حد سود و حد ضرر چیست؟ 4 روش متداول برای محاسبه حد سود و ضرر

افراد برای سرمایه‌گذاری باید از اصول و قواعدی از پیش تعیین شده به عنوان یک استراتژی معاملاتی پیروی کنند. رعایت اصولی همچون حد سود و حد ضرر به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا عملکرد بهتری در سرمایه‌گذاری‌های خود رقم بزنند. همچنین این کار ریسک معاملات را به حداقل می‌رساند. بنابراین در این مقاله ضمن تعریف حد سود و حد ضرر و انواع آن‌ها، دلیل اهمیت و نحوه استفاده از این استراتژی آموزش داده شده است.

تعریف حدسود و حدضرر چیست؟

سرمایه‌گذاران به طور مداوم به دنبال بهترین ابزارها و استراتژی‌ها برای بهینه‌سازی بازده و در عین حال محافظت از پرتفوی خود هستند. یکی از این ابزارها که در جامعه سرمایه‌گذاران شهرت یافته است، استفاده از حد سود و حد ضرر است. برای پاسخ به این پرسش که حد سود چیست؟ باید گفت که این استراتژی سرمایه گذاری به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا با در نظرگرفتن پارامترهای مختلف بازدهی مورد انتظاری برای خود تعیین کنند.

همچنین هر زمان که به بازدهی مدنظر دست یافتند از معامله خارج شوند. قیمت مشخص شده برای حد سود به عنوان نقطه فعال‌سازی یا ماشه عمل می‌کند. زمانی که قیمت‌ها به سطحی که سرمایه‌گذار از قبل تعیین کرده است، برسد یا از آن فراتر رود، هشدار فروش داده می‌شود. این نقطه عملا محدوده‌ای است که که معامله‌گر تصمیم می‌گیرد که سود معامله رو دریافت و از معامله خارج شود.

در خصوص حد ضرر اما در نظرگرفتن حدی برای زیان در سرمایه‌گذاری‌ها یک جنبه محتاطانه از یک استراتژی مدیریت ریسک است که به معامله‌گران کمک می‌کند، ضرر را به حداقل برسانند. همچنین این امر باعث می‌شود افراد یک رویکرد معاملاتی منظم و سیستماتیک را حفظ کنند. تعیین حد ضرر برای موفقیت بلندمدت در دنیای پرتلاطم تجارت و سرمایه‌گذاری بسیار مهم است. معامله‌گران در حد ضرر همانند حد سود قیمتی را بر اساس شرایط و موقعیت‌ها تعیین می‌کنند تا با افت قیمت‌ها تا اندازه مشخص شده، هشدار فروش داده شود. این امر از زیان بیشتر می‌کاهد. این نقطه دقیقا جایی است که معامله‌گر تحمل پذیرش زیان بیشتر را ندارد و تصمیم می‌گیرد از معامله خارج شود.

انواع حد سود و ضرر

به طور کلی، دو نوع حد سود و حد ضرر وجود دارد. در ادامه این دو نوع، یعنی حد سود و زیان ثابت و شناور تشریح شده است.

حد سود و حد ضرر ثابت: همانطور که از نام آن پیداست، این دستور، توقف سود و ضرری است که در آن قیمت توقف در یک سطح ثابت، معمولا درصدی کمتر یا بیشتر از قیمت بازار تعیین می‌شود. این امر به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا زمانی که قیمت سهام به قیمت توقف از پیش تعیین شده رسید، به طور خودکار دستور فروش را آغاز و سود و ضرر احتمالی را محدود کنند. یکی از مزیت‌های این دستور توقف این است که معامله‌گران می‌توانند بدون توجه به نوسانات بازار، سطح ثابتی را تنظیم و در آن باقی بمانند. سرمایه‌گذاران از این نوع سفارش برای محافظت از سرمایه‌گذاری خود استفاده می‌کنند.

حد سود و حد ضرر شناور: این دستور توقف اندکی با ثابت متفاوت است. دستور توقف حد سود و ضرر شناور به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا سطح توقف سود و زیانی را تنظیم کنند که با تغییر قیمت سهام مطابقت می‌کند. به عبارت ساده، این روش به افراد امکان می‌دهد رشد سهم خود را دنبال و بر اساس آن یک توقف سود و ضرر تنظیم کنند، اگر قیمت در جهت مطلوب حرکت کند، سطح توقف نیز در آن جهت حرکت می‌کند.

برای مثال گاهی اوقات قیمت سهم روند صعودی در پیش می‌گیرد، در این حالت معامله‌گر حد ضرر خود را بالاتر می‌برد. مثلا اگر قبلا حد زیان یک سهم 12 هزار تومانی، 10 هزار تومان بود، اکنون 12 هزار تومان را به عنوان حد زیان تعیین می‌کند. این عمل برای زمانی کاربرد دارد که معامله‌گر نسبت به روند قیمتی مطمئن نیست. به این عمل اصطلاحا Trail یا گسترش دادن می‌گویند. این سفارش به قفل شدن سود کمک می‌کند و در عین حال ضررهای احتمالی در بازار را رو به کاهش محدود می‌کند.

مزایا تعیین حد سود و ضرر

استفاده از حد سود و حد ضرر به عنوان یک استراتژی معاملاتی مزایایی به شرح زیر دارد:

• مدیریت ریسک: تعیین حد سود و ضرر به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا ریسک‌های خود را کنترل کنند. این ابزارها مانع از انجام تصمیمات هیجانی و غیرمنطقی در شرایط بحرانی می‌شوند و با محدود کردن ریسک‌ها، احتمال از دست دادن سرمایه را کاهش می‌دهند.
• به حداقل رساندن زیان: با تعیین حد ضرر، سرمایه‌گذاران قادر خواهند بود زیان‌های خود را محدود کنند. این کار باعث می‌شود در شرایط منفی بازار از ضررهای بزرگ جلوگیری شده و از سقوط بیشتر قیمت‌ها جلوگیری شود.
• ذخیره کردن سود: تعیین حد سود باعث می‌شود تا سود کسب‌شده حفظ شود. در صورتی که قیمت به حد سود برسد، سرمایه‌گذار می‌تواند از آن سود بهره‌برداری کند و از تبدیل آن به زیان جلوگیری کند.
• کنترل هیجانات: استفاده از حد سود و ضرر به کنترل هیجانات سرمایه‌گذاران کمک می‌کند. بسیاری از تصمیمات سرمایه‌گذاران تحت تاثیر احساسات و هیجانات هستند؛ این ابزارها به اتخاذ تصمیمات منطقی و عقلانی‌تر کمک می‌کنند.

معایب تعیین حد سود و ضرر

در کنار مزایای آن می‌توان به برخی از معایب تعیین حد سود و ضرر نیز اشاره کرد:

• عدم اجرای تضمینی (الگوریتم‌ها): در برخی مواقع، با وجود تعیین حد ضرر یا حد سود، ممکن است قیمت‌ها به سرعت تغییر کنند و اجرای سفارشات به تاخیر بیافتد. این موضوع به ویژه در بازارهای پرنوسان و با نقدشوندگی پایین می‌تواند موجب عدم اجرای درست این سفارشات شود.
• جاماندن از سود بیشتر یا ایجاد زیان در روندهای بازگشتی: در برخی مواقع، حد سود می‌تواند باعث شود که از سود بیشتر جا بمانید یا حد ضرر زودتر از موعد فعال شود و در روندهای بازگشتی منجر به زیان گردد. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذار ممکن است از فرصت‌های بیشتر بازار بهره‌برداری نکرده و دچار زیان شود.
• عدم کارایی در بازارهایی با نقدشوندگی ضعیف: در بازارهایی که نقدشوندگی پایین دارند، تعیین حد سود و ضرر ممکن است به درستی کار نکند. در این بازارها، ممکن است سفارشات با تاخیر اجرا شوند یا اصلا اجرا نشوند، که می‌تواند خطراتی را برای سرمایه‌گذاران ایجاد کند.

عوامل اثرگذار بر تعیین حد سود و حد ضرر

در تعیین حد سود و ضرر عواملی دخیل هستند که باید بدان توجه داشت. این عوامل شامل موارد زیر هستند:

نوسانات قیمت: نوسانات بازار یا Volatility به شدت بر تعیین حد ضرر تاثیر می‌گذارد. در بازاری با نوسانات زیاد، قیمت ممکن است سریع‌تر تغییر کند. در این صورت، حد ضرر باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که از برخورد زودهنگام به آن جلوگیری کند. در این راستا، استفاده از میانگین دامنه واقعی (ATR) می‌تواند به‌عنوان یک شاخص برای تعیین نوسانات بازار کمک کند.

سطوح حمایت و مقاومت: سطوح حمایت و مقاومت یکی از ابزارهای مهم برای تعیین حد ضرر هستند. در تحلیل تکنیکال، این سطوح به‌عنوان مرزهای روانی و فنی برای قیمت عمل می‌کنند. معمولا حد ضرر درست پایین‌تر از سطح حمایت (برای خرید) یا بالاتر از سطح مقاومت (برای فروش) قرار می‌گیرد. این روش به معامله‌گران کمک می‌کند تا از نوسانات کوتاه‌مدت بازار دوری کنند.

