قرارداد آتی زعفران چیست و چگونه معامله می‌شود؟

بورس کالا امروزه بستر معاملات آتی کالاهای مختلفی است که زعفران یکی از این کالاها است. معاملات آتی این کالا در بورس کالا بسیار مورد توجه سرمایه‌گذاران است. در این مقاله به چیستی قرارداد آتی زعفران و نحوه معاملات آن در بورس کالا پرداخته شده است.

قرارداد آتی زعفران چیست؟ 

قرارداد آتی زعفران برای اولین بار در بورس کالای ایران در خرداد ماه ۱۳۹۷ راه‌اندازی شد که هدف از ایجاد آن، پوشش ریسک تولیدکنندگان و شفافیت قیمتی بود. این قرارداد در واقع قراردادی است که براساس آن سرمایه‌گذاران با پیش‌بینی قیمت زعفران در آینده، این کالا را امروز معامله کرده اما زمان تحویل کالا و پرداخت در آینده‌ای مشخص خواهد بود.

قرارداد آتی در واقع امکان ایجاد بازار دو طرفه را برای سرمایه‌گذاران میسر می‌کند، به‌طوری‌که افراد هم از افت و هم از رشد قیمت‌ها منتفع می‌شوند. این قراردادها به دلیل داشتن اهرم مالی، امکان کسب سود را بیش از پیش می‌کند، این در حالی است که امکان زیان نیز به همان میزان افزایش خواهد یافت. در حال حاضر قرارداد آتی زعفران رشته‌ای بریده ممتاز نگین در بورس کالا معامله می‌شود. پیش‌تر‌ها زعفران رشته‌ای درجه یک (پوشال معمولی) نیز در بستر این بورس معامله می‌شد که امروزه غیرفعال شده است.

ریسک و فرصت‌های قرارداد آتی زعفران

مهم‌ترین مزیت قراردادهای آتی کالایی، همچون آتی زعفران، پوشش ریسک نوسانات قیمتی این کالا در آینده است. تولیدکنندگان این کالا، با خیال آسوده‌تر می‌توانند کالای خود را امروز با قیمتی مشخص به فروش برسانند و نگران افت قیمت‌ها در آینده نباشند. 

مزیت بعدی، استفاده از اهرم در این قرارداد است. برای سرمایه‌گذاری در این نوع قراردادهای آتی، افراد بیش از دارایی خود و در ابتدا تنها با وجه تضمین اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند و در نتیجه سودآوری بالایی خواهد داشت. 

به‌رغم مزایایی که قراردادهای آتی دارند، اما با توجه به این‌که برآورد قیمت‌ها براساس حدس و گمان است، از طرفی اهرم مالی امکان زیان بیشتر را نیز برای سرمایه‌گذاران، افزایش می‌دهد، بنابراین افراد باید حتما دانش و مهارت لازم برای تحلیل و بررسی بازارهای کالایی را داشته باشند.  

نحوه معاملات قرارداد آتی زعفران

برای معاملات قرارداد آتی زعفران، همچون سایر کالاها در بازار بورس کالا، افراد باید کد بورسی داشته باشند. سپس از طریق ثبت‌نام در یکی از کارگزاری‌های مجاز مورد تایید بورس کالا نسبت به دریافت کد معاملات بورس کالا اقدام کنند. همچنین افراد باید حساب عملیاتی افتتاح کنند. این حساب جهت تسویه وجوه توسط اتاق پایاپای استفاده می‌شود و وجه تضمین باید در این حساب شارژ شود. پس از افتتاح حساب و ثبت‌نام در کارگزاری، افراد می‌توانند با دریافت کد معاملات آنلاین از طریق پنل معاملاتی کارگزاری نسبت به خرید یا فروش قرارداد آتی زعفران اقدام کنند. 

مشخصات قرارداد آتی زعفران

در بازار آتی هر قرارداد دارای مشخصاتی است که قرارداد آتی زعفران از این امر مستثنی نیست. در ادامه مواردی که در قرارداد آتی زعفران درج می‌شود، تشریح شده است:

دارایی پایه: هر قرارداد آتی مبتنی بر یک دارایی پایه است. در واقع این قرارداد برای معاملات آن دارایی تنظیم می‌شود. در این قرارداد، زعفران رشته‌ای بریده ممتاز نگین، به عنوان دارایی پایه است.

اندازه قرارداد: هر قراردادی باید اندازه‌ای مشخص و استاندارد داشته باشد. در خصوص قرارداد آتی زعفران، اندازه قرارداد ۱۰۰ گرم است.

استاندارد تحویل: هر قراردادی باید استانداردهای مخصوص به خود را داشته باشد. این استانداردها از ویژگی‌های ظاهری، کیفیت، طعم و عطر، ویژگی‌های میکروبیولوژی و شیمیایی این کالا و… را شامل می‌شود. بنابراین دارایی پایه برای معامله باید استانداردهای لازم را داشته باشد‌.

