعیت نمادها در بورس برای سرمایه‌گذاران اهمیت زیادی دارد و عدم آشنایی با این وضعیت‌ها می‌تواند چالش‌ها و مشکلاتی را در فرآیند معاملات ایجاد کند. ناظر بازار هرگونه تغییر در وضعیت نماد را از طریق سایت tsetmc به اطلاع افراد می‌رساند و همچنین اگر این تغییرات مرتبط با فعالیت شرکت باشند، در گزارش‌های شرکت در سامانه کدال قابل مشاهده هستند. وضعیت فعلی هر نماد در تابلوی معاملاتی آن سهم نمایش داده می‌شود.
بررسی انواع وضعیت نمادها در بورس
به طور کلی انواع وضعیت برای هر نماد در بورس شامل وضعیت مجاز، وضعیت مجاز-محفوظ، وضعیت مجاز-متوقف، وضعیت ممنوع، وضعیت ممنوع-متوقف، وضعیت ممنوع-محفوظ، وضعیت مجاز-محفوظ، وضعیت مشمول تعلیق و وضعیت معامله تحت احتیاط هستند که در ادامه به بررسی هر یک پرداخته می‌شود.
- وضعیت مجاز نماد در بورس
یکی از انواع وضعیت نمادها در بورس وضعیت مجاز است. زمانی که یک نماد در وضعیت مجاز قرار دارد یعنی سفارش‌گذاری و معامله برای این نماد بدون مانع است. برای ثبت سفارش خرید یا فروش سهم نمادهای مجاز می‌توان در ساعت‌های معاملاتی و پیش‌گشایش بازار بورس اقدام کرد. محدوده دامنه نوسان این نمادها بر اساس نوع بازار آن‌ها تعیین شده و معامله‌گران نیز می‌توانند طبق همین محدوده دامنه نوسان برای ارائه سفارشات خرید و فروش خود اقدام کنند. نمادهایی که در حالت مجاز قرار دارند به رنگ سبز در بین نمادها دیده می‌شوند و از این طریق نیز قابل تشخیص هستند. تصویر زیر تابلوی نماد فارس را در سایت tsetmc نشان می‌دهد که در قسمت پایین تابلو و مقابل وضعیت از عبارت مجاز برای آن استفاده شده است.
- وضعیت ممنوع نماد در بورس
وضعیت ممنوع یکی از انواع وضعیت نمادها در بورس است که به معنای عدم امکان معامله و سفارش‌گذاری برای سهام آن نماد است. معمولا این وضعیت در همان روز معاملاتی تغییر می‌کند و سهم برای معامله باز می‌شود. در واقع اگر بنا بر معامله نشدن سهم در بازه زمانی طولانی‌تری باشد از وضعیت ممنوع برای آن استفاده نمی‌شود زیرا ممنوع یک وضعیت توقف کوتاه یا موقت است. نماد به دلایل مختلفی مانند نوسانات قیمتی شدید و افشای اطلاعات با اهمیت در این وضعیت قرار می‌گیرد. نمادهای ممنوع به رنگ قرمز نمایش داده می‌شوند و از این طریق می‌توان آن‌ها را شناسایی کرد.
- وضعیت مجاز-متوقف نماد در بورس
وضعیت مجاز-متوقف یک نوع وضعیت برای نماد در بورس است که نماد مورد نظر متوقف شده و امکان معامله برای آن وجود ندارد و با نام مجاز-مسدود نیز شناخته می‌شود. در این وضعیت زمان باز شدن نماد مشخص نیست و تاریخ آن توسط ناظر بازار در سایت کدال اعلام خواهد شد. این زمان ممکن است چند ساعت تا چند روز طول بکشد و تا زمان باز شدن نماد، امکان ثبت سفارش یا خرید و فروش سهم آن وجود ندارد. به طور مثال اگر یک سهم نوسانات بیش از 20 درصد داشته باشد، ممکن است توسط ناظر بازار در این وضعیت قرار بگیرد. نمادهایی که در وضعیت مجاز-متوقف هستند به رنگ نارنجی نمایش داده می‌شود و از این طریق قابل شناسایی هستند.
- وضعیت ممنوع-متوقف
وضعیت ممنوع-متوقف یک وضعیت برای نمادها در بورس است که به معنی عدم امکان معامله و سفارش‌گذاری برای سهم آن نماد است. وضعیت ممنوع-متوقف با وضعیت ممنوع متفاوت است زیرا وضعیت ممنوع معمولا بازه زمانی کوتاهی دارد اما وضعیت ممنوع-متوقف تا چند ماه نیز ممکن است زمان ببرد. این وضعیت به دلایل مختلفی مانند ابهام در گزارشات مالی، تعدیل سود، یا برگزاری مجامع نماد است. نمادهای ممنوع-متوقف مانند نمادهای ممنوع با رنگ قرمز در بازار مشخص می‌شوند. تصویر زیر تابلوی نماد های وب را با وضعیت ممنوع-متوقف نشان می‌دهد.
- وضعیت مجاز-محفوظ
وضعیت مجاز-محفوظ زمانی اتفاق می‌افتد که سهام یک نماد پس از ممنوعیت برای خرید و فروش باز می‌شود. در این وضعیت، معامله‌گران می‌توانند سفارش‌های خرید و فروش خود را ثبت کنند اما معامله‌ای انجام نمی‌شود. وضعیت مجاز-محفوظ برای آماده‌سازی بازار و کشف محدوده قیمت نماد در نظر گرفته می‌شود. پس از ثبت سفارش‌ها، ناظر ممکن است نماد را دوباره متوقف کرده و پس از تعیین قیمت و محدوده نوسان، وضعیت نماد را به مجاز تغییر دهد تا معاملات انجام شوند. این وضعیت کمتر از یک روز زمان می‌برد و نماد با رنگ نارنجی در بازار نمایش داده می‌شود. توصیه می‌شود برای خرید و فروش سهم نمادهایی که در وضعیت مجاز-محفوظ هستند، دلیل ممنوعیتی که پیش از این وضعیت داشتند بررسی شود.
- وضعیت ممنوع-محفوظ
برای بازگشایی نماد و تغییر وضعیت آن از ممنوع-متوقف به مجاز، نماد در وضعیت ممنوع-محفوظ قرار می‌گیرد. این وضعیت برای سفارش‌گذاری است اما امکان معامله سهم وجود ندارد. در وضعیت ممنوع-محفوظ با سفارش‌های ثبت شده برای خرید و فروش سهم، قیمت آن مشخص می‌شود و سپس در وضعیت مجاز، سهم با قیمتی که کشف شده است باز می‌شود.
- وضعیت مشمول فرایند تعلیق
این وضعیت برای شرکت‌هایی رخ می‌دهد که به تعهدات مربوط به انتشار اطلاعات و گزارشات خود عمل نکرده‌اند یا اطلاعاتشان شفاف نیست و امکان معامله برای آن‌ها وجود ندارد. این به معنای پایان سرمایه‌گذاری نیست، بلکه هشدار یا زمانی است که شرکت فرصت دارد که با شفاف کردن فعالیت خود، این وضعیت را اصلاح کند. دلایلی مانند زیان انباشته بیش از نصف سرمایه (مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت)، تخلف از تبصره ماده ۳۸ دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار، عدم ارائه گزارشات مالی یا معاملات مشکوک می‌تواند منجر به این وضعیت شود. تفاوت این وضعیت با تعلیق شرکت در این است که در وضعیت مشمول فرایند تعلیق، فرصتی (مهلت 6 ماهه) برای رفع مشکل وجود دارد. اگر شرکت در این مدت اقدامی جهت اصلاح وضعیت نکند، وارد وضعیت تعلیق کامل می‌شود. تصویر زیر نمادهایی که در وضعیت مشمول فرایند تعلیق قرار دارند را در سامانه tsetmc نشان می‌دهد.
- وضعیت معامله تحت احتیاط
شرکت‌هایی که ممکن است توسط ناظر بازار به حالت تعلیق دربیایند، در وضعیت معامله تحت احتیاط قرار می‌گیرند. در این حالت ممکن است سازمان بورس به سهامداران فرصت نقد کردن سهام بدهد، اما این امر به معنای تعلیق قطعی نیست. برای معامله سهام این نمادها لازم است که سرمایه‌گذار پذیرش‌نامه ریسک را تایید کند و با اطلاع از این وضعیت اقدام به معامله کند.
- وضعیت تعلیق
وضعیت تعلیق یعنی معاملات و سفارش‌گذاری برای سهام یک نماد حداقل بیش از 5 روز است که بسته شده است. اگر یک شرکت اطلاعات و گزارش‌های خود را در زمان مقرر منتشر نکند یا خطا و تقلبی در گزارش‌های آن وجود داشته باشد، سازمان بورس و اوراق بهادار این شرکت را به وضعیت تعلیق درمی‌آورد.
لازم به ذکر است که هر نماد بر اساس قوانین تعریف شده در یک وضعیت مشخص قرار می‌گیرد اما عامل اصلی در تعیین وضعیت برای هر نماد، تصمیم ناظر سهم است.
فرایند توقف نماد در بورس چگونه است؟
در بازار بورس، ناظر بازار می‌تواند تحت شرایط خاصی امکان خرید و فروش سهام یک نماد را متوقف کند. اگر یک رویداد یا شرایط بر ارزش سهام یک شرکت تاثیر زیادی داشته باشد، معاملات نماد از طرف ناظر بازار متوقف می‌شود تا شرایط جدید اطلاع‌رسانی شود و شفافیت در معاملات حفظ شود. توقف نماد همیشه به علت بروز یک مشکل نیست و گاهی نیز دلایل مثبتی مانند افزایش سرمایه دارد که می‌تواند برای معامله‌گران سودآور باشد. دلایل اصلی توقف نماد به شرح زیر است:
افشای اطلاعات با اهمیت: شرکت‌ها وظیفه دارند که اطلاعات مهم و گزارش‌هایی که در شرح عملکرد آن‌ها تاثیرگذار است را منتشر کنند. این اطلاعات شامل اطلاعات گروه الف و ب هستند. گروه الف شامل مواردی مانند اعلام نتایج مزایده، واگذاری، خرید مجوز، اعلام ورشکستگی، بهره‌برداری از طرح‌های جدید و تغییر سهامداران عمده است. بازگشایی پس از افشای اطلاعات گروه الف معمولا در روز معاملاتی بعدی و بدون محدودیت دامنه نوسان انجام می‌شود. اطلاعات گروه ب نیز شامل مواردی مثل تغییر در ترکیب فروش یا تولید، اتمام یا پذیرش تعهدات جدید است. بازگشایی نماد پس از افشای اطلاعات گروه ب معمولا در همان روز معاملاتی یا حداکثر روز بعد و با محدودیت دامنه نوسان صورت می‌گیرد.
نوسان بیش از حد قیمت: در صورت نوسان پیوسته 20 درصدی (چه مثبت چه منفی) طی 5 روز متوالی، ناظر بازار ممکن است نماد را برای بررسی شرایط متوقف کند. این توقف کوتاه‌مدت (حدود 60 دقیقه) است و پس از آن نماد قابلیت معامله پیدا می‌کند که معمولا این توقف در روندهای صعودی انجام می‌شود. همچنین اگر سهمی در طی 15 روز متوالی نوسان مثبت 50 درصدی داشته باشد، نماد آن توسط ناظر بازار متوقف خواهد شد. در این حالت شرکت موظف به اطلاع‌رسانی دلیل این نوسان است.
برگزاری مجمع: شرکت‌ها برای ارائه گزارش‌های مالی، تصویب صورت‌های مالی و تصمیم‌گیری درباره سود تقسیمی مجمع سالیانه برگزار می‌کنند که معمولا یک یا دو روز قبل از برگزاری این مجمع، معاملات نماد متوقف می‌شود. همچنین در زمان برگزاری مجمع فوق‌العاده و مجمع عادی به طور فوق‌العاده نیز این اتفاق می‌افتد.
ابهام در گزارش‌های منتشر شده: اگر در گزارش‌ها یا اطلاعاتی که شرکت منتشر کرده، ابهامی وجود داشته باشد، سازمان بورس می‌تواند نماد را متوقف کند تا شفاف‌سازی لازم صورت گیرد. پس از آن در صورت تایید صحت اطلاعات، نماد در وضعیت مجاز قرار می‌گیرد.
مظنون شدن به دستکاری قیمت یا استفاده از اطلاعات نهانی: ناظر بازار ممکن است در صورت مظنون شدن به این موارد، نماد را متوقف کند.
جمع‌بندی
وضعیت نماد در بورس نشان‌دهنده شرایط امکان انجام معامله یا ثبت سفارش برای آن سهم است. این وضعیت‌ها توسط ناظر بازار تعیین می‌شوند و هدف اصلی از آن‌ها حفظ شفافیت بازار و آگاهی سرمایه‌گذاران است. وضعیت‌های رایج نماد در بازار بورس شامل وضعیت مجاز، مجاز-متوقف، مجاز-محفوظ، ممنوع، ممنوع-محفوظ، ممنوع-متوقف، مشمول فرایند تعلیق، احتیاط در معامله، تعلیق و وضعیت‌های انتقالی مانند مجاز-محفوظ یا ممنوع-محفوظ هستند. شناخت این وضعیت‌ها به سهامداران و سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا بازه‌های زمانی که امکان معامله برای یک نماد وجود دارد را شناسایی کند و همچنین از تغییرات آن آگاه شوند.