نسبت ریسک به پاداش (ریسک به ریوارد): برای مدیریت صحیح ریسک و تعیین حد ضرر، باید نسبت ریسک به پاداش به‌درستی تنظیم شود. معمولا توصیه می‌شود که حد ضرر به‌گونه‌ای تعیین شود که نسبت ریسک به پاداش حداقل ۱ به ۲ یا ۱ به ۳ باشد. به‌این‌ترتیب، اگر یک معامله‌گر حاضر است ریسک ۱ درصد از سرمایه خود را بپذیرد، هدف سود او باید ۲ یا ۳ درصد باشد.

حجم معامله: حجم معامله نیز یکی از عوامل مهم در تعیین حد ضرر است. اگر حجم معاملات بالا باشد، امکان تغییرات سریع و بزرگ قیمت نیز بیشتر است. در چنین شرایطی، حد ضرر باید با توجه به حجم بازار و میزان نوسانات در نظر گرفته شود تا از به‌وجود آمدن ضررهای غیرمنتظره جلوگیری شود.

تحلیل تکنیکال: ابزارهای تحلیل تکنیکال مانند الگوهای قیمتی، میانگین متحرک، خطوط روند و سطوح فیبوناچی، می‌توانند به معامله‌گران کمک کنند تا محل مناسب برای حد ضرر را تعیین کنند. مثلا در صورتی که بازار به نقطه‌ای از روند صعودی یا نزولی برسد، حد ضرر معمولا بر اساس این شاخص‌ها تنظیم می‌شود.

حساسیت به اخبار و رویدادها: رویدادهای اقتصادی و اخبار می‌توانند تاثیر زیادی بر بازار داشته باشند. در چنین شرایطی، معمولا حد ضرر باید بیشتر در نظر گرفته شود تا از ضررهای ناشی از اخبار ناگهانی جلوگیری شود. مثلا در گزارش‌های درآمد شرکت‌ها یا تصمیمات اقتصادی که می‌توانند باعث نوسانات زیاد شوند، احتمال برخورد با حد ضرر وجود دارد.

زمان نگهداری موقعیت: مدت زمانی که یک معامله‌گر قصد دارد موقعیت خود را در بازار نگه دارد نیز بر تعیین حد ضرر تاثیر می‌گذارد. برای مثال، یک معامله‌گر روزانه معمولا حد ضرر کوتاه‌تری نسبت به یک سرمایه‌گذار بلندمدت تعیین می‌کند. در تایم‌فریم‌های بلندمدت، ممکن است حد ضرر وسیع‌تر باشد تا از تغییرات کوتاه‌مدت جلوگیری شود.

استراتژی معاملاتی: نوع استراتژی معاملاتی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، نقش زیادی در تعیین حد ضرر ایفا می‌کند. استراتژی‌های مختلف، از جمله معاملات روند، معاملات نوسانی و معاملات روزانه، هر کدام نیاز به روش خاصی برای تعیین حد ضرر دارند. به‌طور مثال، در استراتژی‌های نوسانی، حد ضرر معمولا باید در سطوح معکوس روند بازار یا نقاط برگشتی تعیین شود.

مقدار سرمایه و ریسک قابل تحمل: هر معامله‌گر باید میزان ریسک قابل قبول خود را در نظر بگیرد. این به این معنا است که حد ضرر نباید باعث از دست دادن مقدار زیادی از سرمایه شود. به‌طور معمول، پیشنهاد می‌شود که ریسک هر معامله بیشتر از یک الی 2 درصد از کل سرمایه نباشد. به همین دلیل، حد ضرر باید به‌طور دقیق با توجه به مقدار سرمایه و استراتژی ریسک تعریف شود.

تنظیمات شخصی: هر معامله‌گر ممکن است استراتژی‌های خاص خود را داشته باشد. در این راستا، عوامل روانی و فردی نظیر صبر و تحمل فرد و توانایی پذیرش ریسک نیز در تعیین حد ضرر موثرند. برخی از معامله‌گران ممکن است تصمیم بگیرند که به‌جای استفاده از حد ضرر ثابت، از حد ضرر متحرک (Trailing Stop) استفاده کنند تا در صورت حرکت مثبت بازار، حد ضرر نیز تغییر کند.

4 روش متداول برای محاسبه حد سود و ضرر

داشتن یک استراتژی خروج از معامله و آموزش تعیین حد ضرر و حد سود امری مفید برای افزایش کیفیت و کارایی در سرمایه‌گذاری افراد است. برای به کارگیری استراتژی حد سود معامله و حد ضرر آن، هم به صورت دستی می‌توان برای خود محدودیت‌هایی تعیین و در موعد مشخص اقدام به خروج از معامله کرد و هم براساس الگوریتم‌ها به صورت اتومات می‌توان این استراتژی مکمل را تعریف کرد.

 پس از انجام تحقیقات و ورود به معامله، در ادامه چند راه برای برنامه‌ریزی خروج افراد وجود دارد:

با استفاده از تحلیل بنیادی یا فاندامنتال: افراد ممکن است یک دارایی را خریداری کنند، زیرا قیمت آن به سطحی کاهش یافته که با ارزش ذاتی اختلاف بسیاری دارد و در واقع به قیمت‌های جذابی رسیده است. بنابراین در این روش با استفاده از داده‌های مالی جدید، اخبار شرکت و سایر اصول بنیادی دائما آن را ارزیابی می‌کنند. ممکن است برای مقابله با ریسک‌های بازار برای خود حد سود و زیان تعریف کنند. با نظارت و ارزیابی یک سرمایه‌گذاری، افراد می‌توانند به طور مداوم ارزیابی کنند که آیا سرمایه‌گذاری همچنان با اهداف و تحمل ریسک آنان همسو است؟ استراتژی‌های مبتنی بر بنیاد معمولا استراتژی‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت هستند.

با استفاده از تحلیل تکنیکال: تحلیل تکنیکال مطالعه عملکرد قیمت از طریق عرضه و تقاضا با در نظرگرفتن سوابق تاریخی برای تعیین نقاط قیمتی ورود و خروج به معامله است. با استفاده از خطوط روند (جهت قیمت قبلی) یا خطوط حمایت و مقاومت، معامله‌گران می‌توانند در صورت برآورده شدن شرایط خاص، از معامله خارج شوند. تحلیل تکنیکال همچنین می‌تواند از الگوهای رایج قیمت و شاخص‌های فنی استفاده کند که عملکرد قیمت را برای ایجاد یک استراتژی اندازه‌گیری می‌کند.

با استفاده از نسبت‌های سود و زیان: در این روش افراد می‌توانند اهداف سود و زیان را براساس قیمت خرید تعیین کنند. به عنوان مثال، یک نسبت به نام نسبت ریسک به ریوارد وجود دارد که براساس آن می‌تواند هدف سود یا زیان 2:1 یا 3:1 باشد. یعنی افراد می‌توانند به ازای 2 یا 3 واحد سود یک واحد زیان در نظر بگیرند. همچنین معامله‌گران می‌توانند از اصطلاحات درصدی استفاده کنند. برای مثال هدف 10 درصد سود یا 5 درصد زیان و یا هدف سود 9 درصد و 3 درصد زیان می‌تواند گزینه‌های خوبی برای این کار باشد.

با استفاده از محدودیت‌های زمانی: استفاده از این روش براساس حداکثر زمانی است که برای قرار گرفتن در معرض یک سرمایه‌گذاری خاص برنامه‌ریزی می‌شود. اکثر معامله‌گران از سیگنال خروج زمانی خود به عنوان شاخصی استفاده می‌کنند که براساس آن باید سرمایه‌گذاری خود را مجددا ارزیابی کنند. استراتژی‌ خروج از معامله زمانی، موقعی درست کار می‌کند که قیمت‌ها علیه استراتژی افراد حرکت می‌کند اما برای راه‌اندازی یک توقف کافی نیستند. همچنین زمانی که قیمت‌ها خیلی آهسته به سمت بالا یا پایین حرکت می‌کند.

ارتباط بین حد سود و زیان با نسبت ریسک به ریوارد

حد سود و زیان با نسبت ریسک به ریوارد ارتباط نزدیکی دارند، زیرا این نسبت به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا ریسک و پاداش بالقوه هر معامله را ارزیابی کنند. نسبت ریسک به ریوارد نشان‌دهنده میزان ریسکی است که یک سرمایه‌گذار حاضر است در مقابل پاداش مورد انتظار خود بپذیرد. برای مثال، اگر نسبت ریسک به ریوارد 1:3 باشد، یعنی برای هر واحد ریسک (حد ضرر)، 3 واحد پاداش (حد سود) انتظار می‌رود. این ارتباط به‌طور مستقیم بر تعیین حد سود و ضرر تاثیر دارد و سرمایه‌گذاران باید این حدود را طوری تنظیم کنند که بتوانند در بلندمدت سودآور باشند. به عبارت دیگر، با استفاده از این نسبت، سرمایه‌گذار می‌تواند مطمئن شود که در هر معامله پاداش بیشتر از ریسک خواهد بود و از زیان‌های زیاد جلوگیری کند.

استراتژی حد سود و ضرر برای کدام بازارها کاربرد دارد؟

این استراتژی در انواع بازارهای مالی رایج است اما در برخی بازارها بیشتر مورد توجه قرار دارد. حد سود در بورس و حد زیان در این بازار از روش‌های متفاوتی که در بخش‌های قبل گفته شد، تعیین می‌شود. در تحلیل تکنیکال استفاده از این استراتژی بسیار رایج‌تر است. حد سود و ضرر در ارز دیجیتال بسیار پرکاربرد است. حد ضرر و حد سود در فارکس نیز به عنوان یکی از استراتژی ‌های سرمایه گذاری برای معامله‌گران مورد استفاده است. به طور کلی به رغم آنکه حد سود زیان در استراتژی‌های بلند مدت کمتر رایج است اما برای سرمایه‌گذاری‌ها در بازه زمانی کمتر و در بازارهای پرنوسان‌تر بسیار کاربرد دارد. این استراتژی را می‌توان برای تکمیل سایر استراتژی‌های معاملاتی به کار برد و به عنوان مکمل استراتژی‌ها در معاملات از آن استفاده کرد.در برخی بازارها همچون بازار مسکن و خودرو که قیمت‌ها روزانه تعیین نمی‌شود، استراتژی حد سود و حد ضرر مشاهده نمی‌شود.

مهم‌ترین نکات تعیین حد‌ ضر‌ر‌ در بازار سرمایه ایران

مهم‌ترین نکات تعیین حد ضرر در بازار سرمایه ایران به شرح زیر است:

تعیین حد ضرر بر اساس تحلیل فنی: در بازار سرمایه ایران، تحلیل فنی برای تعیین حد ضرر بسیار مهم است. استفاده از سطوح حمایتی و مقاومتی برای قرار دادن حد ضرر می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا در صورت افت قیمت سهام، از ضرر بیشتر جلوگیری کنند.

توجه به نوسانات بازار ایران: بازار سهام ایران به دلیل ویژگی‌های خاص خود مانند نوسانات زیاد و تاثیرات اخبار و شایعات می‌تواند تغییرات شدیدی را تجربه کند. در چنین بازاری باید حد ضرر به‌گونه‌ای تنظیم شود که از فروش‌های غیرضروری و زودهنگام جلوگیری کند و در عین حال از زیان‌های سنگین نیز محافظت نماید.

استفاده از حد ضرر روانی: بسیاری از سرمایه‌گذاران در بازار ایران تحت تاثیر احساسات قرار می‌گیرند. در چنین حالتی، استفاده از حد ضرر به‌عنوان یک مرز روانی می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا از هیجانات لحظه‌ای فاصله بگیرند و تصمیمات منطقی‌تری اتخاذ کنند.

تنظیم حد ضرر بر اساس استراتژی‌های بلندمدت یا کوتاه‌مدت: سرمایه‌گذاران با توجه به اهداف سرمایه‌گذاری خود، باید حد ضرر را متناسب با استراتژی‌های کوتاه‌مدت یا بلندمدت تنظیم کنند. این اقدام باعث می‌شود که در شرایط مختلف بازار بتوانند از سرمایه خود به‌خوبی محافظت کنند.

پایبندی به حد ضرر: یکی از مهم‌ترین نکات در تعیین حد ضرر، پایبندی به آن است. بسیاری از سرمایه‌گذاران در مواجهه با کاهش قیمت سهام، تمایل دارند که حد ضرر خود را تغییر دهند، اما این کار می‌تواند منجر به زیان بیشتر شود. پایبندی به حد ضرر در تمامی شرایط بازار ضروری است.

جمع‌بندی

معامله کردن مستلزم داشتن طرز فکر صحیح و یک رویکرد منضبط قوی است که به ایجاد ثبات مالی کمک می‌کند. معامله‌گری یک تجارت است و حفظ کنترل بردها و باخت‌ها در آن بسیار حائز اهمیت است. استفاده از استراتژی حد سود و ضرر می‌تواند به افراد در محدود کردن طمع، ترس و اعتماد بیش از حد کمک کند. تنظیم سطوح توقف معامله با در نظرداشتن حد سود یا حد ضرر، یک فرآیند ذهنی است که از فردی به فرد دیگر متفاوت است. فردی با تحمل ریسک بالاتر سطح قیمت‌ها را کمی بیشتر نسبت به قیمت فعلی در نظر می‌گیرد. این در حالی است که فردی با تحمل ریسک پایین سطوح قیمتی را کمتر مشخص می‌کند.

سوالات متداول