ماه قرارداد: این قراردادها در تمامی ماه‌های سال بنابر تشخیص بورس کالا انجام می‌شود.

دامنه نوسان قرارداد: معاملاتی که در بستر بورس ایران انجام می‌شوند دارای محدودیت یا اصطلاحا دامنه نوسانی هستند، به این معنا که کف و سقف قیمت روزانه باید در محدوده مشخصی باشد. در قراردادهای آتی زعفران این دامنه نوسان، مثبت و منفی ۵ درصد است.

دوره معاملات: در هر قرارداد آتی، دوره معاملاتی قرارداد، در اطلاعیه‌های هر نماد ذکر خواهد شد. 

حداقل تغییر قیمت سفارش: برای تعریف حداقل تغییر قیمت در این قراردادها، فرض شود که بالاترین قیمت هر سفارش در تابلو معاملات X هزار ریال باشد. در صورتی که سرمایه‌گذار قصد ارسال سفارش با قیمت بیشتری دارد، نهایتا می‌تواند سفارش خود را با حداقل X ریال بیشتر ثبت کند‌. در خصوص قرارداد آتی زعفران حداقل تغییر قیمت سفارش، 100 ریال برای هر گرم معادل ۱۰ هزار ریال در هر قرارداد است.

نحوه محاسبه وجه تضمین: وجه تضمین قرارداد آتی زعفران همواره عددی ثابت نیست و براساس قرارداد با فرمول مشخصی محاسبه شده که در این فرمول میانگین قیمت‌های تسویه روزانه در کلیه سررسیدهای قراردادهای آتی در دارایی پایه مربوطه تعیین می‌شود. این وجه تضمین در پایان هر روز معاملاتی بر اساس فرمول زیر تعدیل و پس از دو روز کاری اعمال خواهد شد. فرمول وجه تضمین قرارداد آتی زعفران در ذیل آمده است:

A = درصد وجه تضمین اولیه که معادل ۱۰ درصد است.

B = میانگین قیمت‌های تسویه روزانه در کلیه سررسیدهای قراردادهای آتی دارایی پایه

C = تغییرات وجه تضمین که معادل دویست هزار ریال است.

S = اندازه قرارداد که معادل ۱۰۰ گرم است.

**نکته مهم آن است که حداقل وجه تضمین برابر با ۷۰ درصد وجه تضمین اولیه خواهد بود.

حداکثر حجم هر قرارداد: حداکثر حجم قرارداد آتی زعفران برابر با ۲۵ قرارداد است.

کارمزدها: میزان کارمزد معاملات این قراردادها در جدول ذیل آورده شده است:

نماد معاملاتی: همان‌طور که گفته شد، این نوع قراردادها در بستر بورس کالا با استفاده از پنل معاملاتی کارگزاری انجام می‌شود، بنابراین باید هر قرارداد آتی زعفران دارای یک نماد باشد. نماد این قرارداد به صورت SAFMMYY نمایش داده می‌شود که MM ماه قرارداد و YY سال قرارداد است.

ساعت معاملات: ساعت معاملات این قراردادها از شنبه تا چهارشنبه در ساعت 10 الی 17 و پنجشنبه‌ها از ساعت 10 الی 15 است، همچنین در آخرین روز معاملاتی از ساعت 10 الی 13 معاملات قرارداد آتی زعفران انجام می‌شود.

سقف مجاز موقعیت‌های تعهدی باز و معاملات: هرگاه معامله‌گری قرارداد آتی زعفران را خریداری کند، متعهد به خرید و دریافت دارایی پایه (واحدهای صندوق) در زمان مشخص خواهد بود. بنابراین تا هر زمان که موعد سررسید قرارداد فرا نرسیده، تنها با وجه تضمین امکان معامله وجود دارد، اما اگر سررسید قرارداد فرا رسد، فرد باید تمام ارزش قرارداد را پرداخت کند. در این حالت فرد موقعیت تعهدی باز دارد.

سقف مجاز موقعیت‌های تعهدی باز برای اشخاص حقیقی و حقوقی 1000 موقعیت در هر نماد معاملاتی است. همچنین برای بازارگردان و صندوق‌های کالایی کشاورزی برابر با 1000 موقعیت در هر نماد معاملاتی است که قابل افزایش تا 10 درصد موقعیت‌های تعهدی باز در آن نماد است.

سایر جزییات این قراردادها در سایت بورس کالای ایران قابل مشاهده است.

جمع‌بندی

همان‌طور که ذکر شد، قرارداد آتی زعفران، در واقع قراردادی است که براساس آن سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان برای پوشش ریسک نوسانات قیمتی، با پیش‌بینی قیمت زعفران در آینده، این کالا را امروز معامله کرده اما زمان تحویل کالا و پرداخت در آینده‌ای مشخص خواهد بود. این قراردادها به رغم مزایایی که دارد، ریسک بالایی دارند، بنابراین باید با استراتژی‌های معاملاتی صحیح و براساس مهارت و دانش بالا معامله شوند